خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها، صمیم ارزانی: فرهنگ و ادب هر جامعه، به‌ویژه جامعه ایرانی، یک‌شبه شکل نمی‌گیرد. آنچه امروز به عنوان «فرهنگ» از آن یاد می‌کنیم، نتیجه سال‌ها تلاش، مکاشفه، رنج و خلاقیت انسان‌هایی است که عمر خویش را پای اعتلای آن گذاشته‌اند. شاعران، نویسندگان و هنرمندان، نگهبانان خاموشی بوده‌اند که با جان و قلم خود چراغ پویایی و ماندگاری این میراث را روشن نگاه داشته‌اند.
در این میان، نام «منصور ضمیری» که هفته گذشته از میان مردم هرمزگان پرکشید – برای آنان که در هوای فرهنگ و ادب نفس کشیده‌اند، آشنا و محترم است. او یکی از همان چهره‌هایی بود که گرچه در هیاهوی شهرت جایی نیافت، اما در عمق و بطن شعر هرمزگان ریشه دواند و تأثیری بر جای گذاشت که نمی‌توان آن را انکار کرد. ضمیری از آن دست شاعرانی بود که در سکوت زیست و در سکوت رفت؛ گمنام در میان مردم، اما شناخته‌شده در میان اهل قلم.
افسوس آنکه چنین چهره‌هایی چندان که باید دیده نمی‌شوند؛ شاید اگر شرایط فرهنگی و رسانه‌ای امروز قدری مهربان‌تر با اهالی قلم رفتار می‌کرد، نام منصور ضمیری نیز جایگاهی می‌یافت در خورِ نقش و سهمی که در اعتلای شعر جنوب داشت. با این حال، یاد و میراث او در دل و زبان دوستداران شعر هرمزگان زنده خواهد ماند؛ میراثی که نشانه‌ای است از عمق فرهنگی سرزمینی که حتی گمنامانش نیز ستون‌های استوار ادب آن به شمار می‌آیند.
انتقاد از بی‌عدالتی رسانه‌ای نسبت به شاعران جنوب
جواد ضمیری، شاعر، فعال فرهنگی هرمزگانی و رئیس انجمن دوشنبه‌های شعر بندرعباس در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار مهر درباره زندگی ادبی، نقش اجتماعی، فعالیت‌های فرهنگی و دوره‌های مختلف شاعری مرحوم منصور ضمیری متخلص به «فراز» سخن گفت.
او با انتقاد از بی‌عدالتی رسانه‌ای نسبت به شاعران جنوب، خواستار توجه رسانه‌های پایتخت و ملی به ظرفیت‌های ادبی مناطق دور از مرکز کشور و نیز توجه ویژه به احیای کنگره‌های ادبی هرمزگان و یا جایزه محمد علی بهمنی شد.
«منصور ضمیری» شاعر عاشقانه‌سرا و همراه با جریان آرمان‌گرایی دهه ۶۰
جواد ضمیری در توضیح مسیر ادبی مرحوم منصور ضمیری گفت: آقای منصور ضمیری با تخلص فراز، شاعر عاشقانه‌سرا است. آثار شاخص و قابل تأمل او در حوزه شعر عاشقانه و البته در مواردی نیز شعرهای اجتماعی است. البته چون اوایل دهه‌ی ۶۰ به طور جدی وارد دنیای شعر شد، طبیعی بود که مانند خیل شاعران و هنرمندان آن دوره با رویکرد آرمان‌گرایانه و مفاهیم ملی، میهنی، آئینی، ادبیات جنگ و دفاع مقدس به خلق آثار ادبی بنشیند آن چنان که شاهد این مدعا آثار منتشر شده در کتاب جای پای عشق ایشان است.
بنیان‌گذاری انجمن شعر بندرعباس در سال ۶۳؛ نقطه عطف شعر جنوب
جواد ضمیری با استناد به گفته‌های سایر شاعران هم‌نسل وی مانند حسین حمزه‌ای ماشاری، گفت: در سال ۶۳ آقای ضمیری انجمن شعر بندرعباس را ایجاد کرد؛ قبل از آن انجمن‌هایی پراکنده‌ای بودند اما انسجام قوت‌مندی نداشتند؛ خانم علوی مقدم، حسین حمزه‌ای، مرتضی نصیری، جناب ادیبی، حمید کرمی، محمد حسین خدایی و جمعی دیگر از دوستان چه بومی و چه مهاجر در این انجمن هوای شعر تنفس می‌کردند.
