به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در ۱۷ دسامبر ۱۹۰۳ رؤیای دیرینه بشر برای پرواز به حقیقت پیوست. اندیشه پرواز پیشینهای چندهزارساله دارد: از افسانه یونانی ایکاروس و دایدالوس گرفته، تا بادبادکبازی در چین، تا توسعه بالنهای پرشده با هیدروژن در فرانسه قرن هجدهم، و نیز آزمایشهای اولیه با گلایدرها در انگلستان و آلمانِ قرن نوزدهم.
در حوالی آغاز قرن بیستم، پیشرفتها در فناوری موتور و علم آیرودینامیک امکان پرواز موتوردار با ماشینهایی سنگینتر از هوا را فراهم کرد، اما تلاشهای طراحان نامدار آن دوره به نتیجه نرسید. افتخار نخستین پرواز پایدار و قابلکنترلِ یک هواگرد موتوردارِ سنگینتر از هوا نصیب دو صاحب مغازه دوچرخهفروشی از دیتونِ ایالت اوهایو شد: اورویل و ویلبر رایت.
این دو برادر، تجربه مکانیکیِ حاصل از کسبوکار خود را با یک نوآوری بنیادین - اختراع سیستم کنترل سهمحوره - ترکیب کردند؛ نوآوریای که به آنان امکان میداد هواپیما را هدایت کنند و تعادل آن را حفظ کنند. پرواز ۱۲ ثانیهای آنان جهان را برای همیشه دگرگون کرد.
ویلبر در سمت راست هواپیما ایستاده است.
پس از چندین تلاش ناموفق، در ۱۷ دسامبر ۱۹۰۳، در تپههای «کیل دوِل هیلز» در نزدیکی کیتیهاکِ ایالت کارولینای شمالی، اورویل رایت نخستین پرواز موتوردارِ یک هواگردِ سنگینتر از هوا را با وسیلهای به نام «رایت فلایر» انجام داد. این پرواز تنها ۱۲ ثانیه به طول انجامید، مسافتی برابر با ۱۲۰ فوت را طی کرد و به بیشینه سرعت ۶٫۸ مایل در ساعت رسید.
برای آن روزگار، این رویداد شگفتانگیز بود؛ به گونهای که یکی از پنج نفری که شاهد این نخستین پرواز تاریخی بودند، از صحنه عکسی گرفت. برادران رایت در همان روز سه پرواز دیگر نیز انجام دادند و به نوبت هدایت هواپیما را بر عهده گرفتند. طولانیترین پرواز، ۸۵۲ فوت در مدت ۵۹ ثانیه بود. بیشترین ارتفاعی که در هر یک از پروازها به دست آمد حدود ۱۰ فوت بود.
در پایان چهارمین پرواز، هواپیما دچار آسیب شد و وزش بادهای شدید آن را واژگون کرد و به گونهای خسارت دید که دیگر قابل پرواز نبود. این هواگرد هرگز دوباره به پرواز درنیامد، اما اورویل بقایای آن را به اوهایو برد و آن را مرمت کرد. این هواپیما تا سال ۱۹۴۸ در موزه علوم لندن به نمایش گذاشته شد و از آن سال به مالکیت مؤسسه اسمیتسونین درآمد. امروزه بازدیدکنندگان میتوانند «رایت فلایر» را در بخش «برادران رایت و اختراع عصر هوانوردی» در موزه ملی هوا و فضای اسمیتسونین در واشینگتن دیسی مشاهده کنند.
در نزدیکی کیتیهاکِ کارولینای شمالی بازآفرینی میکنند.
برادران رایت به پرواز ادامه دادند، هواپیماهایی هرچه پیشرفتهتر ساختند و راه را برای کاوشگران آینده آسمان هموار کردند. تا سال ۱۹۰۵، آنان با «فلایر ۳» پروازی ۲۴ مایلی را به انجام رساندند. همزمان، دیگرانی در ایالات متحده و اروپا نیز در حوزه بهسرعت در حال گسترش هوانوردی به پیشرفتهایی دست یافتند و جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) شاهد نخستین کاربرد هواپیما در جنگ بود.
