نشریه نیوزویک  نوشت که پس از جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی با اسرائیل و کاهش چشمگیر توانایی‌های نظامی ایران، به نظر می‌رسد که اکنون چین گزینه اصلی برای تامین سلاح‌های تهران باشد.

در این گزارش آمده است که این روند نشان‌دهنده فاصله گرفتن جمهوری اسلامی از راهبرد قدیمی‌اش برای دستیابی به سلاح ازطریق شریک استراتژیک دیگر، روسیه، است. روسیه در حال حاضر درگیر جنگ با اوکراین است و محدودیت‌های ژئوپلیتیکی متعدد، تهران را از حمایت نظامی مسکو مایوس کرده است. این در حالی است که پکن از درگیری‌های جاری در جهان، که اروپای شرقی و خاورمیانه را ویران کرده‌اند، مصون مانده است.

هونگدا فن، استاد موسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، درباره احتمال افزایش همکاری تهران و پکن به نیوزویک گفت: «از سویی با توجه به آسیب‌پذیری بیش از پیش حریم هوایی ایران، تقویت قابلیت‌های دفاع هوایی در حال حاضر اولویت فوری جمهوری اسلامی است و از سوی دیگر چین پیشرفت‌های چشمگیری در توسعه جت‌های جنگنده داشته و توجه جهانی را جلب کرده است.»

این کارشناس معتقد است که با توجه به سطح فزاینده ناآرامی‌هایی که در ماه‌های اخیر به نظم بین‌المللی آسیب زده است، شرایط همکاری نظامی بیشتر چین و جمهوری اسلامی آماده است، به ویژه اینکه هر دو کشور با سیاست‌های غرب مخالف‌اند.

با این حال هونگدا فن می‌گوید که اگر تهران بخواهد همکاری‌اش با پکن را به سطحی مشابه پیمان «جامع» و «آهنین» میان چین و پاکستان ارتقا دهد، احتمالا باید در چشم‌انداز سیاست خارجی‌اش بازبینی کند.

به گفته او، برخلاف اسلام‌آباد، برخی از تصمیم‌گیرندگان در تهران اغلب جمهوری اسلامی را یکی از مراکز قدرت جهان می‌بینند و این موضوع بر توسعه روابط خارجی آن تاثیر می‌گذارد.

نیوزویک درباره همکاری نظامی تهران و مسکو نوشت که به‌رغم ادعاهای دو طرف، میزان واقعی همکاری آنها محدود است. در دهه‌های گذشته، این همکاری‌ها فراز و نشیب‌های قابل توجهی داشته‌اند. اغلب، خواسته‌های ایران از روسیه بیش از توان یا تمایل مسکو بوده است. اکنون روندی رو به رشد در سیاست ایران به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده گرایش به سمت توسعه همکاری نظامی و فنی با چین است.

اوایل این ماه، سفارت چین در اسرائیل گزارش پایگاه خبری «میدل ایست آی» (Middle East Eye، چشم خاورمیانه) را که به نقل از منابع ناشناس ادعا کرده بود تهران پیش‌تر سامانه‌های موشکی زمین به هوا از پکن دریافت کرده است، رد و اعلام کرد: «چین هرگز به کشورهایی که درگیر جنگ باشند، سلاح صادر نمی‌کند و صادرات اقلام دو منظوره را به‌دقت کنترل می‌کند.» 

 با این حال، وزارت دفاع ملی چین در پاسخ به گزارش‌های جداگانه از چندین رسانه دیگر درمورد مذاکرات سطح بالا درمورد تمایل ایران به خرید جت‌های جی‌۱۰سی (J-10C)، این موضوع را تایید یا رد نکرد اما اعلام کرد: «چین همیشه رویکردی محتاطانه و مسئولانه درمورد صادرات نظامی داشته و مایل است دستاوردهای توسعه تجهیزات خود را با کشورهای دوست به اشتراک بگذارد.»

پکن و تهران پیش از این نیز در حوزه‌های دیگر همکاری نزدیک داشته‌اند، ازجمله در حوزه انرژی. با توجه به تحریم‌های تحت رهبری ایالات متحده، نفتی که چین از ایران می‌خرد، بخش عمده صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد و درآمد جمهوری اسلامی را تامین می‌کند.

