به گزارش خبرگزاری مهر، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در کامرسانت روسیه نوشت: همکاری فعال ایران و روسیه در چارچوب سازمانها و ترتیبات چندجانبه، بهویژه گروه بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازتابدهنده نگاه مشترک دو کشور به ضرورت گذار از نظم تکقطبی و حرکت بهسوی نظمی عادلانهتر، متوازنتر و فراگیرتر است.
متن یادداشت به شرح زیر است:
روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، روابطی ریشهدار، چندلایه و مبتنی بر درک مشترک از تحولات ژرف نظام بینالملل است؛ روابطی که نه بر اساس ملاحظات مقطعی، بلکه برآمده از پیوندهای تاریخی، ژئوپلیتیکی و منافع پایدار دو ملت شکل گرفته است. این مناسبات، در گذر زمان و در مواجهه با تحولات پیچیده منطقهای و جهانی، به سطحی از بلوغ، اعتماد متقابل و آیندهنگری رسیده است که امروز میتوان آن را نمونهای از شراکت مسئولانه و پایدار در نظام بینالملل دانست.
دیپلماسی همسایگی یکی از ارکان اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است؛ رویکردی که همواره مورد تأکید پزشکیان، رئیسجمهوری اسلامی ایران بوده و بر این اصل بنیادین استوار است که امنیت، ثبات و توسعه پایدار منطقهای، تنها از مسیر همکاری کشورهای همسایه و منطقه و بدون مداخله بازیگران فرامنطقهای محقق میشود. در این چارچوب، فدراسیون روسیه بهعنوان همسایهای مهم در حوزه اوراسیا و دریای خزر ونیز قدرتی اثرگذار در معادلات جهانی، جایگاهی ویژه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد.
سابقه همکاریها و چارچوبهای حقوقی میان تهران و مسکو به دههها پیش بازمیگردد. این روابط با تصویب «معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» در آغاز قرن بیستویکم، وارد مرحلهای نوین شد؛ معاهدهای که بنیانهای حقوقی و سیاسی همکاریهای بلندمدت دو کشور را بر پایه احترام متقابل، عدم مداخله در امور داخلی، حسن همجواری و تأمین منافع مشترک تثبیت کرد. آن سند، نقطه عزیمت مهمی برای نهادینهسازی روابط پایدار، متوازن و قابل اتکا میان دو کشور بود.
با این حال، تحولات شتابان منطقهای و جهانی، گسترش نقش آفرینی ایران و روسیه در معادلات بینالمللی و تشدیدچالشهای ناشی از یکجانبهگرایی، فشارهای سیاسی وتحریمهای فراقانونی و ضدبشری، ضرورت ارتقای این چارچوب همکاری را بیش از پیش آشکار ساخت. در همین بستر تاریخی و راهبردی، «معاهده مشارکت جامع راهبردی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» شکل گرفت؛ معاهدهای که سطح روابط دو کشور را به مرحلهای کیفیتر ارتقا داده و بهمثابه نقشه راههای جامع، بلندمدت و آیندهنگر، افقهای روشنی برای همکاری درحوزههای سیاسی، اقتصادی، امنیتی، دفاعی، انرژی، علمی و فناورانه، فرهنگی، گردشگری و سرمایهگذاری ترسیم میکند.
در کنار ابعاد راهبردی و حقوقی مشارکت دو کشور، پیوندهای فرهنگی و تمدنی ایران و روسیه، بستر نرم و ماندگار این شراکت را شکل میدهد. فرهنگ و ادبیات، همواره زبان مشترک ملتها بوده و در روابط تهران و مسکو نقشی بنیادین ایفا کرده است.
ادبیات ایران با نامهایی چون فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی و ادبیات روسیه با چهرههایی همچون پوشکین، تولستوی، داستایوفسکی و چخوف، میراثی مشترک برای فرهنگ جهانی پدیدآوردهاند؛ میراثی که فراتر از مرزها، زبان مشترک انسان، اخلاق، معنا و کرامت را روایت میکند و بستری ارزشمند برای تعمیق گفتوگوی فرهنگی و تحکیم پیوند میان ملتها را فراهم میآورد. چنانکه سعدی بزرگ گفته است:
«بنیآدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش ز یک گوهرند».
این سرمایه فرهنگی، پشتوانهای ارزشمند برای گسترش دیپلماسی فرهنگی، تعاملات دانشگاهی، ترجمه آثار ادبی و تحکیم پیوندهای مردمی میان دو کشور است.
در حوزه اقتصادی، ظرفیتهای همکاری میان ایران و روسیه بسیار فراتر از سطح کنونی است. توسعه تجارت دوجانبه، سرمایهگذاری مشترک و بهرهگیری از مزیتهای مکمل اقتصادی، میتواند روابط اقتصادی دو کشور را به تراز واقعی روابط سیاسی ارتقا دهد. همکاری در چارچوب اتحادیه اقتصادی اورآسیا، امکان اتصال پایدار اقتصاد ایران به بازارهای منطقهای، تسهیل تجارت، کاهش موانع ساختاری و تنوعبخشی به مسیرهای مبادلاتی را فراهم کرده است؛ ظرفیتی که با اراده مشترک دو کشور میتواند به نتایجی ملموس و پایدار منجر شود.
