گروه تازه‌ تأسیس و بحث‌برانگیز توزیع کمک، با حمایت ایالات متحده و اسرائیل، فعالیت خود را در جنوب غزه آغاز کرده است.

بنیاد بشردوستانه غزه (جی‌اچ‌اف) اعلام کرد روز دوشنبه کامیون‌هایی حامل مواد غذایی به مکان‌هایی امن در جنوب غزه ارسال شده‌اند و توزیع کمک‌ها بین صدها فلسطینی آغاز شده است.

با این حال، گزارش‌هایی از هرج‌ومرج شدید در محل توزیع منتشر شده است. شاهدان عینی در غزه اعلام کردند که هزاران نفر از شهروندان فلسطینی به مرکز توزیع این نهاد در نزدیکی شهر رفح هجوم بردند. به گفته آنان، مردم اقدام به برداشتن بسته‌های غذایی کردند و نیروهای ارتش اسرائیل به سمت جمعیت تیراندازی کردند.

بنیاد جی‌اچ‌اف این ادعاها را رد کرد و گفت پیش از وقوع این حادثه، موفق به توزیع هشت هزار بسته مواد غذایی شده بود.

به گزارش شاهدان، صحنه محل توزیع آکنده از آشفتگی و ازدحام جمعیت بود و بسیاری تلاش می‌کردند هرگونه بسته غذایی موجود را به دست آورند.

یکی از شهروندان که برای دریافت کمک بیش از هشت ساعت در صف انتظار بوده، به رسانه‌ها گفت: «جعبه‌ای به وزن حدود پنج کیلوگرم دریافت کردم، اما نمی‌دانم آیا برای من و فرزندانم کافی خواهد بود یا نه. ازدحام جمعیت بسیار زیاد است.»

شهروند دیگری عنوان کرد که در ابتدا تنها به ۵۰ نفر در هر نوبت اجازه ورود داده می‌شد، اما در نهایت کنترل اوضاع از دست مسئولان خارج شد. او افزود: «مردم از دروازه‌ها بالا رفتند، با یکدیگر درگیر شدند و همه کمک‌ها را تصرف کردند. تجربه‌ای تحقیرآمیز بود.»

او همچنین گفت: «ما به شدت از گرسنگی رنج می‌بریم. تنها خواسته ما مقدار اندکی شکر برای چای و تکه‌ای نان برای سیر کردن خود و خانواده‌مان است.»

زنی حاضر در محل نیز در گفت‌وگو با خبرنگاران، از وضعیت دشوار مردم سخن گفت: «مردم از شدت گرسنگی و ناامیدی، حاضرند جان خود را به خطر بیندازند تا غذایی برای فرزندان‌شان فراهم کنند.»

نوار غزه نزدیک به سه ماه است که تحت محاصره کامل ارتش اسرائیل قرار دارد. گروه حماس با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که رویدادهای اخیر گواه روشنی بر ناتوانی اسرائیل در مدیریت بحران انسانی در این منطقه است.

بنیاد بشردوستانه غزه چگونه قصد دارد کمک‌ها را به غزه برساند؟

این گروه که از نیروهای امنیتی مسلح آمریکایی استفاده می‌کند، هدف دارد روند سنتی سازمان ملل در تأمین کمک برای ۲/۱ میلیون نفر ساکن غزه را دور بزند؛ جایی که پس از ۱۱ هفته محاصره اسرائیل که به‌تازگی کاهش یافته، خطر قحطی جدی است.

بر اساس سازوکار بنیاد بشردوستانه غزه، فلسطینی‌ها باید جعبه‌های حاوی مواد غذایی و اقلام بهداشتی اولیه را از چهار مرکز توزیع در جنوب و مرکز غزه دریافت کنند.

این مراکز توسط پیمانکاران آمریکایی محافظت می‌شوند و نیروهای اسرائیلی در اطراف آن گشت‌زنی می‌کنند. برای دسترسی به این مراکز، فلسطینی‌ها باید مراحل شناسایی، غربالگری بیومتریک و تشخیص چهره را برای بررسی ارتباط احتمالی با حماس طی کنند.

با این حال، بسیاری از جزئیات تدارکاتی این طرح هنوز مبهم است.

چرا سازمان ملل، گروه‌های امدادی و حماس با این طرح مخالفند؟

سازمان ملل و بسیاری از نهادهای امدادی همکاری با طرح بنیاد بشردوستانه غزه را رد کرده‌اند و می‌گویند این رویکرد با اصول بنیادین بشردوستانه در تضاد است و کمک‌رسانی را به «ابزار جنگی» تبدیل می‌کند.

سخنگوی سازمان ملل گفته فعالیت‌های این سازمان «توجه را از نیازهای واقعی منحرف می‌کند» و از اسرائیل خواسته همه گذرگاه‌ها را بازگشایی کند.

نهادهای امدادی هشدار داده‌اند سیستم بنیاد بشردوستانه غزه عملاً افراد دارای مشکلات حرکتی، از جمله مجروحان، سالمندان و افراد دارای معلولیت را حذف می‌کند، باعث جابجایی اجباری بیشتر می‌شود، هزاران نفر را در معرض خطر قرار می‌دهد، کمک‌ها را مشروط به اهداف سیاسی و نظامی می‌کند و الگوی خطرناکی برای توزیع کمک‌ها در سطح جهانی به‌وجود می‌آورد.

جان اگیلند، دبیرکل شورای پناهندگان نروژ و مقام سابق سازمان ملل، بنیاد بشردوستانه غزه را «نظامی‌شده، خصوصی‌شده و سیاسی‌شده» توصیف کرده است.

