معامله نسیه در کاخ سفید
رئیس جمهور امریکا در استقبالی باشکوه از ولیعهد سعودی در واشنگتن توافق‌نامه‌ای دفاعی شامل جنگنده‌های پیشرفته و تبرئه سیاسی از قتل جمال خاشقچی را پیشکش کرد تا در مقابل، وعده‌هایی مبهم درباره سرمایه‌گذاری دریافت کند؛ معامله‌ای نامتوازن که کارشناسان آن را حراج اهرم‌های فشار آمریکا و فناوری‌های حساس نظامی بدون تضمین امنیتی واقعی یا عادی‌سازی روابط با اسراییل می‌دانند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
فرش قرمز پهن شد، مارش نظامی از بالکن کاخ سفید نواخت و جنگنده‌های اف-۳۵ آسمان را شکافتند، اما آنچه در نهایت نصیب منافع ملی آمریکا شد، چک‌هایی بود که نقد شدنشان به اما و اگرهای ریاض وابسته است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با رژه دوازده سرباز اسب‌سوار و پرواز نمایشی جنگنده‌هایی که سعودی‌ها سال‌ها در حسرت داشتن‌شان بودند، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را به حضور پذیرفت. کاخ سفید پس از این نمایش پرزرق‌وبرق اعلام کرد دو کشور یک پیمان همکاری دفاعی با متنی نه‌چندان سفت‌وسخت امضا کرده‌اند و ترامپ در ضیافت شامی به افتخار این ولیعهد ۴۰ ساله، عربستان سعودی را به عنوان «متحد اصلی غیرناتو» تعیین کرد. این تشریفات دقیقا بازتاب استقبالی بود که ولیعهد سعودی اوایل سال جاری در سفر ترامپ به عربستان برای او تدارک دیده بود.
در ازای این بذل‌وبخشش دیپلماتیک و نظامی، ترامپ تنها یک وعده مبهم از سعودی‌ها گرفت: سرمایه‌گذاری احتمالی تا سقف یک تریلیون دلار در ایالات متحده؛ رقمی که نسبت به تعهد قبلی ۶۰۰ میلیارد دلاری افزایش یافته است. این رقم به تریلیون‌ها دلار وعده‌های مشابهی اضافه می‌شود که ترامپ در معاملات تجاری با سایر شرکا دریافت کرده و کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند بسیاری از آن‌ها هرگز رنگ واقعیت را نخواهند دید.
حراج اهرم‌های فشار
فردریک وهری، افسر سابق نیروی هوایی و عضو ارشد برنامه خاورمیانه در بنیاد کارنگی، این معامله را «نامتوازن» توصیف می‌کند. او معتقد است ایالات متحده با دادن امتیازات بسیار زیاد و با این سرعت، اهرم فشار عظیمی را تسلیم کرده است. این پیروزی بزرگ برای محمد بن سلمان بود؛ حاکم دوفاکتوی عربستان که هم‌زمان با استفاده از کارت روابط با چین به عنوان اهرم فشار، در پی ترمیم و تعمیق روابط با واشنگتن بوده است.
علاوه بر فروش جنگنده‌های اف-۳۵، ایالات متحده موافقت کرده چراغ سبز برای تحویل اولین محموله‌های تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به یک شرکت عربستانی را صادر کند. این توافق در حالی صورت می‌گیرد که نگرانی‌های امنیت ملی آمریکا درباره روابط اقتصادی رو به رشد میان عربستان سعودی و چین همچنان پابرجاست. مقامات امنیت ملی در واشنگتن نگران‌اند که این فناوری‌های حساس، به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی و رادار، نهایتا در اختیار پکن قرار گیرد.
عصر سه‌شنبه، ترامپ مدعی شد عربستان سعودی «نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار تجهیزات و خدمات نظامی آمریکایی» خواهد خرید. او هیچ جزئیاتی ارائه نکرد و مشخص نیست کشوری که این رقم معادل ۱۵ درصد از کل تولید ناخالص داخلی سالانه‌اش است، چگونه می‌خواهد هزینه این حجم از سخت‌افزار نظامی را تامین کند.
تطهیر خون در کاخ سفید
شاید مهم‌تر از تسلیحات، خدمتی بود که ترامپ به وجهه ولیعهد سعودی کرد؛ بازسازی تصویری که در هفت سال گذشته زیر سایه قتل جمال خاشقچی، مفسر و روزنامه‌نگار، لکه‌دار شده بود. گزارش اطلاعاتی آمریکا نتیجه‌گیری کرده بود محمد بن سلمان شخصا مجوز عملیات قتل این ستون‌نویس واشنگتن‌پست را صادر کرده است؛ کسی که در کنسولگری عربستان در استانبول توسط تیمی شامل افسران گارد محافظ شاهزاده قطعه‌قطعه شد.