او ادامه داد: بدون شک از دل این تشکل که با تلاش‌های سخت افزاری استاد منصور ضمیری ادامه یافت و با حضور استاد محمد علی بهمنی در آن جمع جریان پیشروی شعر جوان هرمزگان سربلند کرد تا آنجا که چهره‌هایی چون محمد ذاکری زیارتی و سعید آرمات توانستند نام‌های معتبری در ساحت ادبیات هرمزگان شوند و به همین دلیل محمد ذاکری و سعید آرمات در اواخر دهه ۶۰ رتبه‌های اول و برتر جشنواره‌های دانش‌آموزی شعر کشور در نیشابور که جشنواره‌های بسیار با کیفیتی بودند را به دست آوردند و بی شک بنیان این جمع را منصور ضمیری پی ریزی کرده بود.
شب‌های شعر هزار نفره؛ روزهایی که دیگر تکرار نشد
وی ادامه داد: در همان زمان با تلاش منصور ضمیری در نقاطی مانند پارک شهید دباغیان بندرعباس و شهرستان‌های مختلف استان شب‌های شعری برگزار می‌شد که گاهی جمعیت مخاطب به نزدیک هزار نفر می‌رسید در حالی که حتی از موسیقی هم استفاده نمی‌شد و امروز تصور چنین جمعیتی در یک برنامه شعر تقریباً محال است.
نقش فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی منصور ضمیری
این شاعر هرمزگانی درباره فعالیت‌های اجرایی منصور ضمیری گفت: او در کنار وجه ادبی یک شخصیت اجتماعی و اجرایی هم داشت. وی مدتی نیز قائم‌مقام و سرپرست بنیاد مستضعفان هرمزگان بود. استاد منصور ضمیری مدیریت دو سینمای مهم شهر یعنی سینمای ابتدای آزادگان و سینمای انقلاب که در کنار هتل هرمز فعلی قرار داشتند را نیز به بر عهده داشت؛ چون این سینماها متعلق به بنیاد بودند، و طبیعی بود که بخشی از موقعیت خود را در جهت پیشرفت ادبیات استان به کار می‌گرفت.
فاصله از شعر و بازگشت دوباره؛ آغاز فصل دوم شاعری
به گفته جواد ضمیری، «فراز» اواسط دهه ۷۰ به دلیل شرایط شخصی و البته خارج شدن از سیستم دولتی و ورود به کار آزاد، از شعر فاصله گرفت؛ البته ما با دوستان شاعر گاهی برای دیدن ایشان به منزل شأن می‌رفتیم. البته روابط خوبی که با استاد محمد علی بهمنی هم داشت باعث شد که پیوند او با شعر گسسته نشود.
او ادامه می‌دهد: به نظر من زندگی ادبی استاد ضمیری دو فصل دارد؛ فصل اول در دهه ۶۰ است و فصل دوم از اواسط دهه ۹۰ تا زمان فوت‌اش ادامه پیدا می‌کند که این دو فصل، تقریباً متفاوت از هم بودند. شاعر در یک مقطع زمانی، دنیای شاعری اش کمی درونگرا شد و البته همین رویکرد موجب خلق آثار عاشقانه بسیار زیبایی شد؛ در این مرحله بیشتر به خلق غزل‌های عاشقانه و اجتماعی اعتراضی روی آورده بود و باید اعتراف کنم که در رباعی و نگاه نقادانه و طنز آلود بسیار مستعد بود.
آثار منتشرنشده و کتابی که خودِ شاعر جدی نمی‌گرفت
او درباره آثار چاپ‌شده و نشده منصور ضمیری گفت: کتاب «جای پای عشق» سال‌ها پیش چاپ شد اما اشتباهات تایپی دارد و خودِ شاعر هم خیلی آن را جدی نمی‌گرفت؛ البته در همان کتاب آثار قابل تأملی از ایشان به چاپ رسیده اما مجموعاً مانند خیلی از شاعران به نوعی از این آثار عبور کرده بود؛ البته آثار زیادی در دفترهای ایشان و حتی دوستانش ثبت شده که امیدوارم با همت خانواده و دوستان منتشر شود.
حضور در کتاب «غزل معاصر ایران»؛ سند جایگاه معتبر ضمیری در غزل دهه‌ی ۶۰
ضمیری به نکته‌ای مهم اشاره کرد و گفت: علیرضا قزوه در اوایل دهه ۷۰ کتابی به نام «غزل معاصر ایران» چاپ کرد که آثار بزرگان کشور مثل محمد علی بهمنی، حسین منزوی و… در آن منتشر شده و آثاری از منصور ضمیری هم در این کتاب چاپ شده و این نشان می‌دهد که او خاصه در آن مقطع یکی از پرچمداران شکل غزل در استان هرمزگان و قابل احترام در سطح کشور بوده است. مجموعه مذکور برگرفته از آثار چاپ شده در صفحه بشنو از نی روزنامه اطلاعات است که بی شک یکی از معتبرترین صفحات ادبی آن روزگاران بود.
