دو شرکت نوآفرین حوزه زیست‌فناوری در آمریکا در حال کار روی درمان‌هایی‌اند که می‌تواند سلول‌های بدن را به تولیدکنندگان دائمی پروتئینی تبدیل کند که همان ماده فعال موجود در داروهای لاغری معروف مانند زپ‌باوند، ویگووی، اوزمپیک و مونجارو است. هدف این است که با یک تزریق، بدن بتواند همان هورمون را تولید کند، بدون اینکه نیاز به مصرف مداوم دارو باشد.
به گزارش سی‌ان‌ان، شرکت رن‌بایو (RenBio) در نیویورک و فرکتایل هلث (Fractyl Health) در ماساچوست هر دو آزمایش‌های اولیه موفقیت‌آمیزی روی موش‌ها انجام داده‌اند و اکنون، تحقیقشان را به خوک‌ها و میمون‌ها گسترش داده‌اند. اگر این نتایج در حیوانات بزرگ‌تر هم موفقیت‌آمیز باشد، هدف نهایی انجام آزمایش انسانی است، هرچند اثبات ایمنی و اثربخشی این درمان سال‌ها طول می‌کشد.
هورمون پپتید شبه‌گلوکاگون‌ـ۱ (GLP-1) به‌طور طبیعی در بدن ساخته میشود و به مغز و دستگاه گوارش علامت سیری می‌دهد و ترشح انسولین را افزایش می‌دهد. داروهای لاغری جدید پپتید شبه‌گلوکاگون‌ـ۱ با تقلید از این عملکرد، باعث کاهش اشتها، کندی هضم و کاهش قند خون می‌شوند.
طبق گزارش گالوپ، استفاده از این داروها میان بزرگسالان آمریکایی طی دو سال دو برابر شده و هم‌زمان میزان چاقی از ۳۹.۹ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۳۷ درصد در سال ۲۰۲۵ کاهش پیدا کرده است.
این داروها با وجود اثربخشی، هزینه بالایی دارند و نیمی از مصرف‌کنندگان از عوارضی مانند تهوع، استفراغ و خستگی شکایت دارند. از سوی دیگر، برای حفظ وزن باید به مصرف آن‌ها ادامه داد؛ اما دو‌سوم مصرف‌کنندگان که به دیابت مبتلا نبودند، ظرف یک سال مصرف را قطع کرده‌اند.
در این بین، شرکت رن‌بایو فناوری ایجاد کرده است که از پلاسمیدهای دی‌ان‌ای استفاده می‌کند‌ــ حلقه‌های کوچکی از دی‌ان‌ای که در محلول نمکی تزریق می‌شوند. سپس، با ضربان‌های الکتریکی کوتاه، منافذی موقتی در غشای سلول عضله ایجاد میشود تا دی‌ان‌ای وارد سلول شود. سلول با خواندن این دستورالعمل‌ها، پروتئین مشابه پپتید شبه‌گلوکاگون‌ـ۱ را تولید و در بدن آزاد می‌کند. این درمان برخلاف ژن‌درمانی سنتی، در ژنوم بدن ادغام نمی‌شود و به فرزندان منتقل نخواهد شد.
در آزمایش روی موش‌ها، تزریق این پلاسمیدها موجب کاهش حدود ۱۵ درصدی وزن شد که تا یک سال پایدار ماند. قند خون نیز به شکل محسوسی تنظیم شد. دانشمندان می‌گویند شاید در آینده یک تزریق در سال یا هر دو سال کافی باشد.
از سوی دیگر، شرکت فرکتایل هلث از ویروس‌های بی‌ضرر برای انتقال دی‌ان‌ای به سلول‌ها استفاده می‌کند. در این روش، کد ژنتیکی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده منتقل میشود تا هورمون پپتید شبه‌گلوکاگون‌ـ۱ تولید کنند. محققان می‌گویند به‌دلیل تزریق موضعی، دوز پایین‌تری از ویروس لازم است و احتمال بروز عوارض کمتر خواهد بود.
نتایج آزمایش روی موش‌ها و خوک‌ها موفقیت‌آمیز بوده است. موش‌های چاق پس از این ژن‌درمانی، حدود ۲۰ درصد از وزنشان را طی سه هفته از دست دادند. وقتی همین روش درمانی روی موش‌های سالم آزمایش شد، به‌رغم برنامه غذایی پرچرب، افزایش وزن پیدا نکردند و سطح قند خونشان نیز ثابت ماند.
با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند ژن‌درمانی دائمی در صورت بروز تغییرات هورمونی یا بیماری، ممکن است خطرناک باشد، زیرا قابل بازگشت نیست. دکتر دونالد کوئن، از دانشگاه یوسی‌ال‌ای، گفت هرگونه تغییر ژنتیکی دائمی باید با احتیاط انجام شود و استفاده از این فناوری برای اهداف غیرپزشکی مانند افزایش قد یا توده عضلانی همواره بحث‌برانگیز بوده است.
شرکت فرکتایل اعلام کرده است که مدارک لازم برای آغاز کارآزمایی انسانی را در اروپا ثبت کرده است و پیش‌بینی می‌کند داده‌های انسانی در سال ۲۰۲۶ منتشر شود. محققان امیدوارند که در آینده بتوان از این ژن‌درمانی نه فقط برای درمان چاقی، بلکه برای پیشگیری از این عارضه و دیابت نوع ۲ نیز استفاده کرد.
دکتر هریت راجاگوپالان، مدیرعامل فرکتایل، می‌گوید شاید روزی بتوان افرادی را که به‌دلیل سابقه خانوادگی در معرض خطر چاقی قرار دارند، شناسایی و با یک تزریق از بروز این عارضه در آن‌ها جلوگیری کرد. او معتقد است در جهانی که غذاهای فرآوری‌شده بیش از هر زمان در دسترس است، راه‌حل می‌تواند کمک به بدن برای تولید طبیعی هورمون پپتید شبه‌گلوکاگون-۱ باشد.
