۳ دهه پیگیری آیت‌الله خامنه‌ای در مسئله آب
«[مسئولان] مرتب از اینکه ما از لحاظ آب در مضیقه هستیم، حرف میزنند؛ خوب بله، ما میدانیم کشور ما از آن کشورهای پُر آب نیست؛ اما آیا از همین آبی که امروز داریم، استفاده‌ی بهینه میشود؟»
خلاصه خبر
۳ دهه پیگیری آیت‌الله خامنه‌ای در مسئله آب
«[مسئولان] مرتب از اینکه ما از لحاظ آب در مضیقه هستیم، حرف میزنند؛ خوب بله، ما میدانیم کشور ما از آن کشورهای پُر آب نیست؛ اما آیا از همین آبی که امروز داریم، استفاده‌ی بهینه میشود؟»
دغدغه دیرینه رهبر انقلاب؛ از تابستان ۵۹ تا امروز
فارس - خط رهبری: آیت‌الله خامنه‌ای همواره یکی از دغدغه‌مندترین مسئولان ایران در زمینه محیط زیست و منابع آبی بوده‌اند. توجه ایشان به مسئله آب نه محدود به سال‌های اخیر بلکه حتی از همان روزهای آغازین انقلاب و اولین نماز جمعه پس از شروع جنگ تحمیلی مشهود بود.
در تابستان آن سال، وقتی احتمال کمبود آب در تهران مطرح شد، ایشان در خطبه‌ی نماز جمعه خطاب به مردم توصیه به صرفه‌جویی کردند: «من باید به شما بگویم در تابستان که گفته شده بود ممکن است آب تهران امسال کم بیاید، من یک روز در خطبه‌ی نماز جمعه در آن گرمای سوزنده‌ی تیرماه بود ظاهراً خطاب کردم به مؤمنین نمازگزار گفتم یک قدری در آب صرفه‌جویی کنید. همان روز یا فردای آن روز، یک برادری به من نامه نوشت بدون نام، نوشت تو گفتی در خطبه که ما در آب صرفه‌جویی کنیم ما مردم جنوب شهر و مردم فقیر و مستضعف هر چه شما بگوئید میکنیم؛ اگر بگوئید آب را با قطره‌چکان مصرف بکنید هم گوش میکنیم، اما بروید ببینید آن کسانی را که از همین آبی که شما دستور صرفه‌جوئی‌اش را به ما دادید چگونه باغچه‌ها و چمنهای خودشان را سیراب میکنند. قدری هم به آنها بگوئید نکنند.» ۱۳۵۹/۰۷/۰۴
آب، مسئله کشور و جهان: نگاه راهبردی رهبر انقلاب
رهبر انقلاب بارها در طول سال‌ها به اهمیت مدیریت منابع آبی اشاره کرده و آن را به دولت‌ها و افکار عمومی گوشزد کرده‌اند. در سال ۱۳۷۴ ایشان بر «استفاده حداکثری از منابع مختلف آب» تأکید داشتند: «تأمین آب مورد نیاز تمامی بخشهای کشور باید جدی گرفته شود و از موجودی منابع مختلف آب حداکثر استفاده به عمل آید.» ۱۳۷۴/۰۷/۲۴ و یک سال بعد، مسئله آب را «یکی از ضروری‌ترین مسائل کشور» دانستند: «در کشوری که از زمین فراوان و استعدادهای کشاورزی و اقلیمی برخوردار است و استحصال حقیقی از زمینهای آن به توسعه کشور می‌انجامد، هدایت و کنترل آب، مسئله‌ای مهم و ضروری محسوب میشود.» ۱۳۷۵/۱۲/۲۴
حتی در سال ۱۴۰۰ نیز ایشان هشدار دادند که مسئله آب در آینده‌ای نزدیک به یکی از دغدغه‌های مهم جهانی تبدیل خواهد شد و نیازمند فکر علمی و تدبیر دقیق است: «مسئله‌ی کشور، مسئله‌ی آب است و مسئله‌ی آب در آینده‌ی خیلی نزدیکی به مسئله‌ِی مهمتری هم در سطح دنیا تبدیل خواهد شد. خب برای این یک فکر علمی باید بشود.» ۱۴۰۰/۰۸/۲۶ رهبر انقلاب با این دیدگاه همواره نشان داده‌اند که مدیریت آب تنها یک چالش ملی نیست؛ بلکه مسئله‌ای استراتژیک برای توسعه پایدار ایران و بهبود وضعیت زندگی و رفاه عمومی محسوب میشود.
