در حالی که استان سویدا در جنوب سوریه با بحران و ناآرامی روبه‌روست، نام شیخ حکمت هجری بیش از پیش در صدر خبرها قرار گرفته است. او که پیش‌تر به‌عنوان رهبر معنوی جامعه دروزی سوریه شناخته می‌شد، به یک چهره‌ سیاسی در سوریه پس از بشار اسد تبدیل شده است.

ظهور او بازتاب تغییری گسترده‌تر در ساختار قدرت در سوریه است؛ جایی که رهبران محلی و فرقه‌ای که در دوران حکومت بعث اغلب نادیده گرفته یا جذب نظام حاکم می‌شدند در شرایط فعلی، نقش فعالی ایفا می‌کنند.

این شیخ کیست و مواضع او در سال‌های اخیر چگونه تغییر کرده است؟ مواضع فعلی او تا چه حد منعکس کننده حال و هوای عمومی جامعه دروزی در سویدا است؟

رهبر معنوی دروزی‌ها پیوندی عمیق با آمریکای لاتین دارد.

شیخ هجری در ۹ ژوئن ۱۹۶۵ در ونزوئلا متولد شد جایی که پدرش، شیخ سلمان احمد هجری در آن زمان مشغول به کار بود.

عادل الزغير، نماینده پیشین پارلمان ونزوئلا به بی‌بی‌سی موندو گفت: «رهبر، همانند برادر فقیدش، گذرنامه ونزوئلایی دارد و بخشی از آن گروه بزرگ ونزوئلایی‌های با تبار دروزی است که خود من هم یکی از آن‌ها هستم.»

شیخ هجری بنا بر اطلاعات وب‌سایت «العمامه» که به جامعه دروزی تعلق دارد در نوجوانی به همراه خانواده‌اش به سوریه بازگشت و تحصیلات خود را در آنجا ادامه داد و بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۰ در دانشگاه دمشق حقوق خواند.

به گزارش سوریه ‌دایرکت، یک وب‌سایت خبری مستقر در اردن که با بودجه دولت آلمان فعالیت می‌کند او در سال ۱۹۹۳ بار دیگر به ونزوئلا برگشت تا کار کند و در نهایت در سال ۱۹۹۸ به سویدا بازگشت و در شهر مذهبی قنوات، یکی از مراکز معنوی دروزی‌ها، ساکن شد.

او که در محیطی مذهبی و محافظه‌کار بزرگ شد، در جامعه دروزی پله‌های ترقی را طی کرد تا اینکه پس از درگذشت برادرش احمد در یک حادثه مرموز، در سال ۲۰۱۲ جای او را به‌عنوان شیخ عقل سوریه گرفت.

رهبران دینی دروزی عقال و رهبران آن‌ها شیخ عقل نامیده می‌شوند.

از متحد تا منتقد دولت

بخش عربی بی‌بی‌سی می‌گوید حکمت هجری که از سال ۲۰۱۲ رهبر معنوی دروزی‌های سوریه است، رابطه نزدیکی با حکومت ساقط شده بشار اسد داشت.

به گزارش سوریه ‌دایرکت، او در سال ۲۰۱۲ گفته بود: «بشار، تو امید ملت، پان‌عربیسم و عرب‌ها هستی.»

در میانه جنگ داخلی سوریه، این رهبر مذهبی از دروزی‌ها خواست تا سلاح به دست گیرند و از حکومت اسد دفاع کنند.

با این حال، تماس تلفنی او با یکی از ژنرال‌های ارتش سوریه در سال ۲۰۲۱ نقطه عطفی بود که باعث ایجاد شکاف و فاصله‌گیری از حاکم پیشین شد.

به گفته هجری، «توهین‌های لفظی» در این تماس، موجی از اعتراضات در سویدا را برانگیخت که به شدت سرکوب شدند.

پس از سرنگونی ناگهانی بشار اسد متحد پیشینش، این شیخ با احتیاط از دولت جدید که توسط نیروهای اسلام‌گرای هیئت تحریر شام هدایت می‌شود، استقبال کرد.

با این حال، مجموعه‌ای از درگیری‌های خونین در ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد که پل‌های میان مقامات جدید سوریه و رهبر دروزی‌ها را قطع کرده است.

شیخ هجری در اواسط ماه مارس گفت: «هیچ درک یا توافقی با دولت دمشق وجود ندارد.» او دولت کنونی سوریه را در «تمام ابعاد افراطی» توصیف کرد.

او در آن زمان نتیجه‌گیری کرد: «کشتار مردم بی‌گناه یادآور جنایات داعش است.»

شیخ هجری در مصاحبه‌ای با واشنگتن پست در ماه مه گذشته، موضع قابل توجهی نسبت به اسرائیل ابراز کرد و با مواضع سنتی اتخاذ شده توسط دولت‌های متوالی سوریه مخالفت کرد. او با اشاره به اینکه شعارهای ضد اسرائیلی که سوری‌ها دهه‌ها تحمل کرده‌اند، به نفع مردم نبوده است، گفت: «اسرائیل دشمن نیست.» او افزود: «ما دهه‌ها تحت این شعارها زندگی کردیم. در سوریه، ما فقط باید به مسئله سوریه اهمیت دهیم.»

