گرمای شهری ناشی از دو عامل تغییرات اقلیمی و همچنین روند رو به رشد شهرنشینی است. با مهاجرت بیشتر مردم به شهرها، پوشش گیاهی و خاک طبیعی با ساختمان‌‌‌ها، جاده‌‌‌ها و سایر سطوح نفوذناپذیر جایگزین می‌‌‌شوند که گرمای بیشتری را جذب و دوباره منتشر و اثر UHIرا ایجاد می‌کنند. جزیره گرمایی شهری می‌‌‌تواند دمای مناطق شهری را در طول روز تا ۷درجه سانتی‌گراد و در شب تا ۱۲درجه سانتی‌گراد در مقایسه با مناطق روستایی افزایش دهد و کیفیت هوا را بدتر کند؛ زیرا دمای بالاتر باعث افزایش تشکیل ازن در سطح زمین و سایر آلاینده‌‌‌ها می‌شود.
خطرات گرمای شهری
خطرات بهداشت عمومی: گرمای شهری می‌‌‌تواند باعث استرس گرمایی، خستگی ناشی از گرما، سکته گرمایی، کم‌‌‌آبی بدن و بیماری‌‌‌های قلبی عروقی و تنفسی، بهویژه در میان گروه‌‌‌های آسیب‌‌‌پذیر مانند سالمندان، کودکان و افراد کم‌‌‌درآمد شود. گرمای شهری همچنین بیماری‌‌‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و آسم را تشدید می‌کند. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیش از ۱۶۶هزار نفر بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۷ به دلیل عوامل مرتبط با گرما جان خود را از دست داده‌‌‌اند.
آسیب به زیرساخت‌‌‌ها: گرمای شهری می‌‌‌تواند با ایجاد ترک، خمیدگی، ذوب یا ترکیدگی در زیرساخت‌‌‌های حیاتی مانند جاده‌‌‌ها، پل‌‌‌ها، راه‌‌‌آهن، خطوط برق و لوله‌‌‌های آب، به آنها آسیب برساند. مثلا، در سال ۲۰۱۹، موج گرما در فرانسه باعث تعطیلی یک نیروگاه هسته‌‌‌ای به دلیل گرم شدن بیش از حد آب مورد استفاده برای خنکسازی شد. گرمای شهری همچنین می‌‌‌تواند خطر آتش‌‌‌سوزی‌‌‌های جنگلی، تخریب ساختمان‌‌‌ها و پوشش گیاهی و انتشار گازهای مضر را افزایش دهد.
زیان‌‌‌های اقتصادی: گرمای شهری می‌‌‌تواند بهره‌‌‌وری و عملکرد کارگران، بهویژه کارگرانی را که در فضای باز کار می‌کنند، مانند کارگران ساختمانی، کشاورزی و حمل‌ونقل کاهش دهد. همچنین با افزایش تقاضا و هزینه انرژی برای خنکسازی، شبکه برق را تحت فشار قرار داده و به خاموشی منجر می‌شود که با کاهش جذابیت و قابلیت زندگی در شهرها، گردشگری، تفریحات و فعالیت‌‌‌های تجاری در سطح جهانی را نیز متاثر می‌‌‌سازد.
در بحبوحه این بحران، شهرها در تلاشند با ارائه راه‌‌‌حل‌‌‌های نوآورانه، خیابان‌‌‌های خود را خنک و از ساکنانشان محافظت کنند که در این گزارش به برخی از موارد قابل اجرا اشاره می‌شود.
«سیاست سایه» در سویل
جالب است بدانید سویل در اسپانیا که دمای هوای آن در ماه‌‌‌های تابستان دائما به ۴۰درجه سانتی‌گراد می‌‌‌رسد، اولین شهر جهان بود که موج‌‌‌های گرما را همان‌طوری طبقه‌بندی کرد که آمریکا و کشورهای آسیایی، توفان‌‌‌ها را طبقه‌بندی کرده‌اند.
