در اتاقی در سفارت اوکراین در رم، روز چهارشنبه گروهی از کودکان ۱۴ تا ۱۸ ساله به همراه پدربزرگ و مادربزرگ و سایر اقوام خود مقابل خبرنگاران و رسانه‌ها حاضر شدند.
برخی از آنها در دوران اسارت، در مناطق تحت کنترل روسیه یا مناطق اشغال شده در دونتسک زندگی می‌کردند و برخی نیز توسط نیروهای روسیه به مکان‌های دیگری فرستاده شده بودند.
به لطف طرح «Bring Kids Back Ukraine» که توسط ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین برای هماهنگی تلاش‌ها با هدف بازگرداندن کودکان ربوده شده سازماندهی شده بود، این کودکان به سرزمین‌های تحت کنترل اوکراین بازگردانده شدند.
سخنان آنها از اسارت، یکی از تاریک‌ترین جنبه‌های تهاجم همه‌جانبه روسیه به اوکراین را نشان می‌دهد.
تبلیغات و شستشوی مغزی روسیه، همراه با بازداشت، تبعید و در برخی موارد شکنجه، از جمله تجربیاتی بود که آنها در دوران اسارت متحمل شدند.
روایت‌های آنها نشان می‌دهد که یک روند سیستماتیک بازآموزی و روسی‌سازی با هدف سلب هویت کودکان اوکراینی انجام شده است.
طبق گفته مجریان طرح «Bring Kids Back Ukraine» ، روسیه این کار را یا با هدف تغییر ترکیب جمعیتی سرزمین‌های اشغال شده یا برای تبدیل جوانان اوکراینی به سربازان آینده انجام داده است.
۱.۶ میلیون کودک اوکراینی ربوده شده
شمار کودکان ربوده شده حیرت آور است. الئونورا مونگلی، معاون رئیس فدراسیون حقوق بشر ایتالیا، در کنفرانس روز چهارشنبه تأیید کرد که همچنان ۱.۶ میلیون کودک اوکراینی تحت کنترل روسیه هستند.
اوکراین تا امروز توانسته است حدود ۱۶۰۰ کودک بازگرداند و هر بازگشت با میانجیگری یک طرف ثالث (به ویژه قطر، آفریقای جنوبی و واتیکان) انجام شده است.
مقامات اوکراین از زمان آغاز تهاجم تمام عیار روسیه در اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی، بیش از ۱۹۵۰۰ مورد کودک‌ربایی را تأیید کرده‌اند.
این آمار، صرفا کودکانی را شامل می‌شود که اطلاعات دقیقی درباره آنها موجود است؛ از جمله محل اقامت پیشین آنها در اوکراین و محل سکونتشان در روسیه مشخص است. اما تعداد واقعی بسیار بیشتر است.
مرکز تحقیقات بشردوستانه ییل تخمین می‌زند که تعداد کودکان ربوده شده تا ۱۹ مارس ۲۰۲۵ میلادی نزدیک به ۳۵۰۰۰ نفر باشد.
از آنسو ماریا لووا-بلووا، کمیسر حقوق کودکان روسیه ادعا کرده که روسیه بین فوریه ۲۰۲۲ تا ژوئیه ۲۰۲۳ میلادی ۷۰۰ هزار کودک اوکراینی را «پذیرفته است».
تجربه «مراکز تفکیک»
مراکز تفکیک، سیستمی که مسکو برای کنترل و غربالگری اوکراینی‌ها در سرزمین‌های تحت اشغال استفاده می‌کند، یکی از واقعیت‌های تلخی است که اکثر کودکان بازگشته از اسارت که روز چهارشنبه صحبت کردند و خانواده‌های اوکراینی، به یاد می‌آورند.
فعالیت عمده این مراکز، از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، بازجویی از غیرنظامیان، تفتیش وسایل آنها و ارزیابی «وفاداری» آنها بوده است.
مردم نیز هنگام حرکت بین شهرها یا هنگام عبور از مناطق تحت کنترل اوکراین به مناطق تحت کنترل روسیه مجبور به عبور از این مراکز می‌شوند که به عنوان ایست بازرسی هم عمل می‌کردند.
یولیا دوورنیچنکو، که به مدت دو سال در مناطق تحت اشغال روسیه بازداشت بود، می‌گوید: «آنها خالکوبی‌ها را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا شما نمادی متعلق به اوکراین دارید یا نه. آنها همچنین تلفن‌های شما را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا عکس یا شماره تلفن سربازان را یا چیزی که به اوکراین مرتبط است، دارید یا نه. در هر دو مورد، شما اجازه عبور ندارید و ممکن است زندانی شوید.»
