کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق روز ۱۷ نوامبر نتایج نهایی انتخابات پارلمانی را که روز سه‌شنبه ۱۱ نوامبر برگزار شده بود، اعلام کرد. این ششمین انتخابات از زمان حمله سال ۲۰۰۳ به عراق به رهبری آمریکا بود.

بر اساس اعلام کمیسیون انتخابات، میزان مشارکت بیش از ۵۶ درصد بود و در مقایسه با انتخابات اکتبر ۲۰۲۱، تعداد رای‌دهندگان عراقی از تمام گروه‌ها و جوامع به طور قابل توجهی بیشتر شده بود. بر اساس این آمار، تعداد رای‌دهندگان اهل سنت دو برابر شد و مشارکت در اقلیم نیمه‌خودمختار کردستان بیش از دو برابر رای‌گیری قبلی بود.

ائتلاف تازه‌تاسیس «بازسازی و توسعه» به رهبری محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، به‌عنوان بزرگترین فهرست واحد ظاهر شد.

در این انتخابات، ۷۷۶۸ نامزد در قالب ۳۱ ائتلاف، ۳۸ حزب و ۷۵ فهرست مستقل، برای کسب ۳۲۹ کرسی پارلمان رقابت کردند و انتخابات در ۸۷۰۰ مرکز رای‌گیری برگزار شد.

هیچ ائتلاف سیاسی واحدی موفق به کسب اکثریت نشد، و به این ترتیب گروه‌های و ائتلاف‌های پیروز باید بار دیگر یک دولت ائتلافی را بر اساس فرمول تقسیم قدرتی که پس از سال ۲۰۰۳ تعریف شده، تشکیل دهند: رئیس‌جمهور کرد، نخست‌وزیر شیعه و رئیس مجلس سنی.

ائتلاف پیشتاز با مسیری نامشخص

محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، که ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری او، به عنوان بزرگترین برنده روی کاغذ ظاهر شد، توانست با بیش از ۱/۳ میلیون رای، ۴۶ کرسی را در ۱۲ استان از ۱۸ استان عراق کسب کند.

این فهرست شامل دو فراکسیون موفق بود که رهبران آن‌ها با نیروهای حشد شعبی (بسیج مردمی) در ارتباط هستند؛ فالح فیاض، رئیس حشد شعبی ( با هشت کرسی) و احمد اسدی، وزیر کار (با هفت کرسی).

با این حال، ائتلاف سودانی با فیاض و اسدی نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. هر دو نفر پیش‌تر در سال ۲۰۱۸ با پشت کردن به حیدر عبادی، نخست‌وزیری که متحدش بودند، به چارچوب هماهنگی پیوستند.

رسانه‌های مختلف از هم‌اکنون گزارش‌هایی مبنی بر گمانه‌زنی درباره انشعاب‌های مشابه منتشر کرده‌اند که احتمال از هم پاشیدن ائتلاف‌ را در جریان چانه‌زنی‌های پس از انتخابات افزایش می‌دهد.

اگرچه سودانی در نتایج آرا پیشتاز بود، اما رسانه‌های داخلی و منطقه‌ای از تفرقه در بلوک‌های چارچوب هماهنگی گزارش دادند. مخالفان اوعمدتا از جناح‌های حامی ایران به مستقل عمل کردن او در سیاست خارجی اعتراض دارند، در حالی که حامیانش پشتیبانی محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی را نقطه قوت او می‌دانند، مشروط بر این که زیر چتر چارچوب هماهنگی باقی بماند.

فراکسیون‌های شیعه: گسستگی و شگفتی‌ها

ائتلاف حاکم «چارچوب هماهنگی» به رهبری شیعیان، که شامل اکثر فراکسیون‌ها و احزاب شیعه به جز مقتدی صدر روحانی بانفوذ می‌شود، هم پیروزی‌ها و هم شکست‌های قابل توجهی را تجربه کرد.

برندگان

تازه‌واردها و بازندگان

چندین گروه کوچک‌تر یا کسانی که برای اولین بار در انتخابات شرکت می‌کردند نیز عملکرد قابل توجهی داشتند، از جمله:

فراکسیون‌های سنی: مشارکت افزایش می‌یابد، نمایندگی ثابت می‌ماند

در مقایسه با انتخابات ۲۰۲۱، مشارکت رای‌دهندگان سنی عراق دو برابر شد و از دو میلیون رای فراتر رفت. با این حال مجموع تعداد نمایندگان این جامعه تغییری نکرد و در رقم ۶۷ کرسی باقی ماند.

محمد حلبوسی، رئیس سابق پارلمان، در جامعه اهل سنت اول شد و بیش از ۷۱ هزار رای شخصی به دست آورد، که او را به سومین نامزد پر رای در کل کشور تبدیل کرد.

حزب تقدم به رهبری حلبوسی ۲۷ کرسی به دست آورد که ۱۰ کرسی نسبت به انتخابات قبلی کاهش داشت. با وجود این، حلبوسی همچنان سیاستمدار غالب اهل سنت است، زیرا فهرست او با حدود یک میلیون رای دومین فهرست پر رای در کل عراق بود.

