بازار مواد غذایی ایران در ماه‌های اخیر صحنه جهش‌های قیمت بی‌سابقه‌ای بوده است، جهش‌هایی که نه‌فقط معیشت خانوارهای کم‌درآمد، که زندگی طبقه متوسط را هم نشانه گرفته است.

تازه‌ترین گزارش‌های رسمی در رسانه‌های ایران حاکی از آن‌ است که تحت تاثیر تشدید بحران اقتصادی سریالی، حالا اقلام غذایی پایه‌ مانند برنج، نان، تخم‌مرغ، لبنیات، پیاز و سیب‌زمینی برای بیش از دو‌سوم جمعیت کشور به کالاهایی لوکس و دور از دسترس تبدیل شده‌اند.

طی روزهای گذشته قیمت برنج ایرانی در بازار آزاد از کیلویی ۳۷۰ هزار تومان فراتر رفت و در مقایسه با سال گذشته بیش از ۸۵ درصد افزایش قیمت داشت. بازرسان وزارت جهاد کشاورزی ایران هم تایید کردند که در بازار نمونه‌هایی از برنج ایرانی را با قیمت‌هایی بیش از ۳۵۰ هزار تومان شناسایی کرده‌اند، اما این نظارت‌ها به کاهش محسوسی در قیمت‌ها نینجامید.

اکنون در بسیاری از خرده‌فروشی‌ها قیمت یک کیسه ۱۰ کیلویی برنج طارم یا صدری اعلا حدود سه‌میلیون و ۷۵۰هزار تومان است و حتی برنج‌های اقتصادی‌تر مانند فجر یا عنبربو هم دیگر برای طبقات کم‌درآمد قابل خریداری نیستند.

ایسنا به نقل از مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، از تاخیر جدی در تخصیص ارز واردات خبر داده و گفته است: «از اسفند سال گذشته تا پایان اردیبهشت امسال، ثبت سفارش‌های انجام‌شده برای واردات برنج به دلیل عدم تامین ارز، پشت مرزها متوقف ماند.» این توقف عرضه در کنار کاهش ذخایر داخلی به صعود قیمت‌ها دامن زده است.

اکبر فتحی، معاون وزارت جهاد کشاورزی ایران، وعده داده بود که با آغاز فصل برداشت داخلی و ثبت سفارش‌های گسترده برای واردات، قیمت‌ها به‌زودی متعادل می‌شود، اما خبرنگاران می‌گویند واقعیت میدانی با این گفته‌ها نمی‌خواند، زیرا هنوز اثری از کاهش محسوس قیمت‌ها دیده نمی‌شود و بسیاری از فروشندگان می‌گویند مشتریانشان روزبه‌روز کمتر می‌شوند.

خبرگزاری تسنیم هم از استان گلستان گزارشی میدانی منتشر کرده است که وضعیت بحرانی فعلی بازار برنج را ملموس‌تر نشان می‌دهد. در این استان قیمت برنج طارم تا ۳۰۰هزار تومان و برنج هاشمی کشت اول تا ۳۷۰هزار تومان است. حتی برنج‌های نیم‌دانه و لاشه که زمانی گزینه ارزان‌تر بودند، حالا قیمتشان به ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار تومان رسیده‌ است. دادستان مرکز گلستان هفته گذشته به بازار این استان رفت و مدعی برخورد با چند متخلف شد، اما براساس گزارش رسانه‌ها، هنوز برخی فروشگاه‌ها از درج قیمت روی اجناس خودداری می‌کنند و قیمت یک نوع برنج در مغازه‌های مختلف متفاوت است.

این بحران فقط به برنج محدود نیست. از فروردین امسال جهش قیمت‌ها در ایران نجومی شده است. برای مثال، نان بربری که زمانی غذایی ساده و ارزان بود، چند روز پیش به هفت‌هزار تومان برای هر عدد نان رسید. تهیه پیاز، سیب‌زمینی و حتی اقلام بسیار ساده، دیگر برای بسیاری از خانواده‌ها امکان‌پذیر نیست. براساس برآوردهای رسمی و غیررسمی، بیش از ۷۰درصد جمعیت ایران زیر خط فقر قرار دارند. این یعنی نه فقط برخورداری از سفره‌ای ساده، بلکه حتی تامین حداقل‌های کالری روزانه هم برای بخش وسیعی از مردم ایران دشوار شده است.

کارشناسان معتقدند افزایش قیمت برنج در ایران و رشد ۸۵ درصدی آن در یک سال گذشته ناشی از عوامل متعددی است. کاهش عرضه داخلی به دلیل خشکسالی و بحران آب در استان‌های شمالی، افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید مانند کود، سم، نیروی کار، حمل‌ونقل، جهش نرخ ارز و توقف تخصیص ارز وارداتی، در کنار دلالی و احتکار با انبار کردن برنج و کنترل مصنوعی بازار، از جمله مهم‌ترین دلایل این افزایش نجومی عنوان شده‌اند.

اگر دولت جمهوری اسلامی نتواند در آینده‌ای نزدیک بازار را کنترل و هزینه‌های تولید را مدیریت کند، بحران امنیت غذایی در ایران عمیق‌تر خواهد شد.