کشته شدن هیثم الطباطبایی، بلندپایه‌ترین فرمانده نظامی حزب‌الله، گمانه‌زنی‌ها را درباره وضعیت این گروه شبه‌نظامی در لبنان و گزینه‌های احتمالی جایگزینی او به یکی از بحث‌های روز منطقه تبدیل کرده است.
پس از کشته شدن این مقام نظامی ارشد حزب‌الله، گروه تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران در مخمصه گرفتار شده و باید دید چطور می‌تواند از این وضعیت بحرانی که در ماه‌های اخیر با تداوم حملات اسرائیل برایش پیش آمده است، عبور کند.
در حالی که لبنان و اسرائیل منتظر واکنش حزب‌الله به این نفوذ امنیتی و ترور یکی از چهره‌های کلیدی نظامی آن در قلب دژ امنیتی حزب‌الله در ضاحیه جنوبی بیروت‌اند، پرسش‌ها درباره جانشین طباطبایی و اینکه چه کسی این منصب حساس را بر عهده خواهد گرفت، بالا گرفته؛ به‌ویژه که گزینه‌ها به تعداد کمی از فرماندهان باقی‌مانده محدود است.
منابع آگاه گفتند که چهره‌ای به نام محمد حیدر با توجه به تجربه نظامی گسترده‌اش در عملیات میدانی، محتمل‌ترین گزینه برای جایگزینی الطباطبایی است.
این منابع افزودند که الطباطبایی در بازسازی و تقویت توانایی‌های نظامی حزب‌الله پس از حملات مکرر در طول جنگ سال گذشته مشارکت داشت و حیدر که در اداره عملیات نظامی در جنوب لبنان شرکت داشت، می‌تواند جایگزین او باشد. حیدر از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹، نماینده مجلس لبنان از سوی فراکسیون حزب‌الله بود.
محمد حیدر عضو دائمی «شورای جهاد» است و از چندین سوءقصد جان سالم به در برده است که آخرین آن‌ها در طول جنگ سال گذشته رخ داد.
شورای جهاد حزب‌الله لبنان شورایی است که مسئول هدایت فعالیت‌های نظامی و امنیتی این گروه است و بر شاخه‌های غیرنظامی مختلف سازمان هم نفوذ قابل‌توجهی دارد. این شورا که متشکل از فرماندهان امنیتی است، با ایرانی‌ها و به‌طور خاص با سپاه پاسداران، همکاری نزدیکی دارد.
این شورا پس ترور بسیاری از فرماندهان آن از سوی اسرائیل به‌ویژه از نسل بنیان‌گذاران حزب‌الله که فرماندهانی کارکشته بودند، به‌شدت ضربه خورد. سه نفر آن‌ها در حملات اسرائیل به جنوب بیروت کشته شدند.
یکی از کارشناسان تاکید کرد اسرائیل با وجود هزینه‌های بالایی که احتمال می‌دهد برایش در پی داشته باشد، به راهبرد حذف فرماندهان و اعضای ارشد حزب‌الله ادامه می‌دهد و همچنان ساختار فرماندهی حزب‌الله را هدف می‌گیرد، زیرا روند بازسازی سیستم نظامی زمان‌بر است و چند مرحله دارد. به اعتقاد او، جذب ضربه و ارزیابی پیامدها، سپس ارزیابی خطاها، بازسازی سازوکارها و تجهیزات، بازآموزی نیروها و نهایتا تکمیل ساختار عملیاتی فرایندی است که دست‌کم یک سال طول می‌کشد.
او می‌افزاید که روند انتصاب جایگزین‌ها در حزب‌الله لبنان هم به دو چیز مرتبط است: نخست جایگاه و نقش نظامی جانشین و دوم ویژگی‌های شخصی او و از آنجا که حزب‌الله به‌طور ساختاری با سپاه پاسداران پیوند خورده، بنابراین تعیین جانشین‌ها چه از میان اعضای خود سپاه و چه از درون حزب‌الله، مستقیم از سوی سپاه صورت می‌گیرد.
به گفته این کارشناس اکنون در داخل حزب‌الله میان طرفداران رویارویی با اسرائیل و کسانی که به عمق خسارت‌ها واقف‌اند، اختلاف‌نظر وجود دارد، اما تصمیم نهایی درباره تلافی یا پاسخ، تنها از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران گرفته می‌شود.
علی الامین، سردبیر وب‌سایت «جنوبیه»، هم به این نکته اشاره می‌کند که هدف قرار دادن هیثم الطباطبایی با چنین دقتی نشان می‌دهد حزب‌الله همچنان از نظر امنیتی آسیب‌پذیر است و در نتیجه آن مزیت پنهان‌کاری را که همیشه به آن افتخار می‌کرد، از دست داده است.
او افزود: «حزب‌الله در هر حال برای سمت‌های خالی فرماندهی جایگزین‌هایی تعیین خواهد کرد، اما موانع زیادی پیش روی شورای نظامی جدید خواهد بود که آن را محتاط‌تر و کم‌توان‌تر از گذشته می‌کند.»
الامین معتقد است که «هدف قرار دادن الطباطبایی با اظهارات دبیرکل حزب‌الله در مورد بازسازی قابلیت‌های این گروه در تضاد است، زیرا این عملیات اسرائیل نشان داد که شورای نظامی و رهبری حزب همچنان آسیب‌پذیر و در معرض تهدید اسرائیل‌اند».
او توضیح داد: «ساختار حزب‌الله اساسا امنیتی‌ــ‌‌نظامی است و قطعا برای اعضای ترورشده شورای نظامی جانشینانی وجود دارد، اما بیشتر نسل قدیمی یا ترور شده‌اند یا به دلایل دیگر از چرخه اصلی تصمیم‌گیری خارج‌اند. از طرفی حزب‌الله تابع تصمیم‌های جمهوری اسلامی است و تهران ممکن است در مذاکره با ایالات متحده، این ساختار نظامی‌ــ‌امنیتی را برای رسیدن به خواسته‌هایش روز میز معامله قرار دهد.»
اسرائیل تاکنون تعدادی از فرماندهان ارشد حزب‌الله را هدف گرفته است. از جمله عماد مغنیه که تا زمان ترور در فوریه ۲۰۰۸، ریاست شورای نظامی حزب‌الله را بر عهده داشت. پس از آن، مصطفی بدرالدین تا زمان مرگ در مه ۲۰۱۶، جانشین او بود. ابراهیم عقیل هم که مدتی فرمانده نیروی رضوان (معروف به نیروهای نخبه حزب‌الله) را بر عهده داشت، در حمله هوایی اسرائیل در حومه جنوبی بیروت در ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۴ کشته شد.
فواد شکر، مشاور ارشد نظامی حسن نصرالله، دبیرکل سابق حزب‌الله، نیز در حمله هوایی اسرائیل در ۳۰ ژوییه ۲۰۲۴ ترور شد. علی کرکی، مسئول عملیات نظامی حزب‌الله در جنوب لبنان، نیز در حمله هوایی اسرائیل به حومه جنوبی که حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله را هدف قرار داد، کشته شد.
از میان اعضای باقی‌مانده شورای نظامی حزب‌الله، محمد حیدر که محتمل‌ترین گزینه برای جانشینی طباطبایی است و طلال حمیه، رئیس واحد عملیات خارجی حزب‌الله، همچنان زنده‌اند. خلیل حرب، یکی از فرماندهان قدیمی و مشاور نزدیک نصرالله که بر عملیات علیه اسرائیل نظارت داشت، نیز از افراد برجسته باقی‌مانده است.
