گروهی از بانوان و چند آقا با لباسهای رسمیِ دوره ریجنسی در دو صف روبهروی هم ایستادهاند. پیش از آغازِ حرکات دقیقِ رقص، ادای احترام و تعظیم میکنند.
خشخشِ آرامِ دامنها و کفشهای باله بر کف زمین، روی نوای کلاسیکِ پیانو، سازهای زهی و فلوت، آهسته به گوش میرسد.
آدم تقریباً انتظار دارد شخصیتهای «غرور و تعصب»، الیزابت بنت و آقای دارسی، به جمع بپیوندند.
اینجا تالارِ اجتماعاتِ اوایل قرن نوزدهمِ شهرِ بث نیست، بلکه یک مرکز اجتماعیِ پاریسی در سال ۲۰۲۵ است.
حدود ۵۰ نفر آخر هفته گذشته در پایتخت فرانسه برای یک بالِ لباسمبدل به افتخار نویسنده انگلیسیِ فقید، جین آستن گرد هم آمدند. این رویداد را سسیل لایه، آموزگارِ رقصی که با شرکتش، چستنات، در رقصهای محلیِ انگلیسی تخصص دارد، سازماندهی کرد.
ویرژینی اوسیِ ۴۷ ساله گفت: «پنج سال است رقص میکنم و سبکهای تاریخیِ مختلفی را اجرا کردهام. چیزی که در رقصهای دوره ریجنسی دوست دارم این است که انگار صحنهای از یکی از رمانهای جین آستن را دوباره زندگی میکنم.»
این بال چند روز پیش از دویستوپنجاهمین سالروزِ تولدِ آستن در روزِ سهشنبه برگزار شد. در طولِ قرنها این نویسنده پیشرو به پدیدهای در فرهنگ عامه بدل شده و جامعهای از هوادارانِ وفادار در بریتانیا و فراتر از آن یافته است.
برخی از این «جینآستنیها»، که عمدتاً زن هستند، راهی برای ابرازِ عشقشان به این نویسنده مشهور از طریقِ رقصهای تاریخی یافتهاند.
سسیل لایه به یورونیوز کالچر گفت: «جین آستن عاشقِ رقص بود. آن زمان رقص مهارتی بود که هم اشراف و هم دیگران باید بلد میبودند.»
او افزود: «آنقدر رقص را دوست داشت که همه رمانهایش صحنههای طولانیِ رقص دارند؛ با گفتوگویی که واقعاً داستان را جلو میبرد.»
بالها با لباسهای دوره ریجنسی اکنون در انگلستانِ زادگاهِ آستن جا افتادهاند، اما این پدیده در سالگردِ امسال در فرانسه پژواکِ ویژهای یافته است.
رویدادهایی چون بالِ چستنات به هوادارانِ آستن اجازه میدهد در جهانِ او غرق شوند و آیینهای طبقه نجیبزادگانِ انگلیس در اواخرِ قرنِ هجدهم را بپذیرند.
پا به رقص
با شکلگرفتنِ رقص روی زمین، رفتارِ رقصندگانِ چستنات تغییر میکند.
ژستشان را میزان میکنند و با لبخندهای ملایم و خمکردنِ مودبانهِ سر به شریکهای رقصشان تعارف میزنند؛ انگار افسونِ روحِ اما وودهاوس و آن الیوت شده باشند.
پس از آنکه خودمان هم به رقص کشیده شدیم، میتوانیم تایید کنیم که چرخیدنها و پیچوتابها حسِ بهویژه زنانهای میدهد.
پوشیدنِ پیراهنِ کمربالا یا فراک این حس را بیشتر میکند.
ونسا برتوِ ۴۲ ساله هنگامِ انتظار برای نوبتِ رقصیدن به یورونیوز کالچر گفت: «رقصیدن با لباس واقعاً اجازه میدهد حرکتها را انگار زنِ دوره ریجنسی باشی انجام بدهی؛ با همه محدودیتها و مزیتهایش.»
این آموزگارِ دبستان و شیفتهِ «عقل و احساس» لباسِ بلندِ آبیاش را در جشنوارهِ جین آستن خرید؛ جشنوارهای که هر سپتامبر جینآستنیها را از سراسرِ جهان در شهرِ جنوبغربیِ انگلیس، بث، گرد هم میآورد.
برخی هواداران حتی خودشان سوزنونخ به دست میگیرند؛ مثل ویرژینی اوسی که برای بالِ چستنات لباسِ بنفشِ سبکِ امپراتوریِ دستدوزش را به تن داشت. او توضیح داد: «طرحم را بر پایهِ یک تصویرِ دورهای انتخاب کردم. پارچه را داشتم، بنابراین از یک الگوی تاریخی کار کردم و سعی کردم نمونهِ مرجع را بازسازی کنم.»
او افزود: «پوشیدنِ لباسِ دورهای این حس را بیشتر میکند که انگار برای مدتِ یک آخرِ هفته به گذشته سفر کردهای.»
«آستن پاور»
ساختارِ بالِ سسیل لایه نیز بازتابدهندهِ رسمیتِ رویدادهایِ دورهِ ریجنسی است؛ جایی که رعایتِ هنجارهایِ اجتماعی بر خوشگذرانی اولویت داشت. آن زمان از شرکتکنندگان خواسته میشد مرتباً شریکِ رقصِ خود را عوض کنند، چون بیش از دو بار رقصیدن با یک نفر نشانهِ تعهدِ ازدواج تلقی میشد.
لایه گفت: «واقعاً همان جایی بود که موضوعاتِ ازدواج رقم میخورد.»
خودِ جین آستن هرگز ازدواج نکرد و نسبت به خانواده و هنرِ نویسندگیاش متعهد ماند.