دریای خزر، بهعنوان یکی از پیوندهای ژئوپلیتیکی مهم ایران و روسیه، جایگاهی محوری در دیپلماسی همسایگی دو کشور دارد. خزر نهتنها یک پهنه آبی مشترک، بلکه عرصهای برای همکاری درحوزههای انرژی، حملونقل، محیطزیست، امنیت منطقهای و اتصال کریدورهای ترانزیتی است. توسعه کریدور بینالمللی شمال–جنوب و تقویت زیرساختهای لجستیکی، میتواند ایران و روسیه را به دو محور مکمل در معماری ارتباطی اوراسیا و پیونددهنده شرق و غرب تبدیل کند.
در سطح سیاسی و امنیتی، همکاری و هماهنگی میان تهران و مسکو از جایگاهی ممتاز برخوردار است. فدراسیون روسیه بهعنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد، نقشی مهم در مقابله با یکجانبهگرایی، استفاده ابزاری از نهادهای بینالمللی و تلاش برای تحمیل اراده سیاسی از طریق فشار و تحریم ایفا میکند.
جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، با تأکید بر اصول منشور ملل متحد، احترام به حاکمیت ملی کشورها و مخالفت با مداخلات غیرقانونی، بر این باور مشترکاند که نظام بینالملل نیازمند بازگشت به چندجانبهگرایی واقعی، عادلانه و منصفانه است. ایران و روسیه هر دو هدف تحریمهای یکجانبه، فراقانونی و ضدبشری قرار گرفتهاند؛ تحریمهایی که نهتنها مغایر حقوق بینالملل، بلکه ناقض حقوق بنیادین ملتهاست. این تجربه مشترک، زمینهای مهم برای تعمیق همکاریها در جهت کاهش اثراتتحریمها، توسعه سازوکارهای مستقل مالی و بانکی، تقویت تجارت با ارزهای ملی و افزایش تابآوری اقتصادی و فناورانه دو کشور فراهم کرده است.
همکاری فعال ایران و روسیه در چارچوب سازمانها و ترتیبات چندجانبه، بهویژه گروه بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازتابدهنده نگاه مشترک دو کشور به ضرورت گذار از نظم تکقطبی و حرکت بهسوی نظمی عادلانهتر، متوازنتر و فراگیرتر است. بریکس امروز تنها یک چارچوب اقتصادی نیست، بلکه نمادی از اراده قدرتهای نوظهور برای اصلاح ساختارهای ناعادلانه حکمرانی جهانی، کاهش سلطه ابزارهای فشار یکجانبه و تقویت نقش کشورهای مستقل در تصمیمسازیهای بینالمللی است. همکاری نزدیک ایران و روسیه در این چارچوب، میتواند به همافزایی مؤثر در حوزههای مالی، انرژی، تجارت، فناوری و توسعه پایدار منجر شود.
در این میان، همکاریهای علمی و فناورانه یکی از ستونهای اصلی شراکت راهبردی ایران و روسیه بهشمار میرود. دو کشور از ظرفیتهای قابل توجهی در حوزههای دانشبنیان، فناوریهای نوین، انرژیهای پیشرفته، هوافضا، فناوری هستهای صلحآمیز، هوش مصنوعی، فناوری نانو و علوم پزشکی برخوردارند. معاهده مشارکت جامع راهبردی، بستر مناسبی برای گسترش همکاری میان دانشگاهها، مراکز پژوهشی، شرکتهای دانشبنیان و نهادهای فناورانه دو کشور فراهم کرده است؛ همکاریهایی که میتواند به استقلال علمی و فناورانه و کاهش آسیبپذیری در برابر فشارهای خارجی بینجامد.
گردشگری و ارتباطات مردمی نیز بهعنوان یکی از حوزههای مورد تصریح در معاهده مشارکت جامع راهبردی، جایگاهی مهم در روابط دو کشور دارد. تنوع اقلیمی، میراث تاریخی و فرهنگی غنی، ظرفیتهای گردشگری سلامت و جاذبههای طبیعی ایران و روسیه، زمینهای مناسب برای گسترش تعاملات گردشگری فراهم آورده است. تسهیل روادید، توسعه پروازهای مستقیم، گسترش همکاری میان نهادهای گردشگری و بخش خصوصی و طراحی برنامههای مشترک گردشگری، میتواند به افزایش رفتوآمد شهروندان دو کشور و تعمیق شناخت متقابل ملتها بینجامد. جمهوری اسلامی ایران، گردشگری را ابزاری مؤثر برای تقویت دیپلماسی مردمی و تحکیم پیوندهای پایدار انسانی میان تهران و مسکو میداند.
امروز، ایران و روسیه با اتکا به شراکت راهبردی، تجربه تاریخی مشترک و درک مسئولیت خود در قبال آینده نظام بینالملل، در مسیر ساختن نظمی حرکت میکنند که در آن همکاری جایگزین هژمونی، گفتوگو جایگزین فشار و احترام جایگزین تحمیل شود و در این میان «معاهده مشارکت جامع راهبردی» نهتنها سندی برای تنظیم روابط دوجانبه، بلکه چارچوبی برای مشارکت فعال دو کشور در شکلدهی به نظمی چندجانبه، عادلانه و متوازن است؛ نظمی که به نفع ملتها، ثبات منطقهای و عدالت جهانی خواهد بود.