نخستین پرواز برنامهریزیشده تجاری برای جابهجایی مسافر در اول ژانویه ۱۹۱۴ [۱۱ دی ۱۲۹۲]، میان سنپترزبورگ و تامپای ایالت فلوریدا انجام شد و زمان سفر بین این دو شهر را بیش از ۹۰ دقیقه کوتاه کرد. اداره پست نیز به عنوان یکی از نخستین کاربران عمده هواپیما پدیدار شد و از آن برای تسریع در ارسال نامهها در سراسر کشور بهره گرفت.
در کمتر از دوازده سال پس از نخستین پرواز موتوردار، دولت ایالات متحده «کمیته ملی مشورتی هوانوردی» (NACA) را برای پیشبرد دانش و فناوری هوانوردی تشکیل داد. پژوهشهایی که در مراکز این نهاد انجام شد - ازجمله آزمایشگاه هوانوردی لنگلی در همپتونِ ویرجینیا، آزمایشگاه هوانوردی ایمز در مانتینویویِ کالیفرنیا، آزمایشگاه پیشرانش پروازی لوئیس در کلیولندِ اوهایو، و واحد آزمون پروازی موراک در پایگاه نیروی هوایی ادواردز در نزدیکی لنکسترِ کالیفرنیا - به دستاوردهایی انجامید که حوزه هوانوردی را به طور چشمگیری پیش برد، از جمله تحقق پرواز مافوقصوت.
در سال ۱۹۵۸، در واکنش به پیشرفتهای اتحاد جماهیر شوروی در پروازهای فضایی، دولت آمریکا «سازمان ملی هوانوردی و فضانوردی» (ناسا) را بهعنوان نهادی غیرنظامی برای هدایت فعالیتهای فضایی این کشور تأسیس کرد. هسته اصلی این سازمان تازهتأسیس را تأسیسات و کارکنان NACA تشکیل میدادند.
در سال ۱۹۶۱، رئیسجمهور جان اف. کندی مأموریت فرود آوردن انسان بر سطح ماه را تا پایان همان دهه به ناسا واگذار کرد. تنها ۶۵ سال پس از پرواز پیشگامانه برادران رایت بر شنهای کیتیهاک، فضانوردان آپولو ۱۱ نخستین ردپاهای بشر را بر سطح غبارآلود ماه بهجا گذاشتند. برای گرامیداشت دستاورد برادران رایت، فضانوردان مأموریت آپولو ۱۴ ماهنشین خود را «کیتیهاک» نامگذاری کردند.
فضانورد مأموریت آپولو ۱۱، آنها را با خود به ماه برد.
به فضا پرتاب شدند و پس از سانحه از بقایای آن بازیابی شدند.
بخشهایی از «رایت فلایر» ــ که گاه «کیتیهاک» نیز نامیده میشود ــ به فضا پرواز کردهاند؛ قطعاتی که فضانوردان آنها را با خود بردهاند، فضانوردانی با پیوندهای جغرافیایی و درکی عمیق از تاریخ.
در سال ۱۹۶۹، و در چارچوب ترتیبی ویژه با موزه نیروی هوایی ایالات متحده در دیتونِ اوهایو، فضانورد مأموریت آپولو ۱۱، نیل آ. آرمسترانگ - که مانند برادران رایت اهل اوهایو بود - تکهای چوب از ملخِ چپِ «رایت فلایر» و قطعهای پارچه موسلین (به ابعاد ۸ در ۱۳ اینچ) از بالِ بالاییِ سمت چپ آن را با خود به فضا برد. این یادگارها که در بسته وسایل شخصی او در ماهنشین «ایگل» نگهداری میشدند، همراه او و فضانورد دیگر، ادوین ای. باز آلدرین، در «پایگاه آرامش» بر سطح ماه فرود آمدند و سپس با سومین عضو خدمه، مایکل کالینز، در ماژول فرماندهی «کلمبیا» به زمین بازگشتند. بازدیدکنندگان میتوانند این اشیا را در کنار «رایت فلایر» در موزه ملی هوا و فضای اسمیتسونین (NASM) مشاهده کنند.
