همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: قرنیه، شفاف‌ترین بخش چشم است که جلوی چشم را می‌پوشاند و نقش بسیار مهمی در تمرکز نور روی شبکیه دارد. وقتی قرنیه شفافیت یا شکل طبیعی خود را از دست بدهد، بینایی فرد شدیداً کاهش پیدا می‌کند و در بعضی موارد تنها راه درمان، پیوند قرنیه است.
آسیب‌های شدید قرنیه، بیماری‌های ژنتیکی و ارثی قرنیه مثل کراتوکونوس پیشرفته (قوز قرنیه) که با عینک یا لنز اصلاح نمی‌شوند، عفونت‌های شدید قرنیه، آسیب‌های ناشی از بیماری‌های التهابی مثل آب‌مروارید پیشرفته، یا بیماری‌های خودایمنی چشم که قرنیه را تخریب می‌کنند، و سوختگی یا زخم‌های ناشی از لیزر یا جراحی‌های ناموفق قبلی از دلایل آسیب دیدن قرنیه هستند.
چه کسانی می‌توانند پیوند قرنیه کنند؟
قرنیه، یک عضو چشم است که از نسوج مختلفی تشکیل شده است و و شفافیت و شکل طبیعی آن برای دید واضح و هدایت درست نور به چشم ضروری است. پیوند قرنیه وقتی ضروری می‌شود که بینایی به شدت کاهش یافته یا خطر نابینایی وجود داشته باشد و درمان‌هایی مثل عینک، لنز یا دارو موثر نباشند.
دکتر فرهاد نجات، جراح و متخصص چشم در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: درمان‌های قوز قرنیه بستگی به مرحله‌ای از پیشرفت بیماری دارد که فرد مراجعه می‌کند. مهم‌ترین نکته در همه رشته‌های پزشکی، تشخیص به‌موقع است. اگر بیماری زود تشخیص داده شود، می‌توان با جراحی کراس‌لینکینگ (Cross-linking) و بدون نیاز به بیهوشی، جلوی پیشرفت آن را گرفت. اگر فرد هنوز نوجوان است و قوز قرنیه‌اش پیشرفت نکرده، با یک عینک ساده می‌توان مشکل را برطرف کرد. در موارد پیشرفته‌تر لنزدرمانی انجام می‌شود؛ لنزی که فرد صبح‌ها داخل چشم می‌گذارد و شب قبل خواب باید درش بیاورد. در موارد شدید قوز قرنیه، عینک و لنز دیگر مؤثر نیستند و از جراحی‌هایی مثل کاشت حلقه یا لنز داخل چشمی استفاده می‌شود. این روش‌ها جایگزین عینک نیستند اما دید را تا حدود ۹۵ درصد بهبود می‌دهند. در مراحل خیلی پیشرفته هم - یعنی زمانی که سایر درمان‌ها نتیجه ندهند -، «پیوند قرنیه» انجام می‌شود.»
در جراحی پیوند قرنیه، قرنیه بیمار با قرنیه فرد اهداکننده‌ی فوت‌شده جایگزین می‌شود. نجات می‌گوید: «پیوند قرنیه معمولاً با ۲۴ بخیه انجام می‌شود و بخیه‌ها باید برای مدت طولانی (گاهی تا ۲ سال) باقی بمانند. بیمار باید دقت زیادی در مراقبت از چشم‌هایش داشته باشد؛ مثلا نباید چشمش را بخاراند، نباید ضربه بزند، نباید فشار وارد کند. چون ممکن است بخیه‌ها پاره شوند.»
به گفته نجات، «پیوند قرنیه معمولاً در بیمارانِ با قوز شدید و پیشرفته انجام می‌شود و کیفیت زندگی آنها را به‌طور چشمگیری بهبود می‌دهد. اما این روش هم تضمین ۱۰۰ درصدی ندارد اما چون بیمار قبلا دید خیلی بدی داشته، از همین حد دید معمولا رضایت بالایی دارد.»
پیوند قرنیه محدودیت سنی ندارد اما ...
به گفته این جراح و متخصص چشم، «عمل پیوند قرنیه محدودیت سنی ندارد و برخلاف تصور عُموم، حتی برای فرد ۹۰ ساله هم می‌توان پیوند را انجام داد. اما تاکید می‌کنم که پیوند، آخرین مرحله درمان است و نباید برای آن عجله یا پافشاری کرد. در پزشکی، همیشه باید مرحله‌به‌مرحله پیش رفت. در هر کاری باید همه عوامل را در نظر گرفت. در مورد قوز قرنیه هم همین‌طور است؛ پیوند، آخرین تیر ترکش است؛ زمانی که هیچ روش درمانیِ دیگری مؤثر نیست. درست است که عمل موفقی است، اما همان اول سراغ آن نمی‌رویم. معمولا بیماری‌ای را که با دارو بهبود پیدا می‌کند، جراحی نمی‌کنیم. فردی را که با جراحی مشکلش برطرف می‌شود، برایش پیوند انجام نمی‌دهیم. پس پیوند قرنیه شرایط خاصی دارد.»
بیشتر بخوانید؛
-
بیماری‌ای که حتی عینک هم درمانش نمی‌کند
-
آیا استفاده مداوم از موبایل و لپ‌تاپ باعث قوز قرنیه می‌شود؟
-
بیماری بی‌علامتی که کار ما را به پیوند می‌کشاند
انجام سالانه ۸۰۰۰ پیوند قرنیه در ایران
سالانه ۸ هزار پیوند قرنیه در ایران انجام می‌شود. اهدای چشم، بیشتر شامل اهدای قرنیه چشم است و می‌تواند بینایی افراد نیازمند پیوند قرنیه را سال‌ها حفظ کند. تفاوتی که در قرنیه چشم با سایر اعضا و نسوج وجود دارد، این است که اعضای دیگر مستلزم این هستند که فرد حتما مرگ مغزی شده باشد، اما برای اهدای قرنیه این امکان وجود دارد تا ۲۴ ساعت بعد از مرگ (افراد غیر مرگ مغزی)، قرنیه بیمار جدا و اهدا شود.
دکتر امید قبادی، نائب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان پیش از این به همشهری‌آنلاین گفته بود: «پیوند قرنیه در ایران اولویت اول را ندارد و اولویت بیماران نیازمند پیوند به ترتیب کلیه، کبد، قلب و ریه و بعد لوزالمعده و روده است. اما ایران از نظر تعداد پیوند قرنیه در منطقه رتبه اول را دارد و از نظر کیفیت در این زمینه هم، یکی از بالاترین جایگاه‌های جهانی را به خود اختصاص داده است.»
قبادی با بیان این که پیوند قرنیه عملی است که طی آن تمام یا قسمتی از قرنیه گیرنده با قرنیه‌ی فرد دهنده جایگزین می‌شود، گفت: «بافت قرنیه برای انجام عمل پیوند قرنیه از فرد متوفی برداشته می‌شود و هیچ‌گاه از فرد زنده تهیه نمی‌شود. این بافت معمولا تا ۲۴ ساعت بعد از فوت فرد قابل برداشت است و ۷ تا ۱۰ روز هم برای پیوند قابل نگهداری است. البته بعد از کسب رضایت از بستگان یا کسب رضایت خود فرد قبل از فوت، بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که عاری از هرگونه بیماری عفونی، بیماری داخلی مزمن یا بیماری‌های چشمی باشد. و بعد برای پیوند فرستاده می‌شود.
