این طرح ۱۶۸ میلیارد دلاری بر روی رودخانه «یارلونگ تسانگپو» در تبت ساخته میشود؛ رودی که با یک پیچ نعلاسبی عظیم موسوم به «پیچ بزرگ» بیش از ۲۰۰۰ متر افت ارتفاع را در فاصلهای کوتاه تجربه میکند.
این پروژه قرار است برق بیشتری از سد «سهدره» چین، که اکنون بزرگترین نیروگاه برقآبی جهان است، تولید کرده و نقشی کلیدی در آینده انرژی چین ایفا کند؛ آیندهای که در آن خودروهای برقی، ابررایانهها و مدلهای هوش مصنوعی به حجم عظیمی از برق نیاز دارند.
با وجود ابعاد بیسابقه و پیامدهای بالقوه منطقهای و بینالمللی، این پروژه بهشدت محرمانه باقی مانده است.
اطلاعات رسمی درباره طراحی، میزان آب ذخیرهشده، تعداد دقیق سدها و حتی تأثیرات زیستمحیطی آن بسیار محدود است. همین فقدان شفافیت، نگرانیها را در داخل و خارج از چین افزایش داده است.
شی جینپینگ، رهبر چین، در جریان سفر نادری به تبت در سال جاری، خواستار پیشبرد «قاطعانه، نظاممند و موثر» این پروژه شد؛ سفری که خود نشانهای از اهمیت راهبردی آن برای پکن است.
کارشناسان میگویند این طرح نهفقط یک پروژه انرژی، بلکه بخشی از راهبرد امنیت ملی چین است. راهبردی که امنیت انرژی، کنترل منابع آب و تحکیم نفوذ دولت مرکزی در مناطق مرزی و اقلیتنشین را به هم پیوند میزند.
بزرگترین و پرریسکترین پروژه برقآبی جهان
به گفته برایان آیلر، کارشناس برنامه انرژی و آب اندیشکده استیمسون در واشنگتن، این سامانه «پیشرفتهترین و نوآورانهترین پروژه سدسازی تاریخ بشر» است و همزمان «پرریسکترین و بالقوه خطرناکترین» آنها.
طرح فعلی، بر اساس اطلاعات پراکنده و تحلیل منابع باز، شامل مجموعهای از سدها، مخازن و نیروگاههای زیرزمینی است که با تونلهایی طولانی به هم متصل میشوند.
آب رودخانه پس از انحراف، از اختلاف ارتفاع عظیم منطقه برای تولید برق استفاده میکند و سپس دوباره به بستر اصلی بازمیگردد.
برآوردها نشان میدهد ظرفیت بالقوه این سامانه میتواند به حدود ۳۰۰ میلیارد کیلوواتساعت در سال برسد که حدود سه برابر تولید سد سهدره است. اگر این رقم محقق شود این پروژه از نظر تولید برق، بیرقیب خواهد بود.
محرمانگی، نگرانیهای زیستمحیطی و ژئوپلیتیک
با وجود تاکید دولت چین بر اینکه پروژه پس از «دههها پژوهش» اجرا میشود و تدابیر ایمنی و زیستمحیطی در آن لحاظ شده، جزئیات این ارزیابیها منتشر نشدهاند.
حتی پژوهشگران مستقل میگویند بدون دادههای شفاف، ارزیابی واقعی پیامدهای پروژه تقریبا ناممکن است.
این پروژه در یکی از حساسترین مناطق لرزهخیز جهان اجرا میشود؛ جایی که زمینلرزه، رانش زمین و سیلابهای ناشی از ذوب یخچالها بهطور فزایندهای غیرقابل پیشبینی شدهاند.
کارشناسان هشدار میدهند که هرگونه خطا در مدیریت یا طراحی میتواند پیامدهای جدی برای مناطق پاییندست داشته باشد.
رودخانه یارلونگ تسنگپو پس از خروج از تبت، وارد هند و سپس بنگلادش میشود و با نام «براهماپوترا» شاهرگ حیاتی میلیونها نفر است.
در هند، برخی رسانهها و مقامهای محلی از این پروژه بهعنوان «بمب آبی» یاد کردهاند و نگراناند که چین بتواند با کنترل جریان آب، از آن بهعنوان اهرم فشار سیاسی یا نظامی استفاده کند؛ بهویژه در سایه مناقشات مرزی حلنشده میان دو کشور.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
قدرت، انرژی و کنترل
تحلیلگران معتقدند این پروژه همزمان چند هدف را دنبال میکند: تامین برق پاک، کاهش وابستگی به زغالسنگ، پشتیبانی از توسعه فناوریهای پیشرفته و تقویت کنترل دولت مرکزی بر تبت و مناطق مرزی.
به گفته ریشی گوپتا از موسسه سیاستگذاری انجمن آسیا، زیرساختهای بزرگ چین در هیمالیا «بهطور راهبردی» در نقاط حساس مستقر میشوند.
در نهایت، آنچه این پروژه را متمایز میکند فقط مقیاس عظیم یا توان فنی آن نیست، بلکه ترکیب قدرت، انرژی و محرمانگی است.
پروژهای که قرار است بزرگترین سامانه برقآبی جهان باشد، اما همچنان پرسشهای اساسی درباره پیامدهای زیستمحیطی، انسانی و ژئوپلیتیک آن بیپاسخ مانده است.