به‌منظور مقابله با گرمای فزاینده، سایبان‌‌‌های بیشتری در سراسر این شهر اسپانیایی نصب شده است. مقامات شهر، این کار را «سیاست سایه» نامیده‌‌‌اند و می‌‌‌گویند: «این تنها یکی از کارهای زیادی است که اگر می‌‌‌خواهیم از خیابان استفاده کنیم باید انجام دهیم؛ کارهای زیادی در خیابان‌ها انجام می‌شود؛ از بازی بچه‌‌‌ها تا خرید، نشستن در فضای باز و معاشرت‌‌‌ها.» سویل همچنین سالانه ۵هزار درخت می‌‌‌کارد، به مصالح ساختمانی که گرما را منعکس می‌کنند روی آورده و فواره‌‌‌های عمومی بیشتری نصب می‌کند.
طرح درختکاری سیدنی
در سیدنی استرالیا، منطقه‌‌‌ای به مساحت ۱.۳میلیون هکتار، برنامه‌‌‌هایی برای افزایش پوشش درختی با کاشت ۵میلیون اصله درخت دیگر تا سال ۲۰۳۰ طراحی شده است. درختان با ایجاد سایه و رطوبت، موجب خنک شدن شهرها می‌‌‌شوند و به طور طبیعی با جذب و ذخیره دی‌‌‌اکسیدکربن، به مبارزه با تغییرات اقلیمی نیز کمک می‌کنند.
ساختمانهایی با رنگ سفید و درخشان
در میان نوآورانه‌‌‌ترین راه‌‌‌حل‌‌‌های شهری در سراسر جهان، نمی‌‌‌توان ساختمان‌‌‌های سفیدی را که بر مناظر جزایری مانند سانتورینی در یونان تسلط دارند، نادیده گرفت. معلوم شده است این خانه‌‌‌های سفید فقط اهداف زیبایی‌‌‌شناختی ندارند. انسان از صدها سال پیش به این دانش رسیده که رنگ سفید، نور خورشید را منعکس می‌کند.
یک مطالعه جدید در مورد ساختمانهایی که از رنگ سولفات باریم استفاده می‌کنند، نشان داده است این رنگ می‌‌‌تواند دمای داخلی را حدود ۴.۵درجه سانتی‌گراد پایین‌‌‌تر از دمای هوای بیرون نگه دارد. این فناوری می‌‌‌تواند با کاهش وابستگی به تهویه مطبوع، هزینه خنکسازی ساختمان‌‌‌ها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
برج خودسایه‌‌‌دار ابوظبی
پیش‌بینی می‌شود تغییرات اقلیمی در ابوظبی، میانگین دما را در نیمه دوم قرن حاضر به بالای ۵۰درجه سانتی‌گراد برساند و موج گرمای شدیدی را به همراه داشته باشد که می‌‌‌تواند این شهر امارات متحده عربی را غیرقابل سکونت کند. اما طراحی نوآورانه می‌‌‌تواند به ساختمان‌‌‌ها در دفع گرما کمک کند. یک نمونه برج‌‌‌های «البهار» است. مهندسان شرکت مجری این طرح می‌‌‌گویند این ساختمان ۲۶طبقه مجهز به صفحات تاشوی کنترل‌‌‌شده توسط رایانه است که بسته به موقعیت خورشید باز و بسته می‌‌‌شوند تا سایه ایجاد کنند.
