وقتی منابع دریا رو به پایان میرود
در قبرس، ماهیگیران محلی در تنگنا هستند. میزان صید آنقدر پایین آمده که نمیدانند اصلاً رفتن به دریا ارزش دارد یا نه. تئودوروس ملیوس، ماهیگیری اهل لارناکا، از روزهایی میگوید که اوضاع بهتر بود: «قدیمها دریا اینشکلی نبود. فکرش را بکن، زمانی همین قایق هزینهی دانشگاه هر دو بچهام را تأمین میکرد.»
اگر امروز از بازارچهی ماهی لارناکا رد شوید، کلی ماهی و غذای دریایی میبینید که چیده شدهاند. اما فقط بخش کمی از اینها از صیدِ دریایی در همین منطقه تأمین میشود. بیشتر این محصولات دریایی یا پرورشی هستند یا از خارج وارد میشوند. همین الگو در سراسر مدیترانهی شرقی تکرار میشود؛ جایی که صید بیرویه، تخریب زیستگاه، گونههای مهاجم و تغییرات اقلیمی ذخایری را که زمانی فراوان بودند، از میان برده است.
شهروندان از دردسرهایی که دامن دریا و ماهیگیران سنتی را گرفته، باخبرند. براساس گزارش انجمن مصرفکنندگان قبرس، ۶۴درصد مردم تمایل دارند مسئولانهتر خرید کنند، اما اطلاعات لازم را در اختیار ندارند؛ بهویژه وقتی در یک رستوران ساحلیِ پرطرفدار ماهی سفارش میدهند. منوها فقط بخشی از ماجرا را میگویند. این ماهی را از کجا گرفتهاند؟ با چه روشی صید شده؟ آیا این ماهی جزو گونههای در خطر است؟
دو اپلیکیشن موبایل با یک هدف مشترک
این همان شکاف اطلاعاتی است که دو برنامهی MrGoodFish 3.0 و VeriFish میخواهند پُرش کنند؛ دو پروژهی اروپایی که در حال توسعهی برنامههای موبایلاند تا به مصرفکنندگان کمک کنند هنگام خرید ماهی انتخابهای مسئولانهتری داشته باشند.
برنامهی MrGoodFish 3.0 بهسرپرستی دانیل هِیز، اقیانوسشناسِ و عضو مؤسسهی علوم دریایی و دریانوردی قبرس، به خریداران اجازه میدهد پیش از خرید، اطلاعات، گونهی موردنظر را بهسرعت بررسی کنند. هِیز توضیح میدهد: «کافی است برنامه را باز کنید و بپرسید: یک لحظه… این ماهی واقعاً در آبهای همین منطقه صید شده؟ خودتان میتوانید بررسی و انتخاب کنید.» این برنامه بر پایهی دادههای علمی کار میکند و جزئیات مختلفی ارائه میدهد؛ از پیشنهادهای فصلی و دستور پخت گرفته تا نکات شخصیسازیشده برای انتخابهای مسئولانهتر.
برنامهی VeriFish رویکردی کمی متفاوت دارد و از کدهای QR روی منوها و برچسبها بهره میبرد. کافی است کد را اسکن کنید؛ اطلاعات تغذیهای، معیارهای پایداری و حتی جزئیات شرکت صیدکننده یا پرورشدهندهی ماهی را نشان میدهد. ایکسای سالوو، مسئول ارتباطات پروژه، میگوید: «هرچه این بخش بهصورت داوطلبانه اطلاعات شفاف و قابلردیابی بیشتری ارائه کند، مصرفکنندگان آن را نشانهی شفافیت بیشتری میبینند.»
اگر نمیتوانی مهارش کنی، خوردنش بهترین راه است!