انتظار می‌رود شش کرسی دیگر از لیست‌های متحد به فراکسیون او بپیوندند: سه کرسی از ائتلاف قِمم به رهبری خالد بتال، وزیر صنعت و معدن و سه کرسی از گروه الانبار هویتنا.

ائتلاف عزم به رهبری مثنی السامرائی، سیاستمدار و تاجر اهل سنت، با ۱۵ کرسی در جایگاه دوم گروه‌های سنی قرار گرفت، که یک کرسی نسبت به انتخابات قبلی افزایش داشت. پس از آن ائتلاف السیاده (حاکمیت) به رهبری خمیس خنجر، سیاستمدار و تاجر، با ۹ کرسی در جایگاه سوم قرار گرفت.

بازندگان اصلی

احزاب کرد؛ مشارکت دو برابر، پیشتازی حزب دموکرات کردستان

اقلیم نیمه‌خودمختار کردستان شاهد افزایش قابل توجهی در مشارکت انتخاباتی بود و تعداد رای‌دهندگان آن از کمی بیش از یک میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۲/۱ میلیون در انتخابات امسال رسید.

این مشارکت جدید موازنه‌های داخلی را تغییر داد اما تسلط دو حزب اصلی، یعنی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان را حفظ کرد.

جنبش بابلیون سه کرسی از دست داد

انتخابات ضربه قابل توجهی به جنبش بابلیون (بابل) وابسته به حشد شعبی وارد کرد. رهبر این حزب مسیحی بر عهده ریان کلدانی است که نام او به دلیل نقض حقوق بشر در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد.

این جنبش، که زمانی پنج کرسی سهمیه مسیحیان عراق را در اختیار داشت، سه کرسی خود را از دست داد.

اگرچه دو نامزد برنده - اسوان سالم صادق و ایفان فائق جابرو، وزیر مهاجرت و مهاجران - همچنان به جنبش بابل نزدیک هستند، سه کرسی دیگر به نامزدهایی خارج از حلقه نزدیکان کلدانی و افراد مستقل‌ و نامزدهایی رسید که مورد حمایت جریان‌های ملی‌گرا بودند: سامی اوشانا گورگیس در دهوک، کلدو رمزی اوغنا در اربیل و عماد يوخنا در کرکوک.

شکست بزرگ نیروهای سکولار

نیروهای سکولار و لیبرال عراق، که همواره حامی یک دولت مدنی و غیرفرقه‌ای بوده‌اند، به عنوان یکی از بزرگترین بازندگان انتخابات شناخته شدند.

جنبش مدنی، با وجود امیدها برای بهره بردن از سرخوردگی عمومی نسبت به سیاستمداران موجود، نتوانست نارضایتی عمومی را به دستاوردهای انتخاباتی تبدیل کند، و یک شکست غیرمنتظره و شدید را برای هواداران و حامیان فکری خود رقم زد.

بیشتر کنشگران مدنی و لیبرال زیر چتر ائتلاف بدیل، به رهبری عدنان زرفی، استاندار سابق نجف و چهره مخالف شبه‌نظامیان، متحد شده بودند.

این ائتلاف احزاب مختلفی را گرد هم آورده بود: حزب استقلال (که کرسی خود را از دست داد)، حزب کمونیست عراق، البیت الوطنی ، جنبش ملی مدنی و دیگر گروه‌های کمتر شناخته شده، و همین طور فعالان جنبش اعتراضی اکتبر ۲۰۱۹ معروف به جنبش/انقلاب تشرین (اکتبر).

ائتلاف بدیل همچنین شامل حزب فاو-زاخو بود که تنها دو کرسی ائتلاف را کسب کرد (عامر عبد الجبار و ساره بطاط). این نتیجه بسیار کمتر از حد انتظار برای ائتلافی بود که زمانی امیدوار بود جنبش اعتراضات ضد دولتی ۲۰۱۹ را احیا کند.

این نتایج چه معنایی برای تشکیل دولت دارد؟

مجلس جدید عراق رئیس‌جمهور این کشور را انتخاب خواهد کرد، که او نیز به نوبه خود باید نامزد بزرگترین فراکسیون پارلمانی را برای تشکیل دولت معرفی کند.

از آنجا که هیچ فهرستی اکثریت را به دست نیاورده، «بزرگترین فراکسیون» از طریق معاملات ائتلافی بین جناح‌های شیعه، سنی و کرد تشکیل خواهد شد.

چارچوب هماهنگی، بدون احتساب ائتلاف سودانی، حدود ۹۰ کرسی در اختیار دارد. این تعداد به چارچوب امکان می‌دهد با همراهی برخی شرکای سنی و کرد، یک بلوک جایگزین تشکیل دهند؛ مگر آنکه سودانی زیر چتر این ائتلاف بماند و برای دوره دوم از حمایت آن برخوردار شود.