گره رقابت هند، چین و آمریکا در جنوب شرق ایران
معافیت تازه آمریکا برای ادامه فعالیت هند در بندر چابهار، فقط یک عقب‌نشینی تاکتیکی نیست؛ نشانه‌ای است از تغییر موازنه قدرت در جنوب آسیا، جایی که ایران باتکیه‌بر موقعیت ژئوپلیتیکی و زیرساخت‌های رو به گسترش خود، به بازیگری تبدیل شده که مسیرهای تجاری و امنیتی منطقه بدون مشارکت آن معنا پیدا نمی‌کند.
خلاصه خبر
گره رقابت هند، چین و آمریکا در جنوب شرق ایران
معافیت تازه آمریکا برای ادامه فعالیت هند در بندر چابهار، فقط یک عقب‌نشینی تاکتیکی نیست؛ نشانه‌ای است از تغییر موازنه قدرت در جنوب آسیا، جایی که ایران باتکیه‌بر موقعیت ژئوپلیتیکی و زیرساخت‌های رو به گسترش خود، به بازیگری تبدیل شده که مسیرهای تجاری و امنیتی منطقه بدون مشارکت آن معنا پیدا نمی‌کند.
گروه اقتصادی خبرگزاری فارس؛ در حالی که فضای رقابت ژئوپلیتیکی در جنوب آسیا هر روز پیچیده‌تر می‌شود، چابهار بار دیگر به کانون توجهات بین‌المللی بازگشته است؛ این‌بار با تصمیم غیرمنتظره واشنگتن برای اعطای یک معافیت تازه به هند جهت ادامه فعالیت در ترمینال شهید بهشتی. اقدامی که به اعتقاد ناظران، نشان‌دهنده جایگاه غیرقابل‌جایگزین ایران در محاسبات ترانزیتی و راهبردی منطقه است.این معافیت شش‌ماهه، درست پس از آن صادر شد که آمریکا چند هفته پیش معافیت‌های پیشین را لغو کرده بود؛ لغوی که انتظار می‌رفت حضور هند در چابهار را با چالش جدی روبه‌رو سازد. اما مجموعه‌ای از فشارهای سیاسی دهلی‌نو، نیاز افغانستان به مسیرهای امن و، مهم‌تر از همه، وزن ژئوپلیتیکی چابهار در رقابت‌های بزرگ آسیایی، واشنگتن را وادار کرد مسیر خود را اصلاح کند.چابهار؛ تنها مسیر غیرپاکستانی هند به افغانستاناهمیت این بندر برای هند صرفاً اقتصادی نیست. دهلی‌نو، که سال‌ها تلاش کرده وابستگی افغانستان به مسیرهای تحت کنترل پاکستان را کاهش دهد، چابهار را تنها گریزگاه پایدار برای اتصال به کابل و آسیای مرکزی می‌داند. پروژه‌های مشترک ایران–هند–افغانستان طی یک دهه گذشته دقیقاً با هدف ایجاد این مسیر جایگزین تعریف شده‌اند.نورالدین عزیری در گفت‌وگیری با رسانه‌ها تأکید کرده بود که افغانستان نمی‌خواهد در دام وابستگی به یک بندر بماند؛ و چابهار دقیقاً همان تنفس‌گاهی است که امکان تنوع مسیر، دسترسی پایدار و استقلال تجاری را فراهم می‌کند. این نگاه در دهلی‌نو نیز کاملاً مورد استقبال قرار گرفته است؛ چراکه برای هند، چابهار مسیری کلیدی برای ارتباط با افغانستان و سپس آسیای مرکزی محسوب می‌شود.
کارشناسان می‌گویند که بارگیری‌ها و عملیات تجاری فعلی در چابهار، فقط بخشی کوچک از ظرفیت بالقوه آن است؛ ظرفیت واقعی زمانی آزاد خواهد شد که اتصال ریل چابهار–زاهدان تکمیل شود و پیوند آن با شبکه داخلی ایران و کریدور شمال–جنوب برقرار گردد. همین انتظار، یکی از دلایل اصلی اصرار هند بر حفظ حضور بلندمدت خود در بندر است.رقابت چین و آمریکا؛ چابهار در برابر گوادرعلت چرخش واشنگتن فقط فشارهای هند نبود. آمریکا، که از گسترش حضور چین در بندر گوادر پاکستان و توسعه کریدور اقتصادی CPEC نگران است، حفظ نقش هند در چابهار را فرصتی برای ایجاد توازن می‌بیند. به‌نوعی، چابهار برای آمریکا ابزار مهار نفوذ چین است؛ هرچند ایران پروژه را در قالب سیاست مستقل و چندجانبه‌گرای خود دنبال می‌کند و می‌کوشد از تبدیل شدن بندر به عرصه رقابت بلوک‌ها جلوگیری کند.در این میان، برخی کارشناسان ایرانی نیز بر این باورند که اتکا صرف به هند در پروژه چابهار می‌تواند ریسک‌زا باشد و تشکیل کنسرسیوم چندملیتی شامل ایران، هند، روسیه، کشورهای آسیای مرکزی و حتی چین می‌تواند جایگاه بندر را تثبیت کند. اما در هر سناریو، نقش ایران در مرکز این شبکه همکاری ثابت خواهد ماند.افغانستان؛ بازیگری که چابهار برایش مسیر زندگی استدر ماه‌های اخیر، کابل بارها تأکید کرده که راه نجات اقتصادش عبور از مسیرهای امن و باثبات است. وزیران و مقامات افغان در سفرهای اخیر خود به دهلی‌نو تصریح کرده‌اند که چابهار نه یک انتخاب، بلکه «ضرورت استراتژیک» آن‌هاست؛ تنها مسیری که امکان دسترسی به هند، آسیای مرکزی و بازارهای جهانی را بدون فشار پاکستان فراهم می‌کند.
چابهار؛ نقطه شکست تحریم‌هاتصمیم اخیر آمریکا، به‌نوعی اعتراف به این واقعیت است که تحریم چابهار نه ممکن است و نه عقلانی. اگر هند از این بندر کنار گذاشته شود، ایران مسیر را با شرکای جایگزین تکمیل خواهد کرد و واشنگتن فقط نفوذ خود را در افغانستان و آسیای جنوبی از دست می‌دهد. از همین رو، معافیت تازه را باید نوعی «هم‌زیستی اجباری» آمریکا با واقعیت‌های ژئوپلیتیکی ایران دانست.چابهار امروز بیش از یک بندر است؛ گره راهبردی رقابت هند و چین، شریان حیاتی افغانستان و محور نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران.معافیت تازه واشنگتن، اگرچه کوتاه‌مدت است، اما نشان می‌دهد هیچ راهبردی در جنوب آسیا بدون لحاظ نقش ایران قابل اجرا نیست. ایران اکنون بر شاهراهی ایستاده که آینده تجارت و امنیت منطقه را بازتعریف می‌کند.
23:59 - 4 آذر 1404
نظرات کاربران
