مقامهای ارشد اسرائیل، یونان و قبرس رایزنیهای اولیه را برای ایجاد یک نیروی نظامی مشترک واکنش سریع آغاز کردهاند. این ابتکار بهعنوان بخشی از تلاشهای گستردهتر برای تقویت همکاریهای نظامیــراهبردی این سه کشور و در بحبوحه افزایش تنشها در شرق مدیترانه، در حال بررسی است.
به گفته سه منبع آگاه به شبکه خبری آی۲۴، نیروی پیشنهادی قرار نیست دائمی باشد، بلکه با هدف واکنش سریع در شرایط بحرانی در حوزههای دریایی، هوایی و زمینی طراحی میشود. گفته میشود مذاکرات در مرحله مقدماتیاند و ارزیابیها و برنامهریزیها همچنان ادامه دارد. یکی از منابع تاکید کرده که هدف از این برنامه نه تشکیل یک یگان چندملیتی ثابت، بلکه «ایجاد نیرویی انعطافپذیر است تا هر زمان که لازم باشد، بهسرعت فعال شود».
این ابتکار پیامی بازدارنده در برابر فعالیتهای نظامی و سیاسی ترکیه در منطقه تلقی میشود. یکی از منابع با اشاره به آنکارا و رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه، گفت: «حتی نفس طرح این بحث هم حامل پیام است.»
تلاشها برای اجرای این پیشنهاد در حالی شدت گرفته که قرار است هفته آینده یک نشست سطح بالا برگزار شود که در آن، کیریاکوس میتسوتاکیس، نخستوزیر یونان، و نیکوس خریستودولیدس، رئیسجمهوری قبرس، در تل آویو با بنیامین نتانیاهو گفتگو خواهند کرد. به گفته منابع آگاه، احتمال تشکیل نیروی مشترک یکی از محورهای موردبحث در این دیدارها خواهد بود.
مقامهای دفاعی اسرائیل، یونان و قبرس در هفتههای اخیر، درباره همکاریهای امنیتی منطقهای چندین دور رایزنی کردهاند. در ماه نوامبر، دفتر نخستوزیری اسرائیل اعلام کرد که سرلشکر رومن گوفمن، دبیر نظامی نخستوزیر، و سرلشکر گیل رایش، جانشین رئیس ستاد ارتش اسرائیل، در آتن با همتایان یونانی خود درباره «مسائل سیاسی و منطقهای» دیدار و گفتگو کردهاند.
سرلشکر تومر بار، فرمانده نیروی هوایی اسرائیل، هم با مقامهای ارشد نیروی هوایی یونان و قبرس دیدار کرد؛ نشستی که مقامهای مطلع آن را جلسهای