همچنین موقعیت جغرافیایی ایران این کشور را به دالانی بالقوه و حیاتی برای شبکه‌های تجاری شرق و غرب تبدیل می‌کند. ایران، چین و روسیه، از طریق دو بلوک بین‌المللی نوظهور (بریکس و سازمان همکاری شانگهای)، که ایران به‌تازگی به عضویت آنها درآمده، با یکدیگر همکاری می‌کنند. با این حال، هیچ یک از این نهادها یک اتحاد نظامی به شمار نمی‌آیند ونه پیمان مشارکت استراتژیک جامع چین و ایران که در سال ۲۰۲۱ امضا شد و نه توافق مشابه ایران با روسیه در ژانویه، حاوی بند دفاع متقابل نیستند.

توافقنامه اخیر به‌سادگی تصریح می‌کند که در صورت بروز درگیری، هر یک از طرفین «نباید هیچ نوع کمک نظامی یا کمک دیگری به متجاوز ارائه دهند که به ادامه تجاوز کمک کند.» این متن به طور قابل توجهی با توافق‌نامه مشارکت استراتژیک جامعی که در ژوئن گذشته روسیه و کره شمالی امضا کردند، متفاوت است که هر طرف را ملزم می‌کند در صورت حمله خصمانه شخص ثالث به کمک یکدیگر بیایند.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، تصمیم گرفت در جنگ ۱۲ روزه  جمهوری اسلامی و اسرائیل صرفا به محکومیت این جنگ اکتفا کند، این در حالی است که براساس گزارش‌ها، ایران در جنگ روسیه با اوکراین، به مسکو پهپادهای نظامی داد.

 نیوزویک در ادامه نوشت که حتی با همکاری‌های بیشتر نظامی پکن و تهران، کمتر کسی انتظار دارد که چین درمورد قطع رابطه با اسرائیل اقدام قابل توجهی انجام دهد، همان‌طور که روسیه روابط عادی و تجاری‌اش با اسرائیل را حفظ کرده است.

نیوزویک نوشت که برخی کارشناسان معتقدند با توجه به روابط دائمی این دو قدرت با اسرائیل و همچنین کشورهای غربی و رقبای تهران، میزان همسویی چین و روسیه با جمهوری اسلامی تردیدبرانگیز است.

به اعتقاد این دسته از تحلیلگران، جمهوری اسلامی نباید انتظار زیادی از این کشورها داشته باشد، زیرا آنها منافع ملی و روابطشان با غرب و اسرائیل را در اولویت قرار می‌دهند. برای مثال، چین سالانه صدها میلیارد دلار روابط تجاری با ایالات متحده دارد.

این تحلیلگران در عین حال معتقدند که در شرایط کنونی تهران چاره‌ای جز گسترش روابطش با پکن و مسکو ندارد. در بسیاری از مسائل، ایران نه از روی منفعت، که از روی ضرورت به چین و روسیه نزدیک می‌شود، زیرا گزینه دیگری ندارد.

اما در همین حال، چین و روسیه انگیزه‌های مهمی برای حفظ روابط نزدیک با تهران دارند، به‌ویژه چین در به چالش کشیدن برتری ایالات متحده و جلوگیری از گسترش ناتو به چنین روابطی نیاز دارد.

در حالی که جمهوری اسلامی و اسرائیل درپی آتش‌بس پس از ۱۲ روز نبرد مرگبار، هر دو اعلام پیروزی کردند، آنچه از گزارش‌ها برمی‌آید این است که تلفات جمهوری اسلامی بسیار بوده و آسیب‌ها و خسارات زیادی را متحمل شده است. کل تاسیسات هسته‌ای کلیدی‌اش یا نابود شده یا به طور قابل توجهی آسیب دیده‌اند.

از این رو، برخی معتقدند ناامیدی عمیق ایران از نوع واکنش روسیه به جنگ اخیر، افزون بر اینکه سلاح‌های آنها نیز با فناوری غربی قابل قیاس نیستند، چین را به گزینه‌ای بسیار جذاب‌تر برای ایران تبدیل کرده است.

به گفته این کارشناسان، غیبت مسکو در آخرین درگیری جمهوری اسلامی ممکن است عاملی تعیین‌کننده در سوق دادن حکومت ایران به سوی تغییری گسترده‌تر در راهبرد خود باشد، تلاشی برای تبدیل شکست به فرصت.