چارچوب روسی ترامپ برای پایان جنگ اوکراین؛ امتیازهای گسترده مسکو در ازای ۱۰۰ میلیارد دلار کی‌یف

به گزارش اقتصادآنلاین، طرح آتش‌بس آمریکا به گفته ناظران، بیش از آنکه صلحی پایدار به همراه داشته باشد، از اوکراین می‌خواهد امتیاز‌هایی بدهد که عملاً به معنای تغییر بنیادین نقشه سیاسی و امنیتی این کشور است. این طرح در یک ماه گذشته به صورت محرمانه با میانجی‌گری فرستاده ویژه دونالد ترامپ استیو ویتکاف و نماینده ولادیمیر پوتین تدوین شده و حالا علنی‌شدنش، موجی از نگرانی در کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی برانگیخته است.

چارچوب روسی پایان جنگ

ایالات متحده و روسیه در هفته‌های گذشته، دور از چشم بسیاری از متحدان غربی، گفت‌و‌گو‌هایی را با هدف تدوین چارچوبی تازه برای پایان جنگ اوکراین پیش برده‌اند؛ چارچوبی که اکنون بخش‌هایی از آن افشا شده و به بحث داغ محافل دیپلماتیک تبدیل شده است.

محور اصلی طرح، پذیرش کنترل عملی روسیه بر کریمه، دونتسک و لوهانسک، عقب‌نشینی اوکراین از بخش‌هایی از دونباس که هنوز در اختیارش است، و ایجاد منطقه حائل در بخش‌هایی از خرسون و زاپوریژیا است؛ مفادی که از نگاه بسیاری از تحلیلگران، فاصله‌ای با خواسته‌های حداکثری کرملین در سال‌های اخیر ندارد.

در حوزه نظامی، محدود کردن ارتش اوکراین به ۶۰۰ هزار نیرو و حذف بخش قابل توجهی از تسلیحات سنگین، بخشی کلیدی از طرح است. این محدودیت‌ها با ممنوعیت حضور نیرو‌های ناتو در خاک اوکراین تکمیل می‌شود؛ بندی که در عمل، ستون فقرات سیاست امنیتی غرب برای مهار روسیه را از اوکراین جدا می‌کند.

هرچند واشنگتن وعده «تضمین‌های امنیتی» برای کی‌یف داده، اما تجربه سال‌های گذشته و ابهام درباره سازوکار این تضمین‌ها باعث شده بسیاری در اوکراین آنها را ناکافی یا حتی غیرقابل اتکا بدانند.

۱۰۰ میلیارد دلار در ازای امتیاز‌های سنگین

در ازای این امتیاز‌های گسترده، اوکراین قرار است از منابع مالی ناشی از آزادسازی بخشی از دارایی‌های مسدودشده روسیه بهره‌مند شود و در چارچوبی مرحله‌ای، شاهد لغو تحریم‌های مسکو باشد. افزون بر این، طرح پیش‌بینی می‌کند روسیه دوباره به جمع قدرت‌های اقتصادی جهان بازگردد و پروژه‌های اقتصادی مشترکی با آمریکا تعریف شود؛ امتیاز‌هایی که از دید برخی ناظران، نشانه جدی تمایل واشنگتن به بازتنظیم رابطه با مسکو است، حتی به قیمت نارضایتی متحدان اروپایی.

واکنش اوکراین به طرح آمریکا

در کی‌یف، واکنش‌ها محتاطانه، اما نگران‌کننده بوده است. ولودیمیر زلنسکی از «استقبال اصولی» سخن گفته، اما تأکید کرده که «صلح نباید با اولین حمله جدید روسیه فروبپاشد». مقام‌های اوکراینی، چه در سازمان ملل و چه در کی‌یف، بار‌ها تأکید کرده‌اند که مشروعیت هیچ‌گونه واگذاری ارضی را نمی‌پذیرند. با این حال، منابع مختلف خبر می‌دهند که آمریکا در تلاش است زلنسکی را تا پیش از مهلت‌هایی مشخص به اتخاذ تصمیمی سخت سوق دهد؛ فشاری که با توجه به وضعیت بحرانی ارتش اوکراین، کمبود تسلیحات و بحران داخلی ناشی از پرونده فساد ۱۰۰ میلیون دلاری در شرکت انرژی هسته‌ای، سنگین‌تر به نظر می‌رسد.

