همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: خیلی از شما حتما تجربه سوزن‌سوزن شدن و خارش پا، ورم عصرگاهی پا، سنگینی و خستگی پاها وقتی می‌خوابید و دردهای تیز و تیرکشنده این عضو مهم را داشته‌اید. این علائم می‌توانند زنگ خطر «واریس» باشند؛ مشکلی که بسیاری آن را فقط کم شدن زیبایی پوست می‌دانند، اما موضوع این است که یک اختلال جدی در بازگشت خون به قلب پنهان است. نادیده گرفتن واریس نه تنها پاهایتان را خسته‌تر می‌کند، بلکه در بلندمدت می‌تواند باعث تیرگی پوست، زخم‌های مزمن و حتی خطر لخته‌گی خون شود.
واریس فقط معضل زیبایی نیست
واریس، یکی از شایع‌ترین مشکلات رگ‌های پا در میان بزرگسالان است؛ مشکلی که بسیاری آن را فقط یک معضل ظاهری می‌دانند، اما متخصصان می‌گویند پشت این رگ‌های پیچ‌خورده و برجسته، یک اختلال جدی در سیستم بازگشت خون به قلب پنهان شده است. البته واریس در بیشتر افراد خطرناک نیست و در موارد شدید منجر به عوارض وخیمی از جمله لخته شدن خون می‌شود.
دکتر مسعود هاشمی، متخصص قلب و عروق در گفتگو با همشهری‌آنلاین درباره اینکه واریس چیست و چرا و چگونه درگیر می‌کند، توضیح می‌دهد: «در پا چندین رگ عمقی و سطحی وجود دارد که باید خون را برخلاف جاذبه، از پایین به بالا هدایت کنند. این کار با کمک دریچه‌های یک‌طرفه انجام می‌شود. واریس زمانی شکل می‌گیرد که این دریچه‌ها شل می‌شوند و درست بسته نمی‌شوند. یعنی خون به عقب برمی‌گردد، فشار بالا می‌رود و رگ‌ها به مرور برجسته و پیچ‌خورده می‌شوند.»
به گفته این متخصص قلب و عروق، «برخلاف تصور رایج، واریس فقط زیبایی پوست پا را کم نمی‌کند؛ وقتی خون به درستی تخلیه نمی‌شود، پا دچار ورم، سنگینی، خستگی و حتی سوزش و خارش می‌شود. خیلی‌ها این موضوع را جدی نمی‌گیرند و آن را موردی پیش پا افتاده و گذرا تلقی می‌کنند اما رها کردن واریس در درازمدت می‌تواند باعث تیرگی پوست، ایجاد زخم‌های مزمن و حتی افزایش خطر لخته شدن خون شود. زخم‌های واریسی یکی از سخت‌ترین عوارض قابل درمان هستند.»
مبتلایان به واریس معمولاً از احساس سنگینی، درد مبهم یا فشار در پاها به خصوص بعد از ایستادن طولانی‌مدت شکایت دارند. درضمن، علائم در پایان روز یا در هوای گرم تشدید می‌شود و بالا آوردن پاها معمولاً باعث تسکین و آرامش می‌شود.
چرا واریس می‌گیریم؟
مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از زنان و ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردان در طول عمر خود درجاتی از واریس را تجربه می‌کنند. شیوع این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود و در گروه سنی بالای ۵۰ سال به بیش از نیمی از جمعیت می‌رسد.
مثل هر بیماری دیگری، در واریس هم ژنتیک یکی از مهم‌ترین فاکتورهای ابتلا است. به گفته کارشناسان، در خانواده‌هایی که یکی از والدین مبتلا به واریس هستند، خطر ابتلای فرزندان تا ۲ برابر افزایش پیدا می‌کند. برخی خانواده‌ها بافت رگ‌های ظریف‌تر یا دریچه‌های ضعیف‌تری دارند و این ضعف ساختاری احتمال بروز واریس را بالا می‌برد. اما عوامل محیطی نقش پررنگ‌تری دارند: اضافه وزن و چاقی، افزایش سن، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت (مثلاً در شغل‌هایی مانند معلمی، فروشندگی یا پرستاری)، کم‌تحرکی، بارداری، مصرف داروهای هورمونی، پوشیدن لباس‌های تنگ و حتی گرمای زیاد محیط هم از دیگر عوامل مستعدکننده هستند. به گفته دکتر هاشمی، «هر عاملی که فشار روی رگ‌ها یا وریدهای پا را افزایش دهد، می‌تواند زمینه‌ساز واریس شود.»