حل مسئله آب، اولویت همیشگی رهبر انقلاب برای دولت‌ها
آیت‌الله خامنه‌ای همواره راهنمایی و توصیه‌های خودشان را برای مدیریت منابع آب کشور، به دولت‌های مختلف ارائه کرده و حل مسئله کم‌آبی را جزو وظایف اصلی آنها دانسته‌اند. ایشان بارها تأکید کرده‌اند که ایران کشوری پهناور و غنی است اما آب محدود دارد و تنها با مدیریت علمی، برنامه‌ریزی دقیق و صرفه‌جویی می‌توان سرزمین وسیع کشور را آباد کرد.
در سال ۱۳۷۷ رهبر انقلاب خاطرنشان کردند که با «استفاده از روشهای علمی و مدیریّت درست» می‌توان حتی با منابع آبی موجود، پوشش گیاهی گسترده‌ای ایجاد کرد و از تضییع منابع حیاتی جلوگیری نمود: «ما کشوری داریم که ازلحاظ وسعت خاک، یکی از کشورهای غنی است. گفته میشود آب کم داریم و البته درست است؛ اما به تجربه دانسته شده است که با آب کم هم - همراه با صرفه‌جویی و روشهای علمی - میشود زمین را آباد کرد. ما اگر تلاش کنیم؛ اگر از روشهای علمی استفاده کنیم و مدیریّت درست را به‌کار ببریم، با همین میزان موجودی آبی که درایران داریم، میتوانیم این سرزمین وسیع را یکپارچه پوشش گیاهی دهیم.... ما باید بتوانیم با برنامه‌ریزیهای دقیق، با مدیریّت قوی و با اصرار و جدیّت در کار، خودمان را از تضییع خسارتبارِ منابع حیاتی و طبیعی - مانند درخت و آب و خاک - نجات دهیم.» ۱۳۷۷/۱۲/۱۴
۹ MB
در سال ۱۳۸۲ نیز ایشان بر استفاده بهینه از آب‌های موجود و مهار هدررفت آن تأکید کردند: «همان‌گونه که میدانید آب در کشور ما به قدر زمین نیست. معروف است که ایران کشورِ کم آبی است؛ اما اگر با عقل و تدبیر و روحیه خستگیناپذیر پیش برویم، میشود از همین آب موجود استفاده کرد. آبها را که هرز میرود، مهار کنیم. آبها را درست مصرف کنیم. در مصرف آب اسراف نکنیم. با کار علمی و مدبّرانه میشود استفاده بهینه کرد.» ۱۳۸۲/۱۰/۱۴
ایشان مسئولان دولتی را از گفتن صرف مشکلات منع کرده و همواره تأکید داشتند که وظیفه مسئولان «حل مشکلات و آموزش مردم برای استفاده درست از منابع» است. در سال ۱۳۸۴ رهبر انقلاب با صراحت تأکید کردند که موضوع استفاده بهینه از آب بر عهده وزارتخانهها و نهادهای مختلف دولتی است و باید با روشهای روز دنیا مدیریت شود: «[مسئولان] مرتب از اینکه ما از لحاظ آب در مضیقه هستیم، حرف میزنند؛ خوب بله، ما میدانیم کشور ما از آن کشورهای پُر آب نیست؛ اما آیا از همین آبی که امروز داریم، استفاده‌ی بهینه میشود؟ جواب، منفی است. این، جزو کارهای وزارت جهاد کشاورزی و وزارتخانهها و دستگاه‌های گوناگون دولتی است که آموزش چگونگی استفاده‌ی از آب، تنظیم جریان آب در بخشهای مختلف، نگهداری از همین مقدار آبی که از نزولات مبارک آسمانی است، با انواع و اقسام شیوه‌هایی که امروز در دنیا معمول است، جزو کارها قرار بگیرد.» ۱۳۸۴/۱۰/۱۴
یکی دیگر از محورهای مهم توصیه ایشان، فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از اسراف است. در سال ۱۳۸۷ آیت‌الله خامنه‌ای به «مصرف‌گرایی افراطی» در زمینه آب و کشاورزی اشاره کرده و حل این مسئله را جزء مسئولیت‌های دولت اسلامی دانستند: «مصرف‌گرائی به صورت اسراف یکی از بیماریهای خطرناک هر ملتی است. ما یک خرده به این مصرف‌گرائىِ افراطی دچار هستیم. یکی از نمونه‌هایش را به مناسبت مشکل کم آبی... عرض بکنم؛ یکی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبی که مصرف شُرب در خانه‌ها میشود، نوع آبیاری کشاورزی ما هم یک نوع مسرفانه است و آب را هدر میدهیم. وظیفه‌ی مسئولین و دست‌اندرکاران این بخش است که به این مسئله به‌طور ویژه توجه کنند! پس به مسئله‌ی اسراف - هم در مسئله‌ی آب و هم در مسائل دیگر - باید با اهمیت نگاه کنند.» ۱۳۸۷/۰۲/۱۱