«جزیره‌های خنک» پاریس
افزایش دما در سراسر فرانسه هر سال بیشتر از قبل تجربه می‌شود و پاریس، پایتخت این کشور، گرمایی را به خود دیده که در تاریخ دهه‌‌‌های اخیر آن بی‌‌‌سابقه بوده است. مطالعه‌‌‌ای در آوریل ۲۰۲۳ نشان داد این شهر بالاترین خطر نسبی مرگ‌ومیر ناشی از گرما را در بین ۸۵۴شهر اروپایی دارد. پاریس با ایجاد ۸۰۰فضای موسوم به «جزیره خنک» در سراسر شهر، به تاثیر گرمایش ناشی از بحران آب‌‌‌وهوا واکنش نشان می‌دهد. این فضاها در یک اپلیکیشن فهرست شده‌‌‌اند و شامل پارک‌‌‌ها، فواره‌‌‌های آب و ساختمان‌‌‌های عمومی مانند استخرهای شنا و موزه‌‌‌ها می‌‌‌شوند و می‌‌‌توانند بین ۲ تا ۴درجه سانتی‌گراد خنک‌‌‌تر از خیابان‌‌‌های اطراف باشند. پاریس همچنین قصد دارد تا سال ۲۰۲۶، ۱۷۰هزار اصله درخت بکارد.
بام‌‌‌های سبز روتردام
کاشت گیاهان سبز روی پشت‌بام‌‌‌ها می‌‌‌تواند به خنک ماندن شهرها کمک کند و روتردام در هلند به‌تازگی این موضوع را با ابتکار «پیاده‌‌‌روی روی پشت‌بام روتردام» نشان داده است. مقامات این شهر امیدوارند بیش از ۹۰۰هزار مترمربع از پشت بام‌‌‌ها را سبز کنند؛ اقدامی که در صورت وقوع باران‌های سیل‌‌‌آسا، با ذخیره آب اثر ویرانگر سیل را نیز کاهش می‌دهد. براساس گزارش سازمان حفاظت از محیط‌زیست آمریکا، سقف‌‌‌های سبز می‌‌‌توانند دمای محیط را در یک شهر تا ۱۵درجه سانتی‌گراد کاهش دهند.
راهروهای سبز مدلین
در مدلین، دومین شهر بزرگ کلمبیا، شبکه‌‌‌ای از ۳۰مسیر سایه‌‌‌دار در سراسر شهر ایجاد شده است که به عنوان «راهروهای سبز» شناخته می‌‌‌شوند تا با موج گرما مبارزه کنند. در این شهر هزاران درخت بومی، نخل، بامبو و گیاهان گرمسیری در اطراف پیاده‌‌‌روها، پارک‌‌‌ها و مسیرهای پر رفت و آمد کاشته شده‌‌‌اند تا مکان‌‌‌های سایه‌‌‌داری را برای رفت و آمد و تجمع مردم فراهم کنند.
فناوری برای کاهش ۴.۵ درجه‌‌‌ای دمای ریاض
ریاض، پایتخت عربستان سعودی، در طول تابستان با دمای سوزان بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد دست و پنجه نرم می‌کند که با تغییرات آب‌وهوایی و شهرنشینی سریع تشدید شده است. گروهی از دانشمندان بین‌المللی در تلاش برای اجرای هشت سناریوی مختلف به منظور کاهش گرمای این شهر عربستانی هستند که شامل استفاده از مصالح ساختمانی «فوق‌العاده خنک» با انعکاس بالا در پشت بام‌‌‌ها و افزایش قابل‌توجه در تعداد آبیاری قطره‌‌‌ای برای افزایش خنکسازی تعریقی است. مجریان این طرح بر ترکیب مناسب فناوری‌‌‌های پیشرفته کاهش حرارت، از جمله افزایش آسایش حرارتی، کاهش مشکلات بهداشتی ناشی از گرمای شدید، کاهش غلظت آلودگی و بهبود بهره‌‌‌وری انسانی تاکید می‌کنند و معتقدند فناوری‌‌‌های خنک‌کننده بهینه در کنار مقاوم‌سازی انرژی مانند پنجره‌‌‌های بهبود یافته، عایق‌‌‌ها، سقف‌‌‌های خورشیدی و خنک می‌‌‌توانند تقاضای سرمایشی این شهر را تا ۳۵درصد کاهش دهند که رقم قابل تاملی است.
* روزنامه‌نگار