نگرانی اروپا از طرح آمریکا

براساس گزارش‌ها، اروپا نیز با نگرانی به این تحولات می‌نگرد. بسیاری از پایتخت‌های اروپایی احساس می‌کنند در روند تدوین طرح کنار گذاشته شده‌اند و اکنون قرار است بار مالی و سیاسی اجرای احتمالی آن بر دوش آنها بیفتد، بدون آنکه در شکل‌دهی مفاد آن نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. مقایسه طرح با «امتیازدهی» دهه ۱۹۳۰ و هشداری که برخی دیپلمات‌ها درباره «تکرار اشتباهات تاریخ» داده‌اند، نشان‌دهنده میزان بدبینی اروپایی‌هاست. نگرانی‌ای که با مخاطره دائمی تجدیدنظرطلبی روسیه تشدید شده است.

تضمین مبهم پایان جنگ

با وجود افشای بخش زیادی از مفاد، بسیاری از عناصر کلیدی همچنان مبهم‌اند. مهم‌ترین آنها ماهیت دقیق تضمین‌های امنیتی غرب برای اوکراین است؛ تضمین‌هایی که گفته می‌شود شباهت‌هایی با ماده ۵ ناتو دارد، اما اجرای آن در نهایت در اختیار رئیس‌جمهور آمریکا باقی می‌ماند. این واقعیت که اعتماد عمومی در اوکراین به اراده سیاسی واشنگتن به‌ویژه در دوران ترامپ آسیب دیده، بی‌اعتمادی به این تضمین‌ها را بیشتر می‌کند.

پرسش دیگر، تعهدات واقعی مسکو در قبال توقف حملات یا پایبندی به مرز‌های پیشنهادی است؛ پرسشی که هنوز پاسخی روشن نیافته است.

استقبال روسیه از طرح آمریکا؟

در کرملین، هرچند مقام‌ها از ارائه توضیح مستقیم طفره رفته‌اند، اما لحن محتاط، اما مثبت برخی منابع روسی نشان می‌دهد که مفاد طرح تا حد زیادی با خواسته‌های مسکو همخوانی دارد و می‌تواند، دست‌کم در روایت داخلی روسیه، به‌عنوان موفقیتی سیاسی معرفی شود. تحلیلگران می‌گویند مسکو احتمالاً از طرح استقبال خواهد کرد، زیرا بدون هزینه‌های نظامی بیشتر، به بخش‌هایی از اهداف خود دست می‌یابد و در همان حال راهی برای کاهش فشار‌های اقتصادی پیدا می‌کند.

چه خواهد شد؟

پرسش اصلی این است که آیا چنین طرحی می‌تواند پایه صلح پایدار باشد؟ بسیاری از کارشناسان تردید جدی دارند. از نگاه آنها، این طرح بیش از آنکه راهکاری برای پایان جنگ باشد، نوعی «توقف موقت» است که تعادل قوا را به سود روسیه تنظیم می‌کند.

اوکراین، در شرایطی که خطوط مقدم طی دو ماه اخیر سریع‌تر از دو سال گذشته تغییر کرده و آسیب‌پذیری‌اش در حوزه انرژی و زیرساخت افزایش یافته، در موقعیتی قرار گرفته که هر امتیازدهی از سوی آن می‌تواند به نارضایتی عمومی و حتی بی‌ثباتی سیاسی منجر شود.

با این حال، حتی منتقدان سرسخت این طرح نیز اذعان می‌کنند که طولانی شدن جنگ، فرسودگی ارتش و اقتصاد اوکراین، و کمرنگ‌شدن حمایت برخی کشور‌ها ممکن است در نهایت کی‌یف را به پذیرش نوعی توافق سوق دهد، هرچند به شکل تعدیل‌شده. آینده مذاکرات، بیش از هر چیز، به توان اوکراین در تثبیت جبهه‌ها، مدیریت بحران داخلی و حفظ حمایت غرب بستگی خواهد داشت.

در چنین شرایطی، به نظر نمی‌رسد طرح مشترک آمریکا و روسیه بدون ضمانت‌های لازم و بدون مشارکت واقعی اروپا و اوکراین نمی‌تواند به این جنگ فرسایشی پایان دهد.