خبرگزاری مهر- گروه استانها، سکینه اسمی: موزه باستان شناسی حسنلو با هدف حفاظت و معرفی یافتههای باستانشناسی تپه تاریخی در دهه ۹۰ راهاندازی در جوار این روستا احداث شده است؛ محوطهای که بر اساس نتایج کاوشهای علمی، سابقه استقرار انسانی در آن به بیش از هشت هزار سال پیش بازمیگردد.
در موزه حسنلو مجموعهای متنوع از آثار تاریخی شامل ظروف سفالی منقوش، ابزار و ادوات فلزی، زیورآلات، اشیای آئینی، بقایای معماری و اشیای مرتبط با زندگی روزمره ساکنان باستانی منطقه به نمایش درآمده است، این آثار بازتابدهنده سطح بالای مهارتهای فنی، ذوق هنری و باورهای فرهنگی تمدنهای شکلگرفته در حوزه جنوب دریاچه ارومیه هستند.
موزه باستانشناسی حسنلو علاوه بر کارکرد نمایشگاهی، بهعنوان پایگاهی فرهنگی، آموزشی و پژوهشی نیز مطرح است و زمینه مناسبی برای آشنایی پژوهشگران، دانشجویان و گردشگران با تاریخ و تمدنهای کهن منطقه فراهم کرده است. کارشناسان معتقدند توسعه زیرساختهای موزهای و معرفی گستردهتر این مجموعه میتواند نقش مؤثری در رونق گردشگری فرهنگی شهرستان نقده و استان آذربایجان غربی داشته باشد.
مسیرهای دسترسی برای موزه حسنلو برای علاقمندان و گردشگران
موزه حسنلو امروز نهتنها گنجینهای از آثار تاریخی، بلکه نمادی از هویت فرهنگی منطقه و پیوند نسل امروز با تمدنهای کهن شمالغرب ایران به شمار میرود، این محوطه بهویژه در دوره عصر آهن از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و یافتههای آن نقش مؤثری در شناخت ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع کهن منطقه ایفا کرده است.
در میان آثار مکشوفه از تپه حسنلو، جام زرین بهعنوان یکی از شاخصترین آثار فلزکاری جهان باستان، جایگاهی ویژه دارد، این اثر کمنظیر که نام حسنلو را در محافل علمی و موزهای بینالمللی مطرح کرده، بیانگر اوج هنر، اسطورهپردازی و توانمندی فنی جوامع باستانی منطقه است.
برای بازدید از موزه حسنلو که نمادی از تاریخ تمدن ایران باستان است از جاده ارومیه - مهاباد به سمت سه راهی نقده و از این مسیر نیز شهر محمدیار به سمت روستا که مسیر آسفالت هست را میتوانید در یک ساعت و نیم طی کنید.
جام طلایی حسنلو اثری شگفت انگیز و رازآلود در دل روستا
جام طلایی سه هزار و ۲۰۰ ساله حسنلو، اثری شگفتانگیز و خیره کننده است که وجود صنعتی بسیار ظریف و درخشان دراین منطقه را نشان میدهد؛ اثری که وقتی تیم آمریکایی به رهبری رابرت دایسون اقدام به کاوش این منطقه کرد، باور نداشت چنین گنجی را یافته است چنان که با دیدن آن ذوق و شوق وافری او را فرا گرفت.
جام طلایی حسنلو در آوار یک ساختمان سوخته در تپه دژ حسنلو در سال ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۶ هجری شمسی) کشف شد؛ جایی که انگار زمان در آن متوقف شده بود؛ ۹۰۰ سال قبل از میلاد در این مکان آتشسوزی بزرگی روی داده بود و اجساد و اشیای زیادی در زیر لایههای خاکستر و آوار مدفون شده بودند.
بر روی بدنه این جام پرآوازه، نقشهای بسیاری نگاشته شده است که گمانمیرود داستانی حماسی را بازگو میکند. در پوشینه یا جلد نخست کتاب کهندیار که بخشی از مجموعه آثار ایران باستان در موزههای بزرگ جهان را به تصویر کشیده است.
درباره این جام آمده است: در ردیف بالایی، ایزدی بالدار سوار بر گردونهای که یک گاونر آن را میکشد، به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالاً نماد حیات و باروری محسوب میشود؛ در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدها است.
از تصاویر قلم زنی شده آن سوی جام میتوان به ایزدهای شاخدار سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچهای قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد.
این جام که در زیر اسکلت مردی به دست آمده، ضربه خورده و کج شده است. کارشناسان بر این باورند که این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از دست سپاه مهاجمان بوده، و چون در حال فرار جانش را از دست داده جام زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده است. این جام هماکنون در موزه ایران باستان نگهداری میشود.
داستان رازآلود جام زرین حسنلو چیست؟
از زمان یافتهشدن جام طلایی حسنلو، برخلاف نقوش و حکاکیهای آن از داستان هولناک نهفته در پس این جام زیبا کمتر صحبت شده است.
شواهد حاکی از آن بود حملهای غافلگیرانه موجب فروپاشی شهر و دژ حسنلو شده است. سه سرباز بهخوبی میدانستند وقت چندانی باقی نمانده است. دژ حسنلو به محاصره دشمن درآمده بود. سربازان وارد ساختمان خزانه شدند و تمام آثار گرانبها و ارزشمند ازجمله جام طلایی بسیار نفیس، استوانه سنگی با سرپوشی از طلا، تندیسی عاجی و قبضه شمشیری از مفرغ را برداشتند.
