شبکه خبری ان‌بی‌سی (NBC News) به نقل از پنج مقام فعلی و پیشین آمریکایی گزارش داده که حملات آمریکا به سه سایت غنی‌سازی ایران در ماه گذشته عمدتا تاسیسات فردو را تخریب و فعالیت‌های آن را به طور چشمگیری به عقب انداخته است.

اما دو سایت دیگر در نطنز و اصفهان آسیب کمتری دیده‌اند و ممکن است فقط تا حدی از کار افتاده باشند، به‌طوری‌که اگر ایران اراده کند، می‌تواند ظرف چند ماه آینده غنی‌سازی را در آنجا از سر بگیرد. این گزارش که روز پنجشنبه ۲۶ تیر منتشر شد، ارزیابی تازه ایالات متحده از میزان تخریب ناشی از عملیات نظامی این کشور در حمله به تاسیسات غنی‌سازی ایران است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

به گفته این منابع، خلاصه‌ای از این ارزیابی در روزهای اخیر به برخی نمایندگان کنگره، مقامات پنتاگون و کشورهای هم‌پیمان ارائه شده است.

آمریکا طرحی جامع‌تر داشت

شبکه خبری ان‌بی‌سی همچنین مطلع شده که سنتکام، فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا طرح جامع‌تری برای حمله به ایران تهیه کرده بود که شامل هدف قرار دادن سه سایت دیگر و انجام عملیاتی چند هفته‌ای (به جای تنها یک شب) می‌شد. به گفته یک مقام فعلی و دو مقام پیشین آمریکایی، این طرح به‌طور کامل آماده اجرا بود.

بنا بر گزارش این طرح به دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ارائه شد، اما او آن را رد کرد. علت این بود که او چنین حمله‌ای را با رویکرد سیاست خارجی خود که خواهان خروج از درگیری‌های خارجی بود، ناسازگار می‌دانست. همچنین نگرانی‌هایی درباره تعداد زیاد تلفات احتمالی در هر دو طرف وجود داشت.

یکی از منابع مطلع به ان‌بی‌سی گفت: «ما آماده بودیم که همه گزینه‌ها را تا انتها اجرا کنیم، اما رئیس‌جمهور چنین تصمیمی نداشت.» ترامپ در سخنرانی خود ساعاتی پس از این حملات، آن‌ها را "موفقیتی چشمگیر در عملیات نظامی" توصیف کرد و گفت: «تأسیسات کلیدی غنی‌سازی ایران به طور کامل و تماماً نابود شده‌اند.»

امکان حمله دوباره در صورت عدم توافق

اطلاعاتی که تاکنون جمع‌آوری شده، تصویری پیچیده‌تر از آنچه ترامپ می‌گوید ارائه می‌دهد. اگر یافته‌های اولیه در مورد میزان آسیب به برنامه هسته‌ای ایران تأیید شود، ممکن است آمریکا دوباره وارد درگیری با ایران شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گفته یکی از مقامات فعلی و یکی از مقامات پیشین، در دولت‌های آمریکا و اسرائیل بحث‌هایی در جریان است مبنی بر این‌که در صورت عدم تمایل ایران به ازسرگیری مذاکرات با دولت ترامپ درباره توافق هسته‌ای یا مشاهده نشانه‌هایی از بازسازی سایت‌ها، ممکن است نیاز باشد که حملات جدیدی به دو سایت کم‌آسیب‌دیده انجام شود.

بیشتر بخوانید:جنگ میان ایران و اسرائیل

ارزیابی اخیر، تنها یک نمای کلی از میزان تخریب ناشی از این حملات است و مقامات دولت آمریکا گفته‌اند که فرایند جمع‌آوری اطلاعات درباره آن چندین ماه ادامه خواهد داشت. طبق گفته دو مقام فعلی، ارزیابی‌ها با گذشت زمان تغییر می‌کند، اما یافته‌های جدید نشان‌دهنده خسارات بیشتر نسبت به ارزیابی‌های اولیه است. این ارزیابی در حال حاضر دیدگاه رسمی دولت درباره تأثیر حملات است.

