دانشمندان بریتانیایی می‌گویند پیشرفت‌های پزشکی در حوزه علوم اعصاب می‌تواند برای ساخت «سلاح‌های مغزی» به کار رود، سلاح‌هایی که توانایی تغییر آگاهی، ادراک یا رفتار انسان را دارند.
به گزارش نیویورک پست، این هشدار در کتابی با عنوان «پیشگیری از تسلیحاتی‌سازی مواد شیمیایی موثر بر سیستم عصبی مرکزی» نوشته مایکل کرولی و ملکوم داندو از دانشگاه بردفورد مطرح شده است.
داندو که متخصص کنترل تسلیحات زیستی است، می‌گوید دانشی که برای درمان اختلال‌های عصبی استفاده می‌شود را می‌توان برای ایجاد اختلال شناختی یا حالت «تمکین اجباری» نیز به کار گرفت. او حتی احتمال می‌دهد در آینده این فناوری بتواند افراد را بدون اینکه آگاه باشند به مامور تبدیل کند.
کرولی نیز هشدار می‌دهد آنچه شبیه داستان‌های علمی‌تخیلی به نظر می‌رسد ممکن است به واقعیت علمی تبدیل شود، زیرا بشر وارد دوره‌ای شده است که در آن «مغز می‌تواند به میدان جنگ تبدیل شود».
به گفته او، ابزارهای کنترل دارویی و شیمیایی سیستم عصبی مرکزی روزبه‌روز دقیق‌تر، دسترس‌پذیرتر و برای دولت‌ها جذاب‌تر می‌شوند. مهم‌ترین نمونه تایید‌شده استفاده از مواد شیمیایی اثرگذار بر سیستم عصبی در سال ۲۰۰۲ و در جریان گروگان‌گیری تئاتر مسکو رخ داد، که نیروهای امنیتی روسیه برای مقابله با شبه‌نظامیان چچنی از مشتقات فنتانیل استفاده کردند. در این عملیات هرچند بسیاری از گروگان‌ها نجات پیدا کردند، ۱۲۰ نفر جان باختند و شماری دیگر دچار عوارض طولانی‌مدت شدند.
این دو پژوهشگر برای نشان دادن خطرات احتمالی، تاریخچه تولید مواد موثر بر سیستم عصبی مرکزی را بررسی کرده‌اند، موادی که از دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در چین، آمریکا و روسیه برای ایجاد ناتوانی موقت استفاده می‌شدند. هدف اصلی این مواد ایجاد بیهوشی، فلج، سردرگمی یا خواب‌آلودگی شدید در دشمن بود.
یکی از نمونه‌های مشهور، ماده شیمیایی بی‌زد (BZ) است که آمریکا ساخته بود و موجب توهم و هذیان می‌شد. هرچند این ماده برای استفاده در جنگ ویتنام طراحی شده بود و گفته می‌شود روی سربازان آزمایش شد، شواهدی مبنی بر استفاده نظامی از آن وجود ندارد.
در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های علمی در شناخت «مدارهای بقا» در مغز یا همان مسیرهای عصبی کنترل‌کننده ترس، خواب، پرخاشگری و تصمیم‌گیری سرعت گرفته است. شناخت این مدارها برای درمان بیماری‌های عصبی ضروری است اما می‌تواند زمینه‌ساز ساخت سلاح‌های عصبی دقیق‌تر نیز باشد.
وضعیت به اندازه‌ای جدی است که داندو و کرولی قصد دارند برای شرکت در نشستی کلیدی در همایش طرف‌های متعهد (CSP) به لاهه سفر کنند، نهادی بین‌المللی که بر اجرای کنوانسیون منع جنگ‌افزارهای شیمیایی نظارت دارد.
آن‌ها در این نشست هشدار خواهند داد که با وجود ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ، یک خلاء قانونی در کنوانسیون وجود دارد که اجازه می‌دهد این مواد در حوزه‌هایی مانند اجرای قانون استفاده شوند.
به گفته کرولی، این خلاء می‌تواند دست دولت‌ها را باز بگذارد تا از مواد تغییر‌دهنده ذهن در برنامه‌های تسلیحاتی استفاده کنند. این دو محقق پیشنهاد می‌کنند برای جلوگیری از این خطر، رویکردی چندلایه به نام «کنترل تسلیحاتی جامع» اتخاذ شود.
این برنامه به‌روزرسانی تعاریف و پروتکل‌های معاهدات بر اساس یافته‌های علمی جدید، گنجاندن آموزش‌های اخلاقی در علوم اعصاب و شیمی، و تشویق دانشمندان و جامعه مدنی به نظارت بر اجرای معاهدات است.