او در سالِ ۱۸۱۱ با نخستین کتابش که بهطورِ ناشناس منتشر شد، «عقل و احساس»، به صحنهِ ادبی وارد شد.
او بعدها شش رمان نوشت که همه به کلاسیکهای محبوب بدل شدند. کلر سیم، که همنویسِ کتابِ «جین آستن: دانشنامهِ تصویری» است، گفت: «مثلِ فیلمهای آرامشبخش است. جهانِ جین آستن امن و آرامشبخش است.»
او افزود: «آستن صدایِ ادبیِ ویژهِ خودش را پیدا کرد؛ صدایی که امروز هم قابلِ فهم است.»
اما این اقتباسِ بیبیسی از «غرور و تعصب» در سالِ ۱۹۹۵ بود که، بهنوشتهِ کنستانس ژامه، روزنامهنگار، در مانیفستِ «آستن پاور»، «آغازِ آستنمانیا به شکلی که میشناسیم را رقم زد».
این مجموعه تلویزیونی با صحنهِ معروفی شناخته میشود که کالین فرث در آن با پیراهنِ خیس از برکه بیرون میآید. حدود ۱۱ میلیون نفر پخشِ اولیهِ آن در بریتانیا را دیدند و کمی بعد گروههایِ رقصِ الهامگرفته از آستن شکل گرفتند.
شارلوت کامپر از گروهِ بریتانیاییِ «رقصندگانِ جین آستنِ بث» گفت: «مردم واقعاً آن حسِ اتصال به چیزی را که در فیلمها دیدهاند دوست دارند. اقتباسها را میبینند و با خود میگویند: «میخواهم همانطور برقصم.»»
بالها، بریجرتون و بریجیت جونز
در ۳۰ سالِ گذشته جین آستن به موضوعِ فرهنگِ عامه تبدیل شده است. آثارِ او بارها برای صفحهنمایش اقتباس شدهاند، گاه بسیار آزاد؛ از فیلمِ نوجوانانهِ ۱۹۹۵ Clueless گرفته تا Bridget Jonesیا Pride and Prejudice and Zombie در سالِ ۲۰۱۶.
در سالِ ۲۰۲۰، انتشارِ سریالِ نتفلیکسِ Bridgerton جذابیتِ تازهای برای دورانِ ریجنسیِ آستن ایجاد کرد.
این نویسنده در شبکههایِ اجتماعی نیز محبوب است. هشتگِ #JaneAusten در TikTok صدها میلیون بازدید دارد و کاربران نقدِ کتاب، تدوینِ ویدئویی از صحنههایِ محبوبِ فیلمها و حتی میمها را به اشتراک میگذارند.
کلر سیم گفت: «لازم نیست از مسیرِ دانشگاه به جین آستن وارد شوید، با مدرکِ ادبیاتِ انگلیسی یا دکترایی دربارهِ او. نه، میتوانید از طریقِ بریجرتون واردِ دنیایِ او شوید.»
شرکتکنندگانِ بالهایِ ریجنسی نیز همین تنوع را بازتاب میدهند. شارلوت کامپر گفت: «عضوهایی داریم که احتمالاً حتی یکی از کتابهایش را نخواندهاند.»
او ادامه داد: «برخی از عشقِ جین آستن میآیند. عدهای از مسیرِ رقصِ تاریخی میآیند. خیلیها از مسیرِ لباس وارد میشوند. بعضیها فقط دنبالِ یک سرگرمی هستند و به این برمیخورند و به نظرشان سرگرمکننده میآید.»
فرانسه تازه به «آستنمانیا» رسیده است. بهگفتهِ ماری-آلیکس هدیار، استادِ ادبیاتِ کلاسیک، در «آستن پاور»، شهرتِ این رماننویس آنسویِ کانال از ترجمههایِ اولیه آسیب دید که پیچیدگیِ آثارش را کم کردند و به جایِ آن پیرنگهایِ عاشقانه را برجسته کردند.
اما ورق در حالِ برگشتن است و هوادارانِ فرانسوی در تلاشاند جامعهای ساختارمند بنا کنند. کلر سیم در آوریل «انجمنِ جین آستنِ فرانسه» را همپایِ دیگران بنیان گذاشت.
بالهایِ ریجنسی در سراسرِ کشور در حالِ گسترشاند و با استقبال روبهرو شدهاند. در لیگیوئل، شهری با ۲۲۰۰ سکنه در مرکزِ فرانسه، کتابخانهِ عمومی ژانویهِ گذشته نخستین آخرِ هفتهِ «در پیِ جین آستن» را برگزار کرد.
محورِ رویداد بارِ دیگر یک بال بود. برگزارکنندگان انتظارِ ۳۰ نفر را داشتند اما نهایتاً از ۱۲۰ رقصنده استقبال کردند و همین باعث میشود کتابخانه برای تکرارِ تجربه در سالِ ۲۰۲۶ برنامهریزی کند.
فرد دلریو، شیفتهِ رقص که داوطلبِ کتابخانهِ لیگیوئل است، گفت: «فکر نمیکردیم رویداد اینقدر محبوب شود.» او افزود: «ما بهعنوانِ رقصنده نقش بازی میکنیم و فکر میکنم همین چیزی بود که مردم پارسال پسندیدند و باعث میشود برگردند.»
او اضافه کرد: «شاید مردم میخواهند از واقعیت هم فرار کنند.»
در پاریس، همزمان با پایانِ بالِ چستنات، شرکتکنندگان از حالا منتظرِ رویدادِ ریجنسیِ بعدی بودند.
شاید جین آستن ۲۵۰ ساله باشد اما عشقِ خوانندگانش به جهان و شخصیتهایِ او همچنان زنده و پرشور است.
