جمعه سیاهی که روزگارتان را سیاه می‌کند
درحالی‌که غرب با بلک‌فرایدی خرید کریسمس را آغاز می‌کند، برخی در ایران بدون هیچ پشتوانه فرهنگی با بازی‌های روانی تبلیغات، مردم را به خریدهای هیجانی و غیرضروری می‌کشانند.
خلاصه خبر
جمعه سیاهی که روزگارتان را سیاه می‌کند
درحالی‌که غرب با بلک‌فرایدی خرید کریسمس را آغاز می‌کند، برخی در ایران بدون هیچ پشتوانه فرهنگی با بازی‌های روانی تبلیغات، مردم را به خریدهای هیجانی و غیرضروری می‌کشانند.
گروه فرهنگ خبرگزاری فارس: «این تخفیف ۱۰۰ درصدی به مناسبت جمعه سیاه را از دست ندهید» این بخشی از تبلیغاتی است که این روزها در فضای مجازی با آن مواجه می‌شوید. این درحالی است که معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا سرهنگ جواد مختار رضایی سه روز گذشته با هشدار درباره افزایش کلاهبرداری‌ها در روزهای بلک‌فرایدی اعلام کرد مجرمان با ایجاد صفحات و فروشگاه‌های ناشناس و ارائه قیمت‌های غیرواقعی، کاربران را فریب می‌دهند و در مواردی کالای بی‌کیفیت و تقلبی ارسال می‌کنند یا اصلاً «هیچ محصولی تحویل نمی‌دهند».
بلک‌فرایدی از اوایل دهه ۱۳۹۰ وارد ایران شد و به‌تدریج از یک حراج آمریکایی به یک کمپین تبلیغاتی فراگیر تبدیل شد، هرچند این رویداد در غرب به‌عنوان آغاز خریدهای کریسمس معنا دارد، در ایران فاقد چنین پشتوانه زمانی و فرهنگی است.
بلک‌فرایدی در ایران با وجود رکوردشکنی فروش آنلاین، با موجی از بی‌اعتمادی همراه شده است. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از تخفیف‌ها واقعی نیستند و فروشگاه‌ها پیش از آغاز این رویداد، قیمت کالاها را دو تا سه برابر افزایش می‌دهند و سپس با برچسب‌های تخفیف، همان نرخ قبلی را ارائه می‌کنند. نمونه‌های متعدد از افزایش قیمت در فضای مجازی مانند جارو رباتیک از ۴۸ به ۶۷ میلیون و فروش دوباره با تخفیف ۴۷.۹ میلیون گرفته تا کاهش صوری کابل HDMI از ۱.۳ میلیون به ۹۹۹ هزار تومان درحالی‌که همان کالا در سایت دیگر ۷۴۰ هزار تومان قیمت دارد، نشان‌دهنده گستردگی این تخلفات است.
بلک‌فرایدیِ ایرانی محصول سال‌ها تصویرسازی فرهنگی و روایت‌پردازی رسانه‌ای است. فروشگاه‌های آنلاین با ساختن مفاهیمی مانند «تنها فرصت سال»، «بهترین زمان خرید» و «همراهی با موج جهانی»، این مناسبت را از یک تخفیف اقتصادی ساده به یک رخداد فرهنگی-هویتی تبدیل کرده‌اند. به این ترتیب، خرید در بلک‌فرایدی دیگر صرفاً یک انتخاب اقتصادی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ مصرف‌گرایی است که از دل تبلیغات مداوم و پیوند زدن مصرف با مدرنیته و به‌روز بودن شکل‌گرفته است.
علیرضا شریفی‌یزدی، یک جامعه‌شناس، ریشه گرایش به بلک‌فرایدی را اقتصادی می‌داند و معتقد است «جامعه‌ای که زیر فشار تورم و تحریم است» و به لحاظ اقتصادی مشکلات ریز و درشت دارد، به‌طور طبیعی به هر فرصتی برای خرید ارزان‌تر رو می‌آورد و این رفتار بیشتر ناشی از اجبار معیشتی است تا تأثیرپذیری فرهنگی. در مقابل، سمیه توحیدلو، یک جامعه‌شناس دیگر، می‌گوید که ماجرا فقط «نیاز» نیست و بسیاری از خریدها ناشی از بازی‌های روانی تخفیف و احساس فوریت است؛ سازوکاری که مردم را به سمت خریدهای تکانشی و غیرضروری می‌کشاند. حتی اگر اقتصاد مردم را به سمت تخفیف‌ها هل بدهد، نبودِ سواد مصرفی و غلبه تبلیغات باعث می‌شود همین نیاز اقتصادی، به مصرف‌گرایی و تضعیف ارزش‌های فرهنگی سنتی تبدیل شود.
13:21 - 4 آذر 1404
نظرات کاربران