بااینحال وقتی از پلکان چوبی بالا میرفتند، دیوارها و سقف ساختمان طعمه حریق شد و کاملاً فروریخت و سربازان بههمراه گنجینه زیر خروارها خاک و خاکستر دفن شدند آنها همانطور برای سههزار سال دستنخورده باقیماندند تا سرانجام کشف شدند.
وقتی خبر کشف بقایای اسکلتهای سربازان، بهویژه جام طلای حسنلو، بهدست مطبوعات رسید، طبق معمولِ کشفهای باستانی، هیاهویی بهپا شد و روزنامههای سرتاسر دنیا اخبار اکتشافات تپه حسنلوی ایران را پوشش دادند.
بعدها این کشف بهعنوان یکی از رویدادهای باستانشناسی مهم دهه نیز لقب گرفت و در پی آن، بسیاری از مورخان، هنرشناسان، باستانشناسان و دیگران حکاکیهای اساطیری روی جام را تفسیر و تعبیر کردند.
سال بعد، مجله لایف مقالهای با عکسهای تمامرنگی از این جام شگفتانگیز منتشر کرد ولی در میان این هیاهوی رسانهای و پوششهای خبری گسترده کسی به سربازان و هویت آنان توجهی نمیکرد؛ آیا آنها قهرمانانی بودند که شجاعانه از دژ محافظت کرده بودند و میخواستند گنجینههای شهر را پیش از افتادن بهدست دشمنان نجات دهند یا جنگجویانی از قبایل بیگانه بودند که پس از قتلعام اهالی شهر منازل و معابد را غارت کرده بودند؟
احتمالاً این سه مرد سه سرباز بودند که در بحبوحه به آتش کشیده شدن این دژ، در حال غارت یک مجموعه چندطبقهای بودند؛ آنها این جام و اشیای با ارزش دیگر را از انبار طبقه دوم برداشتهاند، اما حین فرار با این غنایم، ساختمان خشتی ناگهان فروریخته است. البته یک احتمال دیگر هم این است که این سه مرد در واقع جزو محافظانی بودهاند که در آخرین لحظات سقوط قلعه، در حال خارج کردن ارزشمندترین اشیای آنجا بودهاند که در زیر آوار مدفون شدهاند.
سالانه ۵۰ هزار گردشگر از موزه باستان شناسی حسنلو دیدن میکنند
مدیر پایگاه ملی حسنلوی نقده در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص اهمیت موزه باستان شناسی این منطقه گفت: این موزه با وسعت ۲۰۰ مترمربع در جوار روستای تاریخی و تپه باستانی حسنلو از سال ۹۲ احداث شده است.
حسن شیری با بیان اینکه بیش از ۱۰۰ اثر کم نظیر باستانی و تاریخی در موزه نگهداری میشود، افزود: سالانه به همراه تپه باستانی حسنلو که یک مجموعه گردشگری به شمار میروند ۵۰ هزار گردشگر از آن بازدید میکنند.
وی ادامه داد: این موزه محل نمایش اشیای تاریخی از قبیل ظروف سفالی مختلف، اشیای استخوانی، شیرهای برنزی، ابزارآلات جنگی مفرغی، دهانههای اسب، زیورآلات، ابزارآلات سنگی، مولاژ آثار مهمی از قبیل جام زرین، پلاکهای سینه، تابلوهای عکس از محوطه و … است.
مدیر پایگاه ملی حسنلو نقده گفت: ۶۹ قلم از اشیای موجود در موزههای باستانشناسی ارومیه، نقده و پایگاه ملی محوطه تاریخی حسنلو که شامل ظروف سفالی، اشیای مفرغی و ادوات جنگی بوده، در فهرست آثار ملی ثبت شد.
وی با بیان اینکه اشیای به دست آمده مربوط به هزارههای اول و دوم قبل از میلاد بود، اظهار کرد: هم اکنون این آثار در موزههای مختلف داخل کشور مانند، موزه ملی ایران باستان تهران، موزه آذربایجان تبریز، موزههای باستان شناسی ارومیه، نقده و پایگاه ملی محوطه تاریخی حسنلو و همچنین موزههای مختلف خارج از کشور در معرض نمایش است.
شیری اضافه کرد: معروف ترین اثر باستانی یافت شده از این محوطه جام زرین حسنلو است که حدود سه هزار سال قدمت دارد و این کشف در تاریخ باستانشناسی ایران و جهان یکی از مهمترین اکتشافات علمی و از نادر ترین آثار تاریخی، دینی و هنری دنیای باستان به شمار میرود.
وی بیان کرد: این جام در حفاریهای انجام گرفته توسط رابرت دایسون در تابستان سال ۱۹۵۸ یافت و حدود ۹۵۰ گرم وزن دارد و از طلا ساخته شده و به شکل ساغری با دیوارههای نسبتاً زاویهدار است.
محوطه تاریخی حسنلو با حدود هشت هزار سال قدمت یکی از مهمترین سایتهای باستانشناسی کشور است که هزاران اشیای فرهنگی تاریخی نفیسی از قبیل ظروف سفالی، اشیای مفرغی و برنزی، زیورآلات، ادوات جنگی و اشیای تزئینی در اثر کاوشهای انجام شده از آن به دست آمده است.