عبور از این مراکز، اغلب منجر به جدایی اعضای خانواده‌ها می‌شود. آنها افراد زیر سن قانونی را از بستگانشان جدا می‌کنند و این اتفاقی است که برای لیودمیلا سیریک و نوه او، الکساندر که اکنون کنار او نشسته بود، افتاد.
پس از زخم شدید در جریان گلوله باران ماریوپول در سال ۲۰۲۲ میلادی، الکساندر و خانواده‌اش توسط نیروهای روسیه اسیر شدند.
در طی فرایند تفکیک، او از مادرش جدا و به دونتسک اشغالی تبعید شد. او سرانجام توسط مادربزرگش پیدا و به اوکراین بازگردانده شد.
ورونیکا به یتیم خانه‌ای در روسیه منتقل شد
ورونیکا ولاسوا هم شرح داد که چه اتفاقی می‌تواند برای کودکان ربوده شده اوکراینی بیفتد.
هنگامی که جنگ در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، نیروهای روسیه روستای او را در منطقه خرسون در جنوب اوکراین محاصره کردند. هیچ مسیر تخلیه‌ای وجود نداشت و به همین دلیل او و عمه‌اش مجبور به فرار به سمت روسیه شدند.
در آن زمان، ولاسوا ۱۳ ساله بود. او چندین ماه را در آن کشور گذراند و مقامات تلاش او را برای ترک روسیه مسدود کردند. او در یک اردوگاه تفکیک نگهداری شد که در آنجا ملزم به تحصیل بود.
او به یورونیوز می‌گوید: «کودکان روسی به خاطر اوکراینی بودن، من را مورد آزار قرار دادند. مجبور شدم به آنها بگویم که عاشق روسیه هستم، در غیر این صورت آنها مرا کتک می‌زدند.»
او به یاد می‌آورد که چگونه مقامات محلی سعی کردند او را متقاعد کنند که آینده‌ای در اوکراین ندارد: «وقتی پلیس از من بازجویی کرد، مدام به من می گفت که اوکراین دیگر وجود ندارد، روسیه تنها گزینه است و بهتر است که بمانم.»
دردناک‌ترین لحظه زمانی بود که او از عمه‌اش جدا و به یک یتیم‌خانه منتقل شد. ولاسووا دو هفته را در آنجا در انزوا گذراند. او می‌گوید: «برای من خیلی سخت بود. احساس تنهایی می‌کردم و کسی را نداشتم که با او صحبت کنم.»
ولاسوا که اکنون ۱۶ سال دارد، پس از بازگشت در کی‌یف زندگی می‌کند. در او به دلیل رنجی که متحمل شده، چندین بیماری روانی تشخیص داده شده و در حال حاضر تحت درمان پزشکی است.
اثرات طولانی مدت آدم ربایی
ماکسیم ماکسیموف، رئیس پروژه «Bring Kids Back Ukraine» می‌گوید که مسئله اصلی پس از بازگرداندن کودکان، چیزی است که آنها تجربه کرده‌اند و پس از بازگشت چگونه با زندگی کنار بیایند.
به گفته او، فدراسیون روسیه می‌خواهد که از سنین پایین تا ۱۸ سالگی، به کودکان «حقایق» خاصی درباره جهان آموزش داده شود؛ از جمله اینکه همه دشمن هستند و به هیچکس نمی‌توان اعتماد کرد.
او می‌افزاید: «این کار باعث می‌شود آنها بسیار آسیب‌پذیر شوند و ندانند به چه کسانی اعتماد کنند و بسیار سردرگمی می‌مانند.»
علیرغم حمایت‌های روانی، بسیاری از کودکان همچنان از اثرات طولانی مدت اسارت رنج می‌برند.
ماکسیم ماکسیموف می‌گوید: «یک چیزی که روانشناسان به ما می‌گویند این است که کودکان به شدت مطیع می‌شوند؛ انگار اراده آزاد خود را کاملاً از دست داده‌اند.»
ایرینا ورشچوک، معاون دفتر رئیس جمهور زلنسکی، در همان کنفرانس اعلام کرد که اوکراین می‌خواهد دفتر واتیکان به عنوان یک «میانجی رسمی» ایفای نقش کند تا مذاکرات با روسیه درباره بازگشت غیرنظامیان تسهیل شود.
در همین رابطه، نامه‌ای از سوی ولودیمیر زلنسکی برای پاپ لئو چهاردهم، رهبر کاتولیکهای جهان فرستاده و از او درخواست شده تا ابتکاری که قبلاً توسط پاپ فرانسیس آغاز شده بود، رسمیت یابد.
در زمان پاپ فرانسیس، کاردینال ماتئو زوپی به عنوان فرستاده پاپ برای مسائل بشردوستانه، در این راه خدمت کرده بود.
