در روزهایی که بازار ارز از مرزهای تاریخی عبور کرده و قیمت هر دلار آمریکا به حوالی ۱۳۰ هزار تومان رسیده، خبر مسدود شدن حسابهای بانکی فعالان صنعت طلا، مانند جرقهای تازه در انبار باروت اقتصاد ایران عمل کرد. تصمیمی که از سوی بانک مرکزی تحت عنوان «مقابله با پولشویی» توجیه میشود، اما فعالان بازار طلا آن را نشانهای از فقدان سیاستگذاری دقیق، نبود بانک اطلاعاتی شفاف و تکرار مداخلات پرهزینه میدانند.
روایت نخست؛ مسدودی گسترده بدون تفکیک شفاف
عباداله محمدولی، دبیر اتحادیه طلا و جواهر، در گفتوگو با رویداد۲۴، جزئیات بیشتری از این اقدام را تشریح کرده و میگوید: «طبق اطلاعاتی که من دارم از دوشنبه شب حساب تعداد زیادی از فعالان صنعت طلا و صرافان و حتی برخی افراد حقیقی مسدود شده است».
او این اقدام را در چارچوب سیاستهای نظارتی بانک مرکزی ارزیابی میکند و توضیح میدهد: «بانک مرکزی در فرایند نظارتی خود گاهی به حسابهایی میرسد که گمان میرود ورود و خروج به آنها خارج از حیطه قوانین بانک مرکزی بوده لذا برای حفاظت از بازار و برقراری امنیت بیشتر کسب و کارها اقدام به مسدود کردن آنها میکند».
اما محمدولی همزمان بر یک نکته کلیدی دست میگذارد؛ نبود زیرساخت اطلاعاتی دقیق. او میگوید: «مساله این است که بانک مرکزی یک بانک اطلاعاتی جامع و کامل از حسابها ندارد تا مشخصا با آن حسابها و افرادی که لازم است، برخورد کند، لذا بعضا شاهدیم که اینگونه مداخله کرده و حسابهایی را مسدود میکند تا در گام بعدی به بررسی آنها بپردازد».
پول سیاه، بهانه قدیمی تصمیمات جدید
دبیر اتحادیه طلا و جواهر، حساسیت بانک مرکزی را به ورود «پول سیاه» به بازار طلا مرتبط میداند و میگوید: «حساسیت وقتی ایجاد میشود که پول سیاه وارد بازار طلا شده باشد. به هرحال در این وضعیت بازار نمیتوان اطمینان داشت که همه دنبال خرید و معامله طلا هستند و گاها برخی میخواهند پول خود را سفید کنند».
با این حال، او درباره اثرگذاری این سیاست، نگاهی دوگانه دارد. به گفته وی «قطعا این سیاست بازدارندگی دارد و سبب کنترل بازار میشود، اما نمیتوانیم بگوییم که کافی است. به هرحال شاهد حجم زیادی از معاملات هستیم و باید عرضه و تقاضا متناسب باشد تا تعادل بازار حفظ شود. این سیاستها میتواند در کوتاه مدت اثرگذار باشد، اما کافی نیست».
محمدولی در عین حال هشدار میدهد که خودِ این تصمیمات میتواند به تشدید التهاب منجر شود: «در بازار پرالتهاب کنونی، همین تصمیمات نیز خود معاملات را تحت تاثیر قرار داده و تا حدی به التهابات میافزاید».
راهحل پیشنهادی؛ نظارت هدفمند بهجای انسداد کور
پیشنهاد مشخص محمدولی به بانک مرکزی، فاصله گرفتن از برخوردهای گسترده و حرکت به سمت نظارت هوشمند است. او میگوید: «پیشنهاد من به بانک مرکزی این است که یک سامانه و بانک اطلاعاتی داشته باشند و همه ورود و خروجها به نحوی بررسی کنند که در موقع لازم با همان فردی که خطا کرده، برخورد کنند و نیازی به اقدامات مشابه اقدام اخیر نباشد».
دبیر اتحادیه طلا و جواهر در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه در موارد پیشین، مدت مسدود بودن حسابها چقدر بوده و چه آسیبی به فعالان این حوزه رسانده است، میگوید: «معمولا زمان مسدودیها کوتاه بوده است. در موارد قبلی شاهد این نبودیم که حساب فعالان بازار برای مدت طولانی مسدود مانده و مشکلساز شود».
وی درباره آثار این سیاست بر روند خرید و فروش آنلاین طلا نیز توضیح داده و میگوید: «به هرحال آثار این اقدام بر بازار طلا به خرید و فروش آنلاین هم میرسد و شاهد کند شدن آن فرایند خواهیم بود، اما در مدت کوتاهی بازار و معاملات به روال عادی خود برخواهد گشت».
تایید مسدودی از سوی چهرههای دیگر بازار
محمد کشتیآرای، رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر کشور نیز اصل خبر را تایید میکند. او گفت: «از روز سه شنبه بانک مرکزی حساب بانکی صرافان و گروهی از فعالان صنعت طلا و جواهر که داد و ستد طلای آب شده انجام میدهند را مسدود کرده است».
در همین حال، محمد محمدولی، از فعالان بازار طلا، تجربه شخصی خود را اینگونه شرح میدهد: «حساب خود من با توجه به اینکه در حوزه مصنوعات طلا فعالیت میکنم و معامله طلای آب شده انجام نمیدهد، مسدود نشده، اما آنطور که از همکاران شنیده و شاهد هستیم برخی حسابها مسدود شده است».
او با انتقاد صریح از این سیاست گفته: «مسدود کردن حساب طلافروشان اصلا جالب نیست و فعالان این صنف را با مشکلاتی مواجه میکند. فرض کنید یک نفر در هفته ۲ کیلو طلا فروخته و ۲ کیلو هم جایگزین کند، معامله این ۴ کیلو با توجه به قیمت فعلی طلا که هر گرم بالغ بر ۱۳ میلیون است، رقم قابل توجهی خواهد بود».
محمد ولی ضرورت نظارت بر بازار را انکار نکرده، اما می گوید نظارت با دخالتهای شبیه به این فرق دارد. «تجربه ثابت که این رویکردها تاثیری هم در کنترل بازارها ندارد».
موضع رسمی بانک مرکزی؛ پولشویی یا انحراف افکار؟
مسدود کردن حساب تعداد زیادی از فعالان صنعت طلا، اما موضوعی نبود که مخفی بماند، لذا دیدیم که خیلی سریع در فضای مجازی و رسانهای کشور جنجال به پا کرده و بانک مرکزی را نیز به واکنش واداشت. در همین راستا، سخنگوی بانک مرکزی اعلام کرد که حسابهای بانکی بیش از ۲۵۰ فرد مظنون به پولشویی مسدود شده است. به گفته محمد شیریجیان، این افراد با حدود شش هزار حساب بانکی، تنها طی چند روز ۲۱۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی داشتهاند.
او همچنین گفت: «۱۳ هزار میلیارد تومان از این مبلغ، مربوط به حسابهای بانکی جوانی ۲۴ ساله بوده است»؛ فردی که به گفته او در «ایجاد اختلال در بازار ارز» نقش داشته است.
این در حالی است که بانک مرکزی حدود سه ماه پیش، دستورالعمل تعیین سقف گردش مالی سالانه را ابلاغ کرده و سقف تراکنشها برای گروههای مختلف را مشخص کرده بود؛ اقدامی که اکنون به نظر میرسد با واقعیتهای پرشتاب بازار ارز و طلا همخوانی ندارد.