«کشور ما جزو مناطقی است که از لحاظ آب آن چنان غنی نیست؛ اما درصورتیکه اسراف نکنیم و روش کار را آن چنان که عاقلانه و درست است در پیش بگیریم، با همین آبِ موجود میتوانیم نیاز کشور را برآورده کنیم. اینها وظائف همه‌ی مردم ایران است و دولت اسلامی موظف است که با ترتیب صحیح و با برنامه‌ی درست، از این آمادگی ملت ایران استفاده کند و ان‌شاءالله یکی پس از دیگری مشکلات را برطرف کنند.» ۱۳۸۷/۰۲/۱۵
رهبر انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که اولین نهاد مسئول در فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از اسراف، خود دولت است؛ دولت باید پیشگام شود و پیش از همه، در مصرف آب، برق، گاز و سایر منابع، صرفه‌جویی کند تا مردم نیز از آن الگو بگیرند: «ما واقعاً اسراف میکنیم! دولت بیش از همه اسراف میکند. هم در زمینه‌ی برق، هم در زمینه‌ی گاز، هم در زمینه‌ی آب و هم در زمینه‌ی سفر و غیره اسراف انجام میگیرد. این اسرافها را بایستی انجام نداد. بالاخره وقتی دخل کم است، خرج هم بایستی کم بشود.» ۱۴۰۴/۰۶/۱۶
مصرف بهینه در بخش کشاورزی، کلید حل مسئله آب در ایران
رهبر معظم انقلاب همواره اصلاح مصرف آب در بخش کشاورزی را یکی از مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با مسئله‌ی کمبود آب در کشور دانسته‌اند: «یکی از راه حل‌های جدی برای مشکل آب در کشور، صرفه‌جویی در آب کشاورزی از طریق استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری به‌ویژه آبیاری تحت فشار است.» ۱۳۹۳/۰۶/۰۵
ایشان بارها تأکید کرده‌اند که صرفه‌جویی در مصرف آب، به‌ویژه در بخش کشاورزی که بیشترین میزان مصرف را دارد، کلید اصلی حل مسئله آب در کشور است: «امروز نود درصد آبی که ما در کشور مصرف میکنیم، در بخش کشاورزی مصرف میشود. اگر دولت به توفیق الهی بتواند شیوه‌های آبیاری کشاورزی را اصلاح کند، اگر از این نود درصد، ده درصد کم بشود، شما ببینید چه اتفاقی میافتد. غیر از بخش کشاورزی، در همه‌ی بخشهای دیگر - بخش خانگی، بخش صنعتی و بخشهائی که احتیاج به آب دارد - ما فقط از ده درصد آب کشور داریم استفاده میکنیم. اگر ما بتوانیم در بخش کشاورزی ده درصد صرفه‌جوئی کنیم، ببینید چه اتفاقی میافتد. در واقع امکانات بهره‌برداری از آب در بخش غیر کشاورزی دو برابر میشود؛ که این بسیار چیز مهم و باارزشی است.» ۱۳۹۰/۰۱/۰۱
آیت‌الله خامنه‌ای همواره بر استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، به‌ویژه آبیاری تحت فشار و قطره‌ای و شبکه‌سازی مناسب تأکید کرده‌اند تا جلوی هدررفت آب پشت سدها گرفته شود و بهره‌وری افزایش یابد و این توصیه‌ها را بارها تکرار و پیگیری کرده‌اند:
«من دو سه سال پیش به نظرم در صحبت اوّل فروردین [سال ۱۳۹۰] اشاره کردم که نود درصد آب کشور صرف کشاورزی میشود. همه‌ی مصارف دیگر - مصارف شرب و شهر و صنعت و غیره - ده درصد است. ما اگر چنانچه بتوانیم با تدابیری در آن نود درصد که صرف کشاورزی میشود، ده درصد صرفه‌جویی بکنیم، معنایش این است که به همان اندازه‌ای که امروز آب برای شرب و شهر و روستاها و صنعت و غیره مصرف میکنیم، به همین اندازه آب در اختیار کشور قرار میگیرد. این چیز کوچکی است؟ این چیز با این عظمت، ارزش این را ندارد که همه‌ی مسئولین، دست‌اندرکار بشوند و بروند دنبال این قضیّه؟ با آبیاری قطره‌ای، با شبکه‌سازی‌های درست و خوب [صرفه‌جویی کنند]. آب پشت سدها را ما اگر چنانچه جمع کنیم، [امّا] شبکه‌سازی درست نکنیم - کمااینکه متأسّفانه در موارد زیادی قضیّه از این قرار است - خب این آب را درواقع هدر میدهیم، تبخیر میشود میرود؛ علاوه بر اینکه حالا مشکلاتی هم پشت سدها به وجود می‌آید. کارهای فراوانی است که باید انجام بگیرد؛ اینها جزو چیزهای بسیار مهم است.» ۱۳۹۳/۱۲/۱۷
۴ MB
رهبر انقلاب همچنین خواستار دانش‌بنیان کردن کشاورزی و حمایت از طرح‌های نوآورانه جوانان در حوزه آب و کشاورزی شده‌اند: «از هدر رفتن آب باید جلوگیری کرد؛ آب هدر میرود. من می‌شناسم افرادی را که در همین زمینه‌ی استفاده‌ی از آب، طرحهایی دارند که حدّاقلّش این است که قابل آزمودن است؛ باید به اینها گوش کرد؛ باید از اینها همکاری خواست تا ما بتوانیم کشاورزی کشور را رونق بدهیم؛ دانش‌بنیان کنیم کشاورزی را، کشاورزی را فنّاورانه کنیم و صرفه‌جویی در آب را به معنای جدّی کلمه دنبال کنیم.» ۱۴۰۰/۱۱/۱۰
رهبر انقلاب بارها یادآور شده‌اند که حل مشکل آب، بدون اصلاح مصرف بخش کشاورزی ممکن نیست و اقدامات علمی و مدیریتی در این حوزه می‌تواند منابع حیاتی کشور را نجات دهد و آینده پایدار کشاورزی ایران را تضمین کند.
حل مشکلات مردم، دغدغه همیشگی رهبر انقلاب
رهبر انقلاب در طول تاریخ انقلاب همواره دغدغه حل مشکلات مردم را داشته و به ویژه پیگیری مسائل مرتبط با کم‌آبی در نقاط مختلف کشور را یکی از اولویت‌های خود دانسته‌اند. در سال ۱۳۸۰ ایشان نسبت به وضعیت رودخانه زاینده‌رود در اصفهان هشدار دادند و تأکید کردند: «برای حل این [وضعیت خشکسالی و جاری نبودن آب در رودخانه زاینده رود] مسئله باید راه‌حل‌های اساسی پیش‌بینی شده و سریعاً به مرحله اجرا درآید.» ۱۳۸۰/۰۸/۱۳
یک سال بعد، در سال ۱۳۸۱ آیت‌الله خامنه‌ای با پیگیری جدی مسئله حق‌آبه ایران در هیرمند، خواستار رعایت حقوق مردم سیستان و بلوچستان شدند و تأکید کردند که: «دوستان ما در افغانستان باید به وظیفه خودشان در مورد فرستادن آب به این منطقه [سیستان و بلوچستان] عمل کنند و توقع جدی ما این است که در مسئله آب هیرمند حق ایران و مردم استان سیستان و بلوچستان ضایع نشود و نظام اسلامی این توقع جدی را دنبال خواهد کرد.» ۱۳۸۱/۱۲/۱۱
در سال ۱۴۰۰ نیز اعتراضات مردم خوزستان به دلیل کم‌آبی و مشکلات فاضلاب، مورد توجه ویژه رهبر انقلاب قرار گرفت. ایشان این اعتراض مردم خوزستان را به حق دانستند و مسئولان را موظف به رفع مشکلات آنان دانستند: «واقعاً دردآور است برای انسان که مشاهده بکند در استان خوزستان با این مردم وفاداری که در این استان هستند، با این همه امکانات و استعدادهای طبیعی‌ای که در این استان وجود دارد، با این همه کارخانه‌جاتی که در این استان وجود دارد، وضع مردم به جایی برسد که آنها را ناراضی کند و مسئله‌ی آبشان، مسئله‌ی فاضلابشان آنها را ناراحت کند. اگر چنانچه توصیه‌هایی که نسبت به آب خوزستان و فاضلاب اهواز [شده بود] -که این همه تأکید شد برای فاضلاب اهواز و مسائل آب- مورد توجّه قرار میگرفت، حالا مسلّماً این اشکالات را نداشتیم.» ۱۴۰۰/۰۵/۰۱
این مواضع نشان می‌دهد که حل مشکلات مردم به‌ویژه در زمینه آب، همواره در اولویت رهبر انقلاب قرار داشته و پیگیری جدی و مستمر این مسائل، جلوه‌ای از دیدگاه و مدیریت مسئولانه ایشان به مسائل ملی است.
