در خانه نشستهای و درحالیکه چای مینوشی و سرت در گوشی است یک پیغام در تلگرام از طرف فرد ناشناسی دریافت میکنی که به تو وعده کسب درآمد از طریق لایک و ویو در آپارات و یوتیوب میدهد. برخی حتی وعده درآمد دلاری میدهند که قطعا کلاهبرداری است و باید خیلی در این زمینه احتیاط کرد. اما واقعیت این است که «لایکها» در ایران و جهان خرید و فروش میشود. شاید اسم مزارع ویو یا لایک را شنیده باشید. مزارع دیجیتالی یا «فون فارمینگ»، یا آنگونه که برخی «مزارع کلیک» میگویند، مراکزی هستند که با استفاده از صدها تا هزاران گوشی یا حساب جعلی، بهطور مصنوعی تعداد ویو، لایک و کامنت در یوتیوب و شبکههای اجتماعی را بالا میبرند. این کار برای فریب الگوریتمها انجام میشود اما کاملا خلاف قوانین پلتفرمهاست و در صورت شناسایی، منجر به مسدود شدن حسابها میشود.
این یک صنعت کثیف شناختهشده در بازار جهان است که البته غیرقانونی است و بهمحض شناسایی اموال موجود در آن که ممکن است تا هزاران گوشی باشد، توقیف میشود. روش کار هم اینگونه است که صدها گوشی یا شبیهساز نرمافزاری بهطور همزمان یک ویدئو را پخش میکنند، یا اینکه از حسابهای جعلی برای لایک، اشتراکگذاری و کامنتگذاری استفاده میشود. البته با پر رنگ شدن هوش مصنوعی در سالهای اخیر، پای این موجود غیر زنده هم به ماجرا باز شده است. برخی از این مزارع از هوش مصنوعی برای شبیهسازی رفتار واقعی کاربران (مثلا توقف، جلو زدن یا تعامل تصادفی) بهره میبرند تا اینگونه راحتتر الگوریتمها را گول بزنند.
بزرگترین مزارع لایک و ویو در چین، هند و جنوب شرق آسیا است. درآمد برخی از این مراکز روزانه به هزاران دلار میرسد، چون خدمات خود را به تولیدکنندگان محتوا یا شرکتهای تبلیغاتی میفروشند. این نوع مزارع برای اینکه ردپایشان گم شود، درآمدهای خود را به تتر دریافت میکنند. این در حالی است که برای خریداران این لایکها و ویوها، ریسکهایی هم وجود دارد از جمله مسدود شدن شبکه یا حذف حساب کاربری. مخاطب نیز اگر متوجه غیر عادی بودن رشد یک ویدئو شود، به صاحب اثر بیاعتماد میشود.
آیا در ایران هم مزارع دیجیتالی وجود دارد؟
هنوز درباره مزارع کلیک یا دیجیتالی در ایران به صورت رسمی چیزی گفته نشده است. بیشتر این مزارع شناخته شده در ایران مربوط به استخراج رمزارز بوده که غیرقانونی است و احتمالا اخبار کشف و ضبط آن را هم شنیدهاید. با این حال بازار خرید و فروش لایک از طریق سایتهای واسط انجام میشود. دو-سه سایتی هستند که چنین خدماتی ارائه میدهند. مثلا یک سایت که ارتباطی با آپارات ندارد اما خدمات لایک و ویو ارائه میدهد، در صفحه اول سایت خود، قیمتها را گذاشته است.
پایه تمام خدمات آنها روی «هزار عدد» است. مثلا جذب هزار فالوور، 44 هزار تومان است. فالوور لایو آپارات، 52 هزار تومان است. لایک ویدئو هر هزار عدد 42 هزار تومان است. بازدید هزار عدد ویدئو 10 هزار و 500 تومان است اما داستان زمانی جذابتر میشود که خدمات واچتایم و کامنت تصادفی هم اضافه میشود. واچتایم کلید ورود به درآمدزایی است. مقدار زمان بازدید در روز میتواند مورد توجه شرکتهایی قرار بگیرد که بهدنبال تولیدکنندگان محتوا با ویو و تایم بالا هستند. قیمت هر هزار عدد واچتایم، یک میلیون و 600 هزار تومان است. همچنین کامنت تصادفی به مقدار هزار عدد 2میلیون و 618 هزار تومان است.
رشدهای مصنوعی از این طریق میتواند برخی شرکتهای حوزه دیجیتال را ترغیب کند که با مدیر یک کانال تماس بگیرند و برای آنباکسینگ محصولاتشان از کانال او استفاده کنند اما این ریسک وجود دارد که در صورت بازخورد نگرفتن برای فروش محصولاتشان، مصنوعی بودن این ویوها، لایکها و کامنتها لو برود و در بازار تولید محتوا بدنامی برای مدیر کانال یا تولید کننده محتوا به بار بیاورد.
برخی مدیران کانالهای تولید محتوا برای اینکه رشد خود را طبیعی نشان دهند، به خرید بستهای این خدمات اقدام میکنند؛ یعنی ویو، لایک و کامنت تصادفی؛ تا از این طریق به اقناع شرکتها بپردازند. در غیر این صورت شرکتها معمولا متوجه آمار ساختگی این ویدئوها میشوند. عمدتا ویوی این ویدئوها با آمار ساختگی بالاست اما کامنت یا لایک کم دارد. همچنین اخیرا شرکتها به کیفیت ویدئوهای تولید شده هم توجه دارند. اگر ویوها طبیعی باشند و به دلیل تولید محتوای خوب باشد، تولیدکننده محتوا میتواند در چانهزنی دست برتر را داشته باشد. یکی از سایتهای فروشنده خدمات اینچنینی مدعی است که بیش از 4میلیون سفارش خرید لایک، ویو و فالوور داشته است.
قیمتها در بازار جهانی
بر اساس پژوهش دانشگاه کارلوس سوم مادرید و موسسه «IMEDIA NETWORKS»، هر هزار لایک در اینستاگرام حدود 1.3 یورو قیمت دارد. هر هزار ویو در یوتیوب یا اسپاتیفای حدودا 2 یورو میشود. ارزانترین خدمات اما مربوط به تیکتاک میشود. تقریبا هر 1000 ویو در تیکتاک کمتر از 0.9 یورو قیمت دارد. همچنین قیمت هر 1000 فالوور در اینستاگرام حدود 4.3 یورو است. البته قیمتها بین شرکتهای خدماتدهنده متفاوت است و این قیمتها تقریبی است.
گردش مالی جهانی این بازار نشان میدهد که رقم آن در سال 2024 به 3705میلیارد دلار رسیده است. پیشبینیها از پایان سال 2025 نشان میدهد که این رقم احتمالا به 41.4میلیارد دلار برسد. با این حال این نکته را هم باید افزود که ارقام رد و بدل شده از طریق رمزارزها صورت میگیرد و ممکن است اصلا بخشی از درآمد در آمارها لحاظ نشود.