بیشتر بخوانید:ترامپ: حمله به ایران را برای فریب تهران موقتاً لغو کردم

آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، در بیانیه‌ای به شبکه ان‌بی‌سی اعلام کرد: «همان‌طور که رئیس‌جمهور گفته و کارشناسان نیز تأیید کرده‌اند، عملیات "چکش نیمه‌ شب" توانمندی‌های هسته‌ای ایران را به‌طور کامل نابود کرد. آمریکا و جهان، به لطف اقدام قاطع او، امروز امن‌تر هستند.»

شان پارنل، سخنگوی ارشد پنتاگون نیز گفت: «اعتبار رسانه‌های "دروغ‌پرداز" همانند وضعیت فعلی تاسیسات هسته‌ای ایران است  یعنی که نابود شده، زیر خاک رفته و سال‌ها طول خواهد کشید تا بازسازی شود. رئیس‌جمهور ترامپ موضعی روشن داشت و مردم آمریکا درک می‌کنند که تأسیسات هسته‌ای ایران در فردو، اصفهان و نطنز کاملاً نابود شده‌اند. هیچ شکی در این باره نیست.» او تاکید کرد که عملیات یاد شده "ضربه‌ای اساسی به توان هسته‌ای ایران وارد کرد".

تخریب و بازدارندگی

 به گفته دو مقام فعلی آمریکایی حمله به فردو، که سال‌ها یکی از ارکان اصلی برنامه هسته‌ای ایران به شمار می‌رفت، ظرفیت غنی‌سازی در این سایت را تا حدود دو سال عقب انداخته است.

بیشتر بخوانید:"ترامپ ممکن است به حمله مجدد اسرائیل به ایران چراغ سبز دهد"

تاکنون بیشتر پیام‌رسانی عمومی دولت آمریکا درباره این حملات، بر فردو متمرکز بوده است. برای مثال، در یک نشست خبری پنتاگون که در پاسخ به گزارش ارزیابی اولیه آژانس اطلاعات دفاعی برگزار شد در آن طرح شد که برنامه هسته‌ای ایران فقط سه تا شش ماه عقب افتاده است، پیت هگست و ژنرال دن کین، وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک آمریکا، بیشتر درباره حمله به فردو صحبت کردند تا اصفهان و نطنز.

بیشتر بخوانید:تا چه اندازه به برنامه هسته‌ای ایران آسیب وارد شده است؟

بنا بر گزارش مقام‌های آمریکایی پیش از حمله می‌دانستند که ایران در نطنز و اصفهان تأسیسات و ذخایری از اورانیوم غنی‌شده دارد که حتی بمب‌های ۳۰ هزار پوندی GBU-57 موسوم به "بانکر باستر" نیز نمی‌توانند به آن‌ها برسند. این بمب‌ها که پیش از این عملیات هرگز در نبرد استفاده نشده بودند، برای انهدام تأسیسات دفن‌شده در کوه‌های فردو طراحی شده‌اند.

اما از همان سال ۲۰۲۳ نشانه‌هایی وجود داشت که ایران در نطنز در حال حفاری تونل‌هایی در عمقی پایین‌تر از حد نفوذ این بمب‌ها است. در اصفهان نیز تونل‌هایی عمیق در زیر زمین وجود دارد. آمریکا در اصفهان از موشک‌های تاماهاوک برای هدف قرار دادن تأسیسات سطحی استفاده کرد، اما در نطنز از GBU-57 استفاده شد.

مقام‌های کاخ سفید به جلسه‌ای محرمانه در اواخر ژوئن اشاره کردند که توسط جان راتکلیف، رئیس سیا، برگزار شد. به گفته یکی از مقام‌های دولت، راتکلیف در این جلسه به قانون‌گذاران گفت که برنامه هسته‌ای ایران "به‌شدت آسیب دیده" و چند تأسیسات کلیدی هسته‌ای "کاملاً نابود شده‌اند". او افزود که تنها سایت تبدیل فلز در نطنز که برای غنی‌سازی ضروری است، "آن‌چنان تخریب شده که بازسازی آن سال‌ها طول خواهد کشید."