گفتمان‌سازی برای جلوگیری از اسراف
رهبر انقلاب همواره یکی از راهبردهای اساسی خودشان برای مقابله با مسئله آب را گفتمان‌سازی در جامعه و فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از اسراف دانسته‌اند. در سال ۱۳۷۶ ایشان با اشاره به اهمیت صرفه‌جویی در منابع کشور، تأکید کردند: «کنار گذاشتن اسراف در چیزهایی که به نظر کوچک می‌آید؛ مثل اسراف در مصرف بی‌رویّه آب، ضروری است. امسال قدری بارندگی کمتر بوده است که اقتضا میکند صرفه‌جوییِ بیشتری بشود. ما وظیفه داریم که زندگی خود را بر طبق آنچه که دین از ما خواسته است و عقل سلیم از ما می‌طلبد، تنظیم کنیم. اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در مواد غذایی، اسراف در وسایل زندگی، زیاده‌روی، زیاد خریدن، زیاد مصرف کردن، دور ریختن چیزهایی که قابل استفاده است، اینها تضییع نعمت خداست.» ۱۳۷۶/۰۱/۰۱
سه سال بعد، در سال ۱۳۷۹ نیز ایشان مقابله با اسراف را جزء مصادیق نهی از منکر در جامعه دانستند و خاطرنشان کردند: «منکراتی که در سطح جامعه وجود دارد و میشود از آنها نهی کرد و باید نهی کرد، از جمله اینهاست: اتلاف منابع عمومی، اتلاف منابع حیاتی، اتلاف برق، اتلاف وسایل سوخت، اتلاف مواد غذایی، اسراف در آب و اسراف در نان.» ۱۳۷۹/۰۹/۲۵ این رویکرد نشان می‌دهد که ایشان علاوه بر اقدامات مدیریتی و توصیه به دولت‌ها، همواره تلاش کرده‌اند تا با فرهنگ‌سازی و ایجاد گفتمان عمومی، مردم را نسبت به اهمیت صرفه‌جویی در مصرف منابع حساس کنند و آگاهی عمومی را نسبت به مسئله آب افزایش دهند.
مسیر روشن حل مسئله آب در ایران
از آغاز انقلاب تا زمان حاضر، یکی از دغدغه‌های اصلی آیت‌الله خامنه‌ای مسئله کم‌آبی در کشور بوده است. ایشان نه تنها راهکارهای علمی و مدیریتی برای حل این مشکل ارائه کرده‌اند، بلکه دولت‌ها را موظف به برنامه‌ریزی و اقدام جدی برای رفع مشکلات آب کرده‌اند. همزمان، با تأکید بر اهمیت صرفه‌جویی و جلوگیری از اسراف، رهبر معظم انقلاب اسلامی تلاش کرده‌اند در سطح جامعه گفتمان‌سازی کنند و آگاهی عمومی نسبت به مسئله آب و ضرورت مدیریت منابع حیاتی را افزایش دهند. نگاه جامع ایشان، ترکیبی از مدیریت حکیمانه، پیگیری مستمر و فرهنگ‌سازی اجتماعی است که مسیر حل مسئله آب در ایران را روشن و قابل پیگیری میکند.#خط_رهبری #آب #صرفه_جویی #مدیریت_آب
17:20 - 20 آبان 1404
نظرات کاربران