او در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفت: «افرادی که پشت این طرح هستند، پیشینه نظامی دارند؛ مأموران سابق سیا و امنیتی. شرکتی امنیتی قرار است با یکی از طرف‌های درگیری یعنی ارتش اسرائیل همکاری مستقیم داشته باشد. آن‌ها مراکزی دارند که در آن افراد طبق نیازهای امنیتی اسرائیل مورد غربالگری قرار می‌گیرند.»

او افزود: «ما نمی‌توانیم اجازه دهیم یکی از طرف‌های جنگ تصمیم بگیرد که کجا، چگونه و چه کسی کمک دریافت کند.»

حماس نیز به مردم هشدار داده با این طرح همکاری نکنند و گفته است که این سیستم «نظم را به آشوب تبدیل می‌کند، سیاست گرسنگی هدفمند غیرنظامیان را پیش می‌برد و از غذا به‌عنوان سلاح جنگی استفاده می‌کند.»

در مقابل، بنیاد بشردوستانه غزه مدعی است حماس «کمک‌کنندگان به مراکز توزیع امن این بنیاد را تهدید به مرگ کرده و تلاش دارد مردم غزه را از دسترسی به کمک‌ها باز دارد.»

اسرائیل می‌گوید سیستم جدید برای جلوگیری از سرقت کمک‌ها توسط حماس ضروری است؛ اتهامی که حماس آن را رد می‌کند.

جک وود کیست و چرا استعفا داد؟

جک وود، تفنگدار سابق نیروی دریایی آمریکا، می‌گوید دو ماه پیش با توجه به تجربه‌اش در امداد بشردوستانه برای رهبری بنیاد بشردوستانه غزه انتخاب شده، اما اکنون به دلیل نگرانی از همکاری با طرحی که از سوی اسرائیل پشتیبانی می‌شود، استعفا داده است.

او در بیانیه‌ای گفت: «مثل بسیاری در سراسر جهان، از بحران گرسنگی در غزه وحشت‌زده و دل‌شکسته شدم و به‌عنوان یک فعال بشردوستانه، احساس وظیفه کردم هر کاری بتوانم برای کاهش رنج‌ها انجام دهم.»

او گفت به کاری که در آن مشارکت داشته افتخار می‌کند، از جمله ایجاد طرحی که بتواند مردم گرسنه را تغذیه کند، نگرانی‌های امنیتی را کاهش دهد و مکمل فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد قدیمی در غزه باشد.

اما در نهایت تصریح کرد: «روشن شد که اجرای این طرح بدون نقض اصول بنیادین بشردوستانه همچون انسانیت، بی‌طرفی، بی‌غرضی و استقلال ممکن نیست؛ اصولی که من حاضر به چشم‌پوشی از آن‌ها نیستم.»

بنیاد بشردوستانه غزه در پاسخ اعلام کرد که استعفای وود «مانعی بر سر راه فعالیت ما نیست» و از روز دوشنبه کمک‌رسانی را با هدف رسیدن به یک میلیون فلسطینی تا پایان هفته آغاز کرده است.

این گروه افزود: «منتقدانی که از وضعیت فعلی سود می‌برند، بیشتر به تخریب این طرح مشغول‌اند تا رساندن کمک، زیرا نگران‌اند راه‌حل‌های نوآورانه به نتیجه برسند.»

جان آکری، مدیر سابق آژانس کمک‌های خارجی دولت آمریکا (USAID)، به عنوان مدیر موقت بنیاد بشردوستانه غزه منصوب شده است.

وضعیت در غزه تا چه اندازه بحرانی است؟

اسرائیل از ۲ مارس گذرگاه‌های کمک‌رسانی به غزه را به طور کامل بسته و دو هفته بعد، با پایان آتش‌بس دو ماهه با حماس، حملات نظامی خود را از سر گرفت.

این اقدامات برای فشار به حماس جهت آزادی ۵۸ گروگان باقی‌مانده در غزه انجام شده که گمان می‌رود حدود ۲۳ نفر از آن‌ها هنوز زنده باشند.

در ۱۹ مه، اسرائیل عملیات نظامی گسترده‌ای آغاز کرد. نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو گفت این عملیات با هدف «کنترل کامل بر تمامی مناطق غزه» انجام می‌شود. گفته شده این طرح شامل تخلیه کامل غیرنظامیان از شمال غزه و جابه‌جایی اجباری آن‌ها به جنوب است.

نتانیاهو همچنین اعلام کرد تحت فشار متحدان آمریکا، اسرائیل به طور موقت محاصره را کاهش خواهد داد و اجازه ورود مقدار محدودی غذا به غزه را برای جلوگیری از قحطی صادر می‌کند.

از آن زمان، مقامات اسرائیلی گفته‌اند دست‌کم ۶۶۵ کامیون حامل آرد، غذای کودک و دارو وارد غزه شده‌اند.

با این حال، رئیس برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل هشدار داده این میزان «تنها قطره‌ای در برابر نیازهای گسترده» در غزه است، جایی که کمبود اقلام اساسی و افزایش شدید قیمت‌ها وضعیت را بحرانی کرده است.

طبق ارزیابی سیستم طبقه‌بندی امنیت غذایی، حدود نیم میلیون نفر در ماه‌های آینده با خطر قحطی مواجه خواهند بود.

حمله نظامی اسرائیل به غزه در واکنش به حمله مرگبار حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، که طی آن حدود ۱۲۰۰ نفر کشته و ۲۵۱ نفر گروگان گرفته شدند.

وزارت بهداشت تحت کنترل حماس در غزه اعلام کرده از آن زمان تاکنون دست‌کم ۵۴٬۰۵۶ نفر، از جمله ۳٬۹۰۱ نفر طی ۱۰ هفته گذشته، در این منطقه کشته شده‌اند.