اما ترامپ در واشنگتن با نادیده گرفتن گزارش‌های اطلاعاتی کشور خودش گفت: «او هیچ‌چیز درباره آن نمی‌دانست و ما می‌توانیم قضیه را همین‌جا تمام کنیم». او حتی خبرنگاری را که در این باره سوال کرد، «سرکش» خواند و مورد انتقاد قرار داد. ترامپ بارها ولیعهد را ستود، او را «دوست بسیار خوب من» نامید و مدعی شد او کارهای باورنکردنی «در زمینه حقوق بشر و همه چیزهای دیگر» انجام داده است. این در حالی است که ترور خاشقچی و تلفات غیرنظامیان در جنگ یمن، سال‌ها بر روابط آمریکا و عربستان سایه انداخته بود.
جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق، پیش‌تر محمد بن سلمان را «مطرود» خوانده بود، هر چند بعدتر لحن خود را نرم کرد و مذاکرات برای یک پیمان دفاعی گسترده را آغاز نمود. مایکل راتنی، سفیر سابق آمریکا در عربستان در دوران بایدن، می‌گوید قتل خاشقچی «یک حادثه وحشتناک» بود، اما حتی دولت بایدن هم به این نتیجه رسید که نباید مانع پیگیری منافع امنیت ملی شود.
نمایش پرهیاهو با دستاورد استراتژیک اندک
با وجود نمایش پرزرق‌وبرق در دفتر بیضی، جزئیات دقیق و زمان‌بندی توافق‌ها در هاله‌ای از ابهام باقی ماند. اگر چه یک برگه اطلاعات (فکت‌شیت) منتشر شد که چارچوب کلی معاملات را نشان می‌داد، اما مراسم امضایی برگزار نشد و گزارش‌ها حاکی از آن است که مذاکرات پیش از دیدار با تنش همراه بوده است. عبدالله العود، فعال حقوق بشر سعودی ساکن واشنگتن، می‌گوید: «اینکه او توانست به واشنگتن بیاید و در کاخ سفید پذیرفته شود، برایش یک پیروزی بود، اما این سفر تاکنون در سطح استراتژیک شکست خورده است».
حتی ارتقای سطح مشارکت امنیتی نیز مبهم است. عنوان «متحد اصلی غیرناتو» اگر چه از نظر جایگاه یک جایزه بزرگ محسوب می‌شود، اما حدود ۲۰ کشوری که این عنوان را دارند، اغلب در بهره‌برداری کامل از مزایای آن دچار مشکل هستند. همچنین عربستان سعودی- حداقل تا این لحظه- نتوانسته است به یک پیمان دفاع متقابل مشابه آنچه قطر (دیگر کشور خلیج فارس) دارد، دست یابد.
نکته مهم‌تر اینجاست که با وجود فروش جنگنده‌های لوکس و وعده‌های نفتی، ترامپ نتوانست عربستان را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل و پیوستن به توافق‌نامه ابراهیم متقاعد کند. سعودی‌ها خواهان توافقی هستند که در آن آمریکا تضمین‌های امنیتی تصویب‌شده در سنا را ارائه دهد و در مقابل، ریاض روابط خود را با اسرائیل عادی کند. اما با توجه به ویرانی‌های جنگ غزه، عربستان عادی‌سازی را مشروط به گام‌های ملموس به سوی تشکیل دولت فلسطین کرده است. مایکل راتنی معتقد است خواسته اصلی سعودی‌ها پیمان دفاع متقابل است و این تنها در صورتی محقق می‌شود که یک بسته کامل شامل عادی‌سازی روابط وجود داشته باشد.
در نهایت، مانند بسیاری از توافق‌های اولیه ترامپ، مشخص نیست عربستان چه زمانی بتواند منافع وعده‌های آمریکا را برداشت کند. وعده فروش اف-۳۵ آغازگر یک فرآیند مذاکراتی طولانی خواهد بود که احتمالا تحویل هواپیماها را برای چندین سال- اگر نگوییم برای همیشه- به تاخیر می‌اندازد. اگر چه اعلامیه‌های روز سه‌شنبه به هر دو رهبر اجازه داد ادعای پیروزی کنند، اما پیچیده‌ترین بخش معامله یعنی توافق امنیتی و دیپلماتیک که نیازمند همکاری آمریکا، عربستان و اسرائیل است، ممکن است سال‌ها طول بکشد.
آخرین اخبار جهان را از طریق این لینک پیگیری کنید.