او با انتقاد از کمبود رسانه‌های متمرکز در جنوب کشور و تأثیر این موضوع در فراگیر نشدن نام شاعرانی چون «منصور ضمیری» گفت: شاعرانی را می‌شناسم که اگر در هرمزگان بود؛ ما وی را شاعری با سروده‌هایی بسیار معمولی می‌دانستیم اما چون در تهران زندگی می‌کرد مشهور شد، برداشت من این است «منصور ضمیری» چون از مرکز کشور و پایتخت دور بود و البته علیرغم خوشرویی با دیگران و روابط عمومی بسیار بالا مقداری درونگرا شده بود به اندازه شایستگی‌اش شناخته نشد؛ البته این ایراد به توزیع ناعادلانه امکانات فرهنگی و رسانه‌ای در سطح کشور نیز باز می‌گردد.
وی عنوان کرد: جا داشت مسئولان فرهنگی کشور بیشتر نسبت به بزرگداشت این شاعر اهتمام داشتند چرا که یقین دارم به زودی با چاپ اثر دوم «منصور ضمیری»؛ آثار فاخری را خواهیم دید و فکر می‌کنم برخی از آثار این شاعر ظرفیت استفاده به عنوان تصنیف را نیز دارد.
نیاز هرمزگان به همایش قدرتمند و کنگره ملی شعر
ضمیری در بخش پایانی گفت‌وگو با خبرنگار مهر به کمبود ساختارهای ادبی اشاره کرد و گفت: انجمن‌های شعر در هرمزگان به اندازه کافی وجود دارد اما ما نیازمند یک همایش ملی مانند کنگره سراسری شعر و داستان جوان کشور هستیم.
چرا که می‌توان گفت این مهم‌ترین همایش ادبی کشور بود که در بندرعباس پایه‌گذاری شد.
کنگره سراسری شعر و داستان جوان کشور در سال ۷۸ راه اندازی شد و طی سال‌های برگزاری افراد بزرگی چون حسین منزوی، عبدالعلی دستغیب، منوچهر آتشی، محمد سلمانی، قیصر امین پور، علی باباچاهی و …برای شرکت در بخش داوری و ویژه کنگره به بندرعباس آمدند البته از اواخر دولت احمدی‌نژاد و بعدها در دولت روحانی و مرحوم رئیسی برگزار نشد که امیدوارم دولت فعلی این کنگره را به نوعی دیگر احیا کند.
او پیشنهاد داد: این کنگره باید با عنوان جایزه «محمد علی بهمنی» دوباره برگزار شود تا در متن آن شاعران هرمزگانی نیز به جامعه ادبی کشور معرفی شوند و امثال منصور ضمیری، پروانه بیابانی، درویش فاضلی، شجیعه علوی مقدم، حاج قاسم حیدری و… حتی اگر حضور فیزیکی در بین ما نداشته باشند لااقل با شعرشان حضور داشته باشند
یادی از نسل پیشین؛ رامی و حسن کرمی
ضمیری گفت: پیش از دوره مورد اشاره و انجمن شعر هرمزگان با مدیریت «منصور ضمیری»، البته بزرگانی در شعر هرمزگان جریان ساز شده بودند که انصاف این نیست که به شأن شعر ایشان اشاره نکنم چرا که در دهه ۵۰ و ۶۰ شاعرانی مثل ابراهیم منصفی (رامی) و حسن کرمی بسیار پر شور بیانگر روای تسلط فرزندان شعر جنوب به جریان‌های شعر آزاد، نو و مدرن بودند و حضور آن عزیزان خود باعث جریان سازی در شعر آزاد هرمزگان طی دهه‌های بعدی شد اما در شعر کلاسیک و خاصه غزل، منصور ضمیری و برخی دوستان نقش بسیار مهمی داشتند.
وی خاطرنشان کرد: راه‌اندازی کنگره ملی شعر، با عنوان جایزه استاد بهمنی که در بخش ترانه نیز می‌تواند وارد شود باعث پیوند دوباره میان موسیقی پاپ و حتی سنتی با شاعران استان خواهد شد و امیدوارم با این رویداد صدای شعر هرمزگان دوباره شنیده شود.
