ملیحه شریف خواه - روزنامه اطلاعات| قزوین که سال‌ها به‌عنوان یکی از استان‌های خوش‌آب‌وهوا و برخوردار از خاکی حاصلخیز شناخته می‌شد، امروزه با چالشی جدی در حوزه زیست‌محیطی و سلامت عمومی مواجه است؛ چالشی که ریشه آن را باید در ترکیب پیچیده‌ای از توسعه شتاب‌زده صنعتی، افزایش مصرف انرژی، افزایش خودروها و مهم‌تر از همه، تکرار مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید رجایی جست‌وجو کرد. این عوامل در کنار یکدیگر، شرایطی را رقم زده‌اند که در سال‌های اخیر، قزوین را در فصل سرما به یکی از آلوده‌ترین نقاط کشور بدل کرده و زندگی روزمره گروه‌های حساس به آلودگی هوا و حتی سالمندان و کودکان را تحت‌تأثیر قرار داده است.
طی هفته گذشته مانند سال‌های اخیر، همزمان با سرد شدن هوا و وارونگی دما، شاخص کیفیت هوا در استان قزوین به‌طور مکرر از حد مجاز عبور کرد و در محدوده ۱۵۰ تا ۲۰۰ قرار گرفت؛ رقمی که وضعیت ناسالم و خطرناک هوا را برای گروه‌های حساس نشان می‌دهد و حتی در شهر محمدیه، روز سه‌شنبه ۴آذر، شاخص ۲۲۲ ثبت شد؛ وضعیتی که به‌وضوح بیانگر شرایط بسیار ناسالم است. پیامد این شرایط، تعطیلی مدارس، محدودیت فعالیت‌های ورزشی و هشدارهای جدی به شهروندان برای کاهش ترددهای غیرضروری بود.
استان قزوین در دهه‌های اخیر با سرعتی بیش از متوسط کشوری به سمت توسعه صنعتی حرکت کرده است. استقرار واحدهای بزرگ صنعتی مانند نیروگاه‌ها، مجتمع‌های فولاد، صنایع سنگین و شهرک‌های متعدد صنعتی، اگرچه زمینه‌ساز رشد اقتصادی بوده، اما فشار کم‌سابقه‌ای را بر منابع طبیعی استان وارد کرده است. افزایش مصرف انرژی در صنایع سنگین و وابستگی این صنایع به سوخت‌های فسیلی، کیفیت هوا را در بسیاری از روزهای سرد سال نامناسب کرده است.
در بخش کشاورزی هم برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی آب، استفاده فزاینده از کودها و سموم شیمیایی و کم توجهی به روش‌های نوین آبیاری، محیط‌زیست استان را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده و مجموعه این عوامل، امروزه قزوین را در نقطه‌ای قرار داده که نیازمند بازنگری اساسی در الگوهای توسعه، نظارت و فناوری‌های تولید به‌صرفه و پاک است.
هشدار هواشناسی و مدیریت بحران استان
سرپرست اداره کل مدیریت بحران استانداری قزوین با اشاره به وضعیت بحرانی هفته جاری، از صدور هشدار زرد آلودگی هوا خبر داد و اعلام کرد : شاخص کیفیت هوا تا روز پنجشنبه در محدوده هشدار باقی خواهد ماند.
قدرت‌الله مهدیخانی افزود: بر اساس گزارش سازمان هواشناسی و پایش کیفی هوا، شاخص آلودگی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ ثبت شده که نشان‌دهنده «وضعیت ناسالم» برای گروه‌های حساس است.
وی توصیه کرد: شهروندان با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، کاهش ترددهای غیرضروری و پرهیز از فعالیت‌هایی که موجب افزایش آلودگی هوا می‌شود، به بهبود وضعیت هوا کمک کنند.
او تأکید کرد : تردد در هوای آزاد برای گروه‌های حساس و از جمله سالمندان، کودکان و بیماران قلبی- ریوی، خطرناک است و این گروه‌ها باید حتی‌الامکان از منزل خارج نشوند.
نقش صنایع آلاینده در آلودگی هوای قزوین
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین هم، در گفتگو با خبرنگار اطلاعات، نقش صنایع آلاینده در ایجاد این وضعیت را مهم و تأثیرگذار دانست و گفت: صنایع مادر مانند نیروگاه‌ها و مجتمع‌های فولادی، به دلیل ماهیت فرآیندی خود، از اصلی‌ترین منابع انتشار آلاینده‌ها هستند. ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد هم از مهم‌ترین آلاینده‌هایی محسوب می‌شوند که در شرایط پایداری جوی، نزدیک سطح زمین انباشته می‌شوند و افزایش تعداد بیماران تنفسی و قلبی‌عروقی، به‌ویژه در میان کودکان و سالمندان را به همراه می‌آورند.
سید اسدالله‌هاشمی درباره نحوه نظارت بر صنایع استان قزوین افزود: نظارت سازمان محیط‌زیست شامل پایش مستمر و برخط، بازرسی‌های دوره‌ای میدانی و مقایسه خروجی آلاینده‌ها با استانداردهای ملی است و تخلفات صنایع هم با عوارض آلایندگی و ارجاع قضایی مواجه می‌شوند؛ اما باید از نظارت‌های صرفاً دولتی عبور و تشکل‌های مردمی و انجمن‌های زیست‌محیطی را برای ایفای نقش دیده‌بان تقویت کنیم، تا نظارت‌های واقعی‌تری شکل بگیرد.
هاشمی با تاکید بر ضرورت اصلاح ساختار صنایع استان گفت: در بخش صنعت، نوسازی تجهیزات، بهینه‌سازی مصرف انرژی و شفاف‌سازی داده‌های آلایندگی، اقدامات ضروری است و علاوه بر این، نقش تشکل‌های زیست‌محیطی در ایجاد فشارهای مثبت بر صنایع آلاینده و مطالبه‌گری مردمی از آنها باید تقویت شود.
مدیر کل محیط زیست استان قزوین درباره اصلاحات بخش کشاورزی توضیح داد: کلید توسعه پایدار در بخش کشاورزی، آموزش جوامع محلی و به‌ویژه زنان روستایی در حوزه مدیریت منابع آب، استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و بیوکودهاست که استفاده از این روش‌ها، بهره‌وری آب را افزایش می‌دهد و سلامت مردم را از تهدید باقی‌مانده سموم مصرفی در کشاورزی حفظ می‌کند.
آلودگی هوای قزوین و بحران زیست‌محیطی ناشی از خطرات صنایع آلاینده، مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها و کشاورزی غیرپایدار، نشانه‌هایی از توسعه نامتوازن در این استان است؛ توسعه‌ای که موجب شده است قزوین در نقطه‌ای قرار گیرد که چاره‌ای جز بازنگری در سیاست‌های صنعتی، تغییر الگوهای مصرف انرژی، نوسازی تجهیزات، آموزش جوامع محلی و مشارکت واقعی مردم و تشکل‌های زیست‌محیطی ندارد و اگر این تغییر مسیر به‌سرعت آغاز نشود، این استان که روزگاری به آسمان پاک و طبیعت زیبایش می‌بالید، ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور، با بحران‌هایی شدیدتر از امروز
دست‌وپنجه نرم کند.