در بعضی از بیماران خارش، سوزش، ورم مچ پا و گرفتگی عضلات در شب نیز مشاهده می‌شود. در مراحل پیشرفته، تغییر رنگ پوست، سفتی بافت زیرجلدی و زخم‌های وریدی در ناحیه داخلی مچ پا ظاهر می‌شود؛ یکی از عوارض شایع، التهاب و لخته در وریدهای سطحی است که با قرمزی، درد و تورم موضعی مشخص می‌شود.
چرا جوانان هم واریس می‌گیرند؟
این بیماری سال‌ها مختص سالمندان تلقی می‌شد، اما این تصور دیگر درست نیست. بسیاری از جوان‌ها ساعت‌های طولانی پشت کامپیوتر می‌نشینند یا سر کار ایستاده می‌مانند، تحرک کمی دارند و شیوع اضافه‌وزن در نسل جدید بیشتر شده است. دکتر هاشمی، متخصص قلب و عروق توضیح می‌دهد: «اگر ژنتیک هم در کار باشد، سن دیگر اهمیت ندارد و واریس می‌تواند حتی از دهه سوم زندگی شروع شود.»
بیشتر بخوانید؛
- یک توصیه طلایی به افرادی که زیاد می‌نشینند
-
کم‌تحرکی زنان ایرانی بالاتر از میانگین جهان
-
نشستن طولانی‌مدت، مردها را از لذت پدر شدن محروم می‌کند
آیا واریس درمان دارد؟
بسیاری از انواع واریس درمان کامل دارند. اما نوع درمان به شدت بیماری بستگی دارد. روش‌هایی مثل لیزر داخل‌رگی (EVLA)، رادیوفرکانسی (RF)، اسکلروتراپی و جراحی‌های کم‌تهاجمی، رگ معیوب را از چرخه خارج می‌کنند و در اغلب موارد علائم به طور کامل برطرف می‌شود.
اما یک نکته در زمینه درمان واریس قابل توجه است که دکتر هاشمی درباره آن توضیح می‌دهد: «وقتی یک رگ درمان می‌شود، همان رگ دیگر برنمی‌گردد. آن رگ بسته شده و خون از مسیر دیگری می‌رود. اما بدن ده‌ها رگ دیگر دارد و اگر فرد همچنان فاکتورهای خطر را داشته باشد، ممکن است بعدها یک رگ دیگر دچار مشکل شود. در واقع، سیستم وریدی شبیه یک شبکه بزرگ لوله‌کشی است. وقتی یکی از لوله‌ها تعمیر یا از مدار خارج می‌شود، همان لوله دیگر خراب نمی‌شود، اما بقیه شبکه همچنان در معرض فشار قرار دارد. بنابراین سبک زندگی سالم و مراقبت بعد از درمان اهمیت زیادی دارد.»
پیشگیری بهتر از درمان است
هرچند درمان‌های مختلفی برای واریس وجود دارد اما شعار پزشکان همیشه این است که «پیشگیری بهتر از درمان است» و پیشگیری از واریس هم کار سختی نیست. پیاده‌روی روزانه، پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، بالا بردن پاها بعد از ساعات طولانی ایستادن و کنترل وزن از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه هستند. به گفته دکتر هاشمی، «رگ‌ها عاشق حرکت‌اند. عضلات ساق پا وقتی منقبض می‌شوند، مثل یک پمپ طبیعی، خون را به سمت بالا فشار می‌دهند. روزی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه پیاده‌روی ساده، اقدام موثری برای رگ‌ها است. همچنین پاها نباید ساعت‌ها آویزان و بی‌حرکت بمانند؛ حتی پشت میز، هر نیم‌ساعت چند بار پاشنه پا را بالا و پایین ببریم. اگر کار کسی ایستادن طولانی است، بالا بردن پاها هر نیم ساعت، یا استفاده از جوراب‌های فشاری استاندارد، فشار را کم می‌کند.»
به گفته متخصصان، واریس بیماری قابل‌کنترل است و با مراقبت‌های ساده و تحرک داشتن می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد، اما بی‌توجهی به آن می‌تواند دردسرهای جدی برای پاها و سلامت ایجاد کند.