گاهی مسئولانهترین انتخاب، همان انتخابی است که غافلگیرمان میکند. «در قبرس و سراسر مدیترانهی شرقی، ماهیِ شیر — گونهای مهاجم از دریای سرخ — در حال نابودکردن حیات دریاییِ محلی است.» اما رستورانها راه تازهای یافتهاند؛ مشکل را به فرصت تبدیل کرده و ماهیِ شیر را به منو اضافه کردهاند.
استفانوس مِنتونیس، صاحبِ یک رستورانِ غذاهای دریایی در لارناکا، چنین توضیح میدهد: «حالا مردم میدانند با خوردنِ ماهیِ شیر فقط یک غذای خوشطعم و مقرونبهصرفه نمیخورند. بلکه به محیطزیست هم کمک میکنند. و این یعنی یک تیر و دو نشان.»
برنامههایی مثل MrGoodFish 3.0 یا VeriFish میتوانند این گزینههای کمخطر برای دریا را پررنگ کنند؛ تا انتخاب مردم هم به اکوسیستمهای آسیبدیده کمک کند و هم پشتوانهای باشد برای ماهیگیران محلی که گونههای مهاجم را صید میکنند.
آیا کسی واقعاً از این برنامهها استفاده خواهد کرد؟
همه قبول ندارند که این برنامههای محیطزیستی واقعاً بین مردم محبوب شوند. توسعهدهندگان مختلف پیشتر هم تلاش کردهاند، اما ساخت برنامهای جامع، کاربرپسند و همیشهبهروز که در سراسر اتحادیهی اروپا کار کند، همچنان چالشی جدی است.
براساس دادههای اخیر یوروبارومتر، اکثریت مصرفکنندگان اروپایی در خرید ماهی، قیمت را بر پایداری ترجیح میدهند. فقط ۳۶درصد مردم میگویند که دوست دارند اطلاعات محیطزیستیِ بیشتری را روی برچسبها ببینند؛ آماری که طی چهار سال، هشت واحد افت کرده است.
بااینحال نیک واسدورپ، ماهیفروش هلندی، باور دارد که آگاهی مردم بهتر شده و فروشندهها هم برای کمک کنارشان هستند: «مشتریها هروقت بخواهند میتوانند از فروشنده بپرسند صید پایدار یعنی چه. معمولاً برچسبی مثل 'صیدشده زیر نظر شورای صیانت از منابع دریایی' روی محصول هست و همین برچسب نشان میدهد صید بیرویهای صورت نگرفته و به طبیعت هم چندان آسیبی وارد نشده است.»
سارا پیتونت گایارین، هماهنگکنندهی پروژهی VeriFish، میگوید اپلیکیشن جدیدِ مخصوص مصرفکنندگان میتوانند واقعاً اثرگذار باشند: «دستاورد واقعی این کار، افزایش دانش و آگاهی است. بهعنوان شهروند، یاد میگیریم به چه چیزهایی باید اهمیت بدهیم. میدانیم پایداری مفهومی پیچیده است، اما میشود آن را قابلفهمتر کرد.»
و برای صنعت ماهیگیری، این موضوع میتواند به فرصت اقتصادی تبدیل شود. شرکتهایی که حاضر باشند دادههایشان را با این برنامههای کاربردی به اشتراک بگذارند، در این بازار شلوغ فرصت دیدهشدن بیشتری خواهند داشت. مصرفکنندگانی که احساس میکنند اطلاعات بهتری دارند، ممکن است محصولات بیشتری بخرند.
همزمان با تلاش اروپا برای کاهش وابستگی به محصولات دریایی وارداتی و شیوههای ناپایدار صید، ابزارهای دیجیتال میتوانند پیوندی ضروری میان خریدارِ ماهی و ماهیگیری که تور از آب بیرون میکشد برقرار کنند. اینکه آیا شمار کافی از مصرفکنندگان واقعاً از این برنامههای کاربردی استفاده خواهند کرد یا نه، هنوز مشخص نیست. اما برای کسانی که از این برنامهها استفاده کنند، انتخابِ درست خیلی سادهتر خواهد شد.
