تعدد تصادفهای جادهای و تعداد بالای قربانیان این حوادث در ایران موضوع تازهای نیست و جادههای بیکیفیت و غیراستاندارد و خودروهای فرسوده سالها است که قربانی میگیرند، اما نه مسئولی استعفا میکند و نه برای حفاظت از جان مردم تغییر مثبتی انجام میشود.
در تازهترین حادثه جادهای، واژگونی یک اتوبوس مسافربری در محور اصفهانــنطنز، جان ۱۳ نفر را گرفته است و خبرها تاکنون از مصدومیت ۱۱ نفر خبر میدهند.
رئیس پلیس راه در گزارشی درباره علت وقوع این سانحه اعلام کرد: «بر اساس گزارشهای اولیه، اتوبوس پس از برخورد با گاردریلهای وسط آزادراه، وارد مسیر مخالف (شمال به جنوب) شد و با یک سواری پژو تاکسی برخورد کرد.»
او گفتگو با خبرنگاران به بیان این جمله که «شدت حادثه بالا بود»، بسنده کرد و بدون اشاره به عوامل موثر در تصادفهای جادهای متعدد در ایران، گفت که «بررسی دقیق علت وقوع حادثه و چگونگی انحراف اتوبوس در دستور کار کارشناسان پلیس راه قرار دارد».
در حالی که ویدیوهایی از صحنههای این تصادف دلخراش در شبکههای اجتماعی منتشر میشود و بار دیگر بحث ایمن نبودن جادهها در ایران و بیتوجهی به جان مردم بالا گرفته، تنها اقدام رئیس پلیس راهور فراجا حضور در همایشی مرتبط با تصادفات رانندگی است. تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، روز سهشنبه ۲۵ آذر در مراسم «افتتاح نخستین مرکز تست تصادف کشور» حاضر شد و ابراز امیدواری کرد که «این مجموعه علاوه بر ارتقای سطح ایمنی، برای کشور اعتبار ملی و بینالمللی ایجاد کند».
او در بخش دیگری از گفتههایش، گزارشهای کارشناسان را درباره نقش کیفیت راهها و خودروها نادیده گرفت و مدعی شد که «براوردها و تحلیلهای تخصصی نشان میدهد علل وقوع بیش از ۹۰ درصد تصادفها عامل انسانی است و متخصصان حوزه ترافیک به این نتیجه رسیدهاند که نمیتوان خطای انسانی را به صفر رساند.»
البته کمی بعد به این مسئله هم اذعان کرد که باید به ایمنی راه و جاده توجه بیشتری کرد، زیرا «تصادفهای رانندگی یکی از چالشهای مهم کشور است که آسیبهای جدی مادی و معنوی به جامعه وارد میکند». او سپس تاکید کرد: «خودرو باید بهگونهای طراحی و تولید شود که هم در مرحله پیش از وقوع تصادف، با بهرهگیری از سامانههای ایمنی فعال، احتمال وقوع حادثه را کاهش دهد و هم در مرحله پس از وقوع تصادف، با سامانههای ایمنی غیرفعال، از جان راننده و سرنشینان حفاظت کند.»
این گفتهها در حالی است که مردم به کیفیت خودروهای داخلی انتقادهای زیادی دارند و حتی به آنها «ارابه مرگ» نام دادهاند. بررسیهای کارشناسان نیز نشان میدهد که علاوه بر عوامل انسانی، خودروهای بیکیفیت تولید داخل و جادههای ناایمن هم در وقوع تصادفهای بینشهری تاثیرگذارند.
در تصادفهای شهری، نیز بزرگراههای فاقد استانداردهای شهرسازی و ترافیکی، به علاوه خودروهای بدون کیفیت، از عوامل موثر در تصادفها به شمار میروند و این در حالی است که انحصاری که جمهوری اسلامی ایران به خودروسازان داخلی اعطا کرده، موجب شده است که آنها در سایه بازار غیررقابتی، به تولید خودروهای بیکیفیت و گران ادامه دهند.
بر اساس گزارشها، میزان تصادفهای جادهای در ایران حدود ۲۰ درصد بالاتر از استانداردهای جهانی است و آسیبهای ناشی از تصادف رانندگی همواره یکی از عوامل مهم مرگومیر در ایران به شمار میرود و سالانه تعداد زیادی از مردم را به دلیل نقص عضو خانهنشین میکند.
در چنین شرایطی، سیاست پلیس راهور برای مقابله با تخلفات رانندگی، تمرکز بر وضع جریمههای سنگینتر است؛ رویکردی که با توجه به رشد تصادفها، در عمل تاثیری بازدارنده نداشته و کارشناسان میگویند تمرکز بر جریمه، بدون اصلاح ساختار جادهها، بهنوعی پاک کردن صورت مسئله است.
تصادفهای مرگباری هر روز در جادههای ایران رخ میدهند، گویای آناند که تصادفها دیگر به ایام تعطیل یا ایام نوروز محدود نیستند و در تمامی فصول سال تکرار میشود. با آغاز فصل بارش و لغزندگی جادهها، نبود تجهیزات ایمنی از جمله لاستیکهای استاندارد، نبود علائم هشداردهنده و ریزش کوه در محورهای کوهستانی، احتمال مرگ و جراحت در جادههای ایران را افزایش میدهد؛ آنچه ادعای رئیس پلیس راه در مقصر اصلی دانستن «عامل انسانی»، به چالش میکشد.
از طرفی، این «خطای انسانی» هم نیازمند بررسی دلایل متعددی است که سبب شکلگیری آن میشود و نمیتوان نقش نبود نظارت بر وضعیت جسمی و روانی رانندگان را نادیده گرفت. ضمن آنکه در شرایط اقتصادی بحرانی که رانندگان به کار در شیفتهای متوالی مجبور میشوند، خستگی و ساعات طولانی رانندگی هم میتواند به بروز تصادف منجر شود.
با اینکه دولتها وظیفه دارند سازوکارهای قانونی لازم را بهمنظور کاهش سالانه ۱۰ درصد میزان تلفات جانی ناشی از تصادفات رانندگی در جادهها فراهم کنند، آنچه عملا مشاهده میشود، بیتفاوتی به جان و مال مردم با تجهیز نکردن جادهها، بیتوجهی به وضعیت رانندگان بینشهری، نامناسب بودن خدمات امدادرسانی و همچنین ادامه روند انحصاری کردن تولید خودرو در ایران و ممانعت از ایجاد بازار رقابتی برای استفاده مردم از خودروهای باکیفیت و ایمن است.
