همشهری آنلاین – مریم سرخوش: دکتر محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در نشست پیشگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی که با حضور اساتید، مدیران حوزه سلامت و محیط زیست در وزارت بهداشت برگزار شد، بیان کرد: بحث یک بیماری یا موضوع را نداریم و این مساله بین‌نسلی، محیط زیستی و توسعه پایدار است. نوع بحث ایجاب می‌کند که توجه بیشتری به آن داشته باشیم.
او با اشاره به بحران منابع طبیعی عنوان کرد: در گذشته آب در کشور ما فراوان بود اما نگاه توسعه پایدار نداشت. مصارف بی‌رویه برای آن رقم خورد و امروز به یک معضل غیرقابل حل بدل شده است. آن زمان یزد قنات‌هایی داشته که به راحتی آب منطقه را تامین می‌کرد اما اکنون وجود ندارد. در کرمان چاه‌هایی وجود داشته که فوران داشته و اکنون از بین رفته است. بسیاری از محصولات کشاورزی که فکر می‌کردیم در تولید داخلی آن موفق بودیم، امروز مشخص شده با مصرف بی‌رویه آب همراه بوده و هزینه همان آبی که بخواهیم به کشور انتقال دهیم چندین برابر است.
ظفرقندی به موضوع آلودگی هوا و مسائل محیط زیستی هم اشاره کرد و گفت: یک زمانی جنگل‌های بلوط کردستان غیرقابل احصا بودند اما اکنون خشک شده و از بین رفته‌اند. علت آن هم استفاده بدون برنامه از منابع طبیعی است.
به گفته وزیر بهداشت این موضوع اکنون در بسیاری از اقدامات درمانی به ویژه تجویز بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها رقم خورده و تحت نظارت علمی کامل انجام نمی‌شود. آموزش ناکافی و رعایت نکردن دستورالعمل‌ها باعث مصرف بی‌رویه دارو و افزایش مقاومت میکروبی شده است. این مصرف غیرضروری داروها مشابه مصرف بی‌رویه آب یا قطع بی‌رویه جنگل‌هاست و نسل آینده را تهدید می‌کند.
او در ادامه به موضوع مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در ایران در مقایسه با کشور آلمان اشاره کرده و گفت: این که چرا آلمان ۲۰۰ تن و ۱۸۰۰ تن آنتی بیوتیک مصرف می‌کنیم مهم است و باید برای کاهش آن به دنبال راهکار باشیم. اگر آموزش و نظارت بر اساس گایدلاین‌ها انجام نشود و معاونت درمان و ارگان‌های نظارتی وارد عمل نشوند، شرایط روزبه‌روز بدتر می‌شود و شاهد افزایش مقاومت دارویی و عوارض بین نسلی خواهیم بود. این مسئله سالانه میلیون‌ها مرگ و هزینه‌های سنگین به جامعه تحمیل می‌کند.
به تاکید وزیر بهداشت حل این چالش‌ها تنها بر عهده وزارت بهداشت نیست. همه نهادها باید مشارکت کنند. شورای عالی سلامت و امنیت غذایی می‌تواند نقش هماهنگ‌کننده بین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذیربط، از جمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو، معاونت درمان و سازمان دامپزشکی را ایفا کند. انجمن‌های علمی نیز باید در این مسیر حمایت کنند تا اقدامات آموزشی و تحقیقاتی به صورت هماهنگ و مستمر پیش برود.
ظفرقندی در حاشیه این مراسم درباره مقاومت میکروبی (AMR) بیان کرد: مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور ما در مقایسه با سایر کشورها بیش از حد است و باعث عارضه مقاومت میکروبی خواهد شد که نسل بعدی جوانان و کودکان را گرفتار کند.
به گفته وزیر بهداشت، مصرف بی‌رویه موجب کاهش اثرگذاری داروهای موجود و نیاز به ورود آنتی‌بیوتیک‌های جدید می‌شود و اگر این روند ادامه پیدا کند، حتی داروهای پیشرفته نسل جدید هم در صورت مصرف غیرمنطقی با مقاومت میکروبی مواجه خواهند شد و چرخه خطرناک مقاومت دوباره تکرار می‌شود. اگر روند فعلی در جهان ادامه پیدا کند، طی ۱۰ سال آینده بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار هزینه و حدود ۱۰ میلیون مرگ‌ومیر ناشی از مقاومت میکروبی رخ خواهد داد. این موضوع یک چالش جهانی و یک ضرورت ملی است که باید در وزارت بهداشت، بیمه‌ها و همه نهادهای مرتبط با جدیت دنبال شود.
او تاکید کرد: در این باره ضرورت دارد که آموزش صحیح به مردم و همچنین آموزش مستمر به همکاران نظام سلامت ارائه شود تا مشخص باشد در هر بیماری چه نوع آنتی‌بیوتیکی، با چه دوز و در چه تعداد باید تجویز شود. این آموزش‌ها باید در دوره‌های بازآموزی و آموزش مداوم پیوسته تکرار شود، زیرا علم دائماً در حال تغییر است. معاونت درمان، سازمان غذا و دارو و بیمه‌ها باید با تجویزهای بی‌رویه و غیرمنطقی مقابله کنند. نسخه‌ها باید بر اساس گایدلاین‌های علمی تنظیم شود و بیمه‌ها مسئولیت دارند از تجویز داروهای غیرضروری جلوگیری کنند.
برای آنفلوآنزا آنتی‌بیوتیک نخورید
وزیر بهداشت با اشاره به اینکه بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا کاملاً ویروسی هستند و آنتی‌بیوتیک در آنها اثر ندارد، عنوان کرد: تجویز آنتی‌بیوتیک برای آنفلوآنزا مصداق بارز مصرف غیرمنطقی است. داروخانه‌ها نیز نباید برای بیماری‌های ویروسی آنتی‌بیوتیک ارائه کنند و مردم نباید خودسرانه برای تهیه این داروها اقدام کنند.
این مسئول درباره وضعیت آنفلوآنزا در کشور هم بیان کرد: آمار باید با دقت ارزیابی شود. آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی شناخته‌شده است و درمان آن مبتنی بر مراقبت‌های بهداشتی، اقدامات حمایتی و پیشگیری از انتقال بیماری است. تجویز آنتی‌بیوتیک در این زمینه نه‌تنها ضروری نیست، بلکه هزینه‌زا و غیرعلمی است.
وزیر بهداشت به لزوم نظارت دقیق بر تجویز در داروخانه‌ها هم اشاره کرد و گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا بیمه‌ها کنترل نسخه‌ها را بر عهده دارند. نسخه‌نویسی الکترونیک باید به گونه‌ای طراحی شود که افرادی که در رشته خاصی تبحر ندارند امکان تجویز آنتی‌بیوتیک‌های نسل جدید را نداشته باشند. این موضوع باید در راهنماهای بالینی بیمه‌ای تعریف شود و مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک نیز از سطح داروخانه‌ها کنترل گردد. دستورالعمل‌های لازم در معاونت‌های مختلف وزارت بهداشت و بیمه‌ها در حال تدوین و پیگیری است و امیدواریم به خروجی‌های عملیاتی و اثرگذار برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور منجر شود.