او در اظهارنظری جدید گفت دولت احمد شرع «مردم خود را از طریق شبه‌نظامیان تکفیری خود می‌کشد.» او تأکید کرد که آنچه اتفاق می‌افتد «کشتار سیستماتیک» است و خواستار «مداخله فوری بین‌المللی» برای محافظت از غیرنظامیان و توقف فوری خشونت‌ها شد.

چرخش‌ها و برخی مواضع رهبر معنوی باعث بروز مخالفت در بخش‌هایی از خود جامعه دروزی شده است.

این اظهارات رهبر دروزیان سوریه، لزوماً منعکس کننده موضع سایر رهبران مذهبی این جامعه نبوده است. در بیانیه اخیری که از طرف «شیخ‌نشین جامعه توحیدی دروزیان و مقامات، بزرگان و اعضای این جامعه» صادر شد، شیخ حمود حناوی و شیخ یوسف الجربوع دو شیخ عقل دیگر دروزی‌های سوریه بر «لزوم پایبندی به وحدت ملی و رد فتنه» پس از درگیری‌های مسلحانه‌ اخیر تأکید کردند.

آنها در بیانیه خود تأکید کردند که اعضای این جامعه «بخش جدایی‌ناپذیری از میهن متحد سوریه» را تشکیل می‌دهند و هرگونه درخواست برای تجزیه یا جدایی را رد کردند.

دروزی‌های ونزوئلا

از پایان قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم، هزاران دروزی به همراه سوری‌ها و لبنانی‌ها در ونزوئلا ساکن شدند. آن‌ها بدلیل رونق اقتصادی این کشور جذب آن شدند.

عادل الزغير، نماینده پیشین پارلمان ونزوئلا از حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا به بخش موندو بی‌بی‌سی می‌گوید: «پدرم در دهه ۱۹۵۰ به دلایل اقتصادی به ونزوئلا رفت. درست مثل هزاران مهاجر ایتالیایی، پرتغالی و اروپای جنوبی دیگر که از فقر بعد از جنگ جهانی دوم فرار کردند.»

او افزود: «پدرم کشاورز بود و در آن زمان سوریه بسیار ناپایدار، مملو از کودتاهای پیاپی و از نظر اقتصادی ضعیف بود. ونزوئلا در مقابل، ثبات و شکوفایی داشت.»

با این حال، این نماینده پیشین طرفدار هوگو چاوز و رپیس فدراسیون عرب در ونزوئلا تایید کرد که دلایل اقتصادی تنها عامل اصلی مهاجرت دروزی‌ها به آمریکای جنوبی نبود.

او نتیجه گرفت: «یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های ونزوئلا این است که یکی از کشورهایی است که هیچ‌گاه در آن نزاع مذهبی وجود نداشته است. همه در آن با آغوش باز پذیرفته می‌شوند.»

دروزی‌های سوریه در طول تاریخ قربانی آزار و خشونت از سوی گروه‌های مذهبی و قومی دیگر بوده‌اند.

پیش از آغاز موج مهاجرت از ونزوئلا، برآورد می‌شد که بین ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار دروزی یا نوادگان آن‌ها در این کشور زندگی می‌کنند. عددی که این جامعه را به یکی از بزرگ‌ترین جوامع دروزی خارج از خاورمیانه تبدیل می‌کند.

به‌جز پایتخت، کاراکاس، مناطق نفت‌خیز و جزیره کارائیبی مارگاریتا از جمله جاهایی بودند که دروزی‌ها در آن‌ها ساکن شدند.

همراه با چاوز

با به قدرت رسیدن هوگو چاوز در سال ۱۹۹۹، اعضای جامعه دروزی به مناصب حکومتی در ونزوئلا دست یافتند. یکی از مهم‌ترین این نمونه‌ها، خانواده العيسمی است.

طارق العيسمی در زمان هوگو چاوز وزیر کشور و فرماندار بود و بعدها در دوران نیکولاس مادورو، رئیس شرکت نفت ونزوئلا و معاون اقتصادی او شد. با این حال، امروز در زندان به سر می‌برد و از سوی دادستانی ونزوئلا متهم به فساد است.

خواهرش هيفاء العيسمی نیز دادستان و سفیر ونزوئلا در دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) بوده است.

اما همان‌گونه که حضور دروزی‌ها در ونزوئلا مشهود است، حضور ونزوئلایی‌ها در سوریه نیز آشکار است. نشانه این امر آن است که سویدا، مرکز اصلی این اقلیت مذهبی در جنوب دمشق، لقب «ونزوئلای کوچک» یا «سویدازوئلا» را گرفته است.

عادل الزغير گفت: «تقریبا ۲۰ درصد جمعیت سویدا ریشه ونزوئلایی دارند» و افزود که این شهر مملو از رستوران‌ها و فروشگاه‌هایی است که محصولات ونزوئلایی عرضه می‌کنند.

در سال ۲۰۰۹، هوگو چاوز در یکی از سفرهایش به سوریه از این شهر دروزی دیدن کرد.

او در آن زمان در این دیدار گفت: «احساس می‌کنم سویدا خانه من است. سویدا مثل ونزوئلاست، سوریه مثل ونزوئلاست و شما می‌دانید که ونزوئلا خانه و خواهر سوریه است.»