دشواری زنان باردار در آلودگی هوا

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

آلودگی هوا حالا فقط یک بحران زیست‌محیطی نیست؛ تهدیدی مستقیم برای بارداری است. در حالی که پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد سالانه نزدیک به یک میلیون مورد مرده‌زایی در جهان با آلودگی هوا و ذرات PM۲.۵ ارتباط دارد، آمارهای رسمی وزارت بهداشت ایران نیز از ثبت بیش از ۴۷۰۰ مورد مرده‌زایی و بیش از ۵۰ هزار سقط جنین در کمتر از دو سال خبر می‌دهد؛ اعدادی که پرسش‌های جدی درباره تاثیر هوای آلوده بر سلامت جنین و کیفیت بارداری در کشور مطرح می‌کند.

تهدید خاموش بارداری در سایه سیاست‌های فرزندآوری

آلودگی هوا سال‌هاست که به یکی از بحران‌های مزمن کلانشهرهای ایران تبدیل شده؛ بحرانی که در فصول سرد به اوج می‌رسد و دامنه اثرات آن از بیماری‌های تنفسی و قلبی فراتر رفته و حالا سلامت بارداری و جنین را نیز به‌شدت تهدید می‌کند. پژوهش‌های علمی داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد قرار گرفتن زنان باردار در معرض هوای آلوده می‌تواند به زایمان زودرس، کم‌وزنی نوزاد، نقص‌های مادرزادی، سقط جنین و حتی مرده‌زایی منجر شود؛ پیامدهایی که در سکوت آماری و بی‌توجهی سیاستی، کیفیت بارداری را به چالشی جدی بدل کرده‌اند.

اگر چه هنوز تمام سازوکارهای اثرگذاری آلودگی هوا بر جنین شناسایی نشده، اما مطالعات نشان می‌دهد این خطر برای همه بارداری‌ها یکسان نیست و قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها احتمال بروز پیامدهای منفی را افزایش می‌دهد. یکی از مهم‌ترین پیامدها، زایمان زودرس است؛ پدیده‌ای که در زنان باردار ساکن مناطق آلوده شایع‌تر گزارش شده و با خطراتی چون رشد ناکامل ریه، کم‌وزنی نوزاد و مرگ در حین یا اندکی پس از تولد همراه است.

بررسی‌ها از وجود رابطه مستقیم میان آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ازن با افزایش خطر زایمان پیش از موعد حکایت دارد، خطری که در بارداری‌های بعدی تشدید می‌شود.

طبق اطهارات رسانه‌‌ها؛ مرده‌زایی، به‌معنای مرگ جنین پس از هفته بیستم بارداری، یکی دیگر از پیامدهای نگران‌کننده آلودگی هواست؛ به‌ویژه در سه‌ماهه سوم بارداری. هرچند پژوهش‌های مختلف بر تأثیر مستقیم آلودگی هوا بر سقط جنین و مرده‌زایی تأکید دارند، اما مسئولان وزارت بهداشت از کاهش آماری مرده‌زایی در سال‌های اخیر خبر می‌دهند.

به طور مثال رضا سعیدی، سرپرست مرکز جوانی جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت، اعلام کرده بود که بر اساس آمار سامانه ثبت زایمان، درصد مرده‌زایی از ۰.۸۴ درصد زایمان‌ها در سال ۱۴۰۱ به ۰.۷۱ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. به گفته او، از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا ۱۵ آذر ۱۴۰۴، در مجموع ۶۸۳ هزار و ۶۱۵ زایمان ثبت شده که از این تعداد ۴۷۰۹ مورد به مرده‌زایی انجامیده است.

او همچنین از ثبت بیش از ۵۰ هزار مورد سقط در همین بازه زمانی خبر می‌دهد که بخش عمده آن سقط‌های خودبه‌خودی بوده و تاکید می‌کند نظام ثبت سقط و مرده‌زایی در مراکز درمانی «به‌روز» است.

با وجود این آمارها، گزارش‌های بین‌المللی تصویر نگران‌کننده‌تری ترسیم می‌کنند. بر اساس گزارشی، نوامبر ۲۰۲۲ روزنامه گاردین با استناد به نخستین مطالعه جهانی در این حوزه اعلام کرد سالانه حدود یک میلیون مرده‌زایی در جهان می‌تواند به آلودگی هوا نسبت داده شود. بر اساس این تحقیق، تقریبا نیمی از این موارد با قرار گرفتن در معرض ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) که عمدتا از سوزاندن سوخت‌های فسیلی تولید می‌شوند، مرتبط هستند.

این مطالعه که داده‌های ۱۳۷ کشور را بررسی کرده، نشان می‌دهد ذرات آلودگی برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ در جفت شناسایی شده‌اند و ارتباط مستقیمی با افزایش سقط جنین، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و اختلال در رشد مغز دارند. به گفته پژوهشگران، ذرات آلاینده با عبور از جفت می‌توانند آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به جنین وارد کرده و انتقال اکسیژن از مادر به جنین را مختل کنند.

مجله تایمز نیز در گزارشی جداگانه تاکید کرده آلودگی هوا به‌ویژه در کشورهای فقیرتر با مرده‌زایی ارتباط معنادار دارد. بر اساس مطالعه‌ای در نشریه Nature Communications، ذرات PM۲.۵ ممکن است مسئول نزدیک به ۴۰ درصد موارد مرده‌زایی در کشورهای با درآمد کم و متوسط باشند؛ ذراتی که از اگزوز خودروها، سوزاندن زغال‌سنگ و نفت گرمایشی و حتی آتش‌سوزی‌ها ناشی می‌شوند. تحقیقات دانشگاه پکن نشان می‌دهد هر افزایش ۱۰ میکروگرمی PM۲.۵ در هر متر مکعب هوا، خطر مرده‌زایی را تا ۱۱ درصد افزایش می‌دهد؛ خطری که در مادران مسن‌تر شدیدتر است.

در شرایطی که افزایش جمعیت به یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری در ایران تبدیل شده و برنامه‌های تشویقی متعددی برای فرزندآوری ارائه می‌شود، به نظر می‌رسد توجه کافی به کیفیت بارداری و عوامل محیطی مؤثر بر آن وجود ندارد.

آلودگی هوا، به عنوان یکی از متغیرهای مهم تهدیدکننده سلامت زنان باردار، همچنان در حاشیه تصمیم‌گیری‌ها باقی مانده است؛ تهدیدی خاموش که نه‌تنها جان جنین‌ها، بلکه اعتماد عمومی به سیاست‌های جمعیتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.