در سال ۱۹۸۶، فضانورد ناسا مایکل جی. اسمیت - که اهل کارولینای شمالی بود - با هماهنگی موزه تاریخ کارولینای شمالی در شهر رالی، قطعهای چوب و تکهای پارچه را که از «رایت فلایرِ» آسیبدیده بازیابی شده و توسط اورویل رایت اصالتسنجی شده بود، در مأموریت۵۱L STS‑ شاتل فضایی «چلنجر» با خود به فضا برد. هرچند چلنجر و خدمهاش در سانحهای تراژیک جان باختند، غواصان این آثار را از بقایای شاتل بازیابی کردند و اکنون بازدیدکنندگان میتوانند آنها را در موزه تاریخ کارولینای شمالی ببینند.
فضانورد جان اچ. گلن - که مانند برادران رایت و آرمسترانگ اهل اوهایو بود - در بازگشت خود به فضا با مأموریت STS‑۹۵ در سال ۱۹۹۸، قطعات دیگری از «رایت فلایر» را با خود حمل کرد.
در اکتبر ۲۰۰۰، فضانورد ناسا ویلیام اس. مکآرتور، اهل کارولینای شمالی، به نمایندگی از «کمیسیون صدمین سالگرد نخستین پروازِ کارولینای شمالی»، قطعهای از «رایت فلایر» را که از سوی سازمان پارکهای ملی اهدا شده بود، به فضا برد. مکآرتور در مأموریت۹۲ STS‑ صدمین پرواز شاتل فضایی؛ تکهای از پارچه موسلینِ بال این هواپیما را به ایستگاه فضایی بینالمللی منتقل کرد تا صدمین سالگرد نزدیکِ نخستین پرواز موتوردار را گرامی بدارد.
تصویربرداریشده توسط مریخنورد «پرسِوِرِنس».
و بالگرد «اینجنویتی» (به رنگ زرد) در دهانهٔ «جِزِرو»ی مریخ.
حتی قطعهای از «رایت فلایر» فراتر از سامانه زمین–ماه نیز سفر کرده است. زمانی که مریخنورد «پرسِوِرِنس» (Perseverance) در ۱۸ فوریه ۲۰۲۱ در دهانه «جِزِرو» مریخ فرود آمد، در زیر خود یک بالگرد خودگردانِ چهار پوندی به نام «اینجنویتی» (Ingenuity) را حمل میکرد. مهندسان، تکهای کوچک از پارچه به اندازه یک تمبر پستی ــ برگرفته از بالِ رایت فلایر ــ را به کابلی در زیر صفحه خورشیدی این بالگرد متصل کرده بودند.
در ۱۹ آوریل ۲۰۲۱، هنگامی که اینجنویتی تا ارتفاع ۱۰ فوتی از سطح مریخ برخاست، نخستین پرواز موتوردارِ یک هواگرد در جهانی غیر از زمین رقم خورد. نخستین پرواز اینجنویتی ۳۹ ثانیه به طول انجامید و در محدودهای صورت گرفت که ناسا آن را «میدان برادران رایت» نامگذاری کرده بود. سازمان بینالمللی هوانوردی غیرنظامیِ سازمان ملل متحد (ICAO) برای این میدان کُد فرودگاهی JZRO ــ برگرفته از نام دهانه جزرو ــ و برای نوع بالگرد، شناسه IGY و علامت فراخوان (Call Sign) INGENUITY را تعیین کرد.
از آنجا که هیچ انسانی برای ثبت این رویداد در محل حضور نداشت، مریخنورد پرسِوِرِنس از نخستین پرواز اینجنویتی تصویربرداری کرد. تا تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۲۳، اینجنویتی ۶۷ پرواز را در طول ۹۴۷ «سُل» (روز مریخی) انجام داده است؛ دستاوردی که به مراتب از هدف اولیه نمایش فناوری ــ یعنی پنج پرواز در ۳۰ سُل ــ فراتر میرود. مجموع زمان پروازهای آن به ۲ ساعت و ۱ دقیقه و ۵ ثانیه رسیده، مسافت کلی طیشده ۹٫۶ مایل بوده و بیشینه ارتفاع ثبتشده ۷۸٫۷ فوت است. مأموریت پیشگامانه اینجنویتی همچنان ادامه دارد و راه را برای کاوشگران هوایی آینده مریخ هموار میکند.
منبع: www.nasa.gov، نوشته: جان یوری/ مرکز فضایی جانسون/ ۱۴ دسامبر ۲۰۲۳
۲۵۹