راتکلیف همچنین گفت که جامعه اطلاعاتی آمریکا معتقد است در نتیجه حملات، بیشتر اورانیوم غنی‌شده در اصفهان و فردو زیر آوار مدفون شده و بنابراین ایران به‌سختی می‌تواند آن را بازیابی کرده و غنی‌سازی را از سر بگیرد. اما به گفته دو مقام آمریکایی، تاکنون نشانه‌ای از تلاش ایران برای حفاری مجدد این تأسیسات مشاهده نشده است.

بر اساس گزارش قبلی ان‌بی‌سی یک مقام ارشد دولت اسرائیل گفته که دولت اسرائیل معتقد است بخشی از اورانیوم غنی‌شده ایران هنوز دست‌نخورده باقی مانده، اما در عمق تأسیسات اصفهان مدفون شده است. این مقام افزود که اسرائیل این مواد را عملاً غیرقابل دستیابی می‌داند، چون اگر ایران بخواهد آن را استخراج کند، اسرائیل حملات جدید انجام خواهد داد. به گفته این مقام، اسرائیل باور دارد که برنامه هسته‌ای ایران تا دو سال عقب افتاده است.

تغییر معادله راهبردی ایران

مقامات آمریکایی و حامیان جمهوری‌خواه این عملیات نیز معتقدند حتی اگر سایت‌های هدف قرار گرفته به‌طور کامل نابود نشده باشند، این عملیات موفق بوده زیرا معادله راهبردی ایران را تغییر داده است. از نگاه آنان، اکنون رژیم تهران با تهدید واقعی حملات بیشتر از سوی آمریکا و اسرائیل مواجه است، اگر نشانه‌ای از احیای فعالیت‌های پنهانی هسته‌ای دیده شود.

اواخر ماه گذشته، وقتی از ترامپ پرسیده شد که آیا اگر گزارش‌های اطلاعاتی نشان دهند ایران دوباره به سطح نگران‌کننده‌ای از غنی‌سازی رسیده، حاضر است باز هم ایران را بمباران کند، گفت: «قطعاً. بدون تردید.»

مقامات کاخ سفید می‌گویند پدافند هوایی ایران تقریباً به‌طور کامل نابود شده و عملاً ایران توان دفاع در برابر حملات بعدی را ندارد، پس "تصور اینکه می‌تواند چیزی را به‌راحتی بازسازی کند، کاملاً غیرواقعی است."

طرحی "تمام‌عیار"

از پاییز گذشته و در دوران دولت بایدن، ژنرال اریک کوریلا، فرمانده سنتکام، طرحی برای حمله "تمام‌عیار" به ایران آماده کرده بود. به گفته یک مقام فعلی و دو مقام پیشین، هدف این طرح، "نابودسازی کامل" ظرفیت‌های هسته‌ای ایران بود.

بر اساس این طرح، آمریکا شش سایت را هدف قرار می‌داد و برای وارد کردن آسیب کافی، این سایت‌ها باید به‌طور مکرر بمباران می‌شدند. همچنین زیرساخت‌های پدافند هوایی و موشکی ایران نیز هدف قرار می‌گرفت. برنامه‌ریزان پیش‌بینی می‌کردند که این حملات می‌تواند تلفات بالایی در ایران به همراه داشته باشد و در صورت اجرای طرح، ایران احتمالاً مواضع آمریکایی‌ها را در عراق و سوریه هدف قرار می‌داد.

یکی از منابع گفته است که این عملیات "به یک کارزار هوایی طولانی" تبدیل می‌شد. به گفته دو مقام پیشین، برخی در دولت ترامپ این گزینه تهاجمی گسترده را گزینه‌ای معقول در سیاست خارجی می‌دانستند. ترامپ در جریان طرحی "تمام‌عیار" قرار گرفت، اما آن را رد کرد زیرا معنای چنین عملیاتی یک درگیری بلندمدت بود.

ترامپ مدت‌هاست به دنبال توافقی جدید با ایران است که مانع توسعه سلاح هسته‌ای توسط ایران شود. اما مذاکرات غیرمستقیم میان مقامات آمریکا و ایران به نتیجه نرسید و اسرائیل پیش‌دستی و تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کرد.

ایران همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، موضعی که عباس عراقچی، وزیر خارجه این کشور یک روز پیش از حملات آمریکا در گفت‌وگو با ان‌بی‌سی نیز  تکرار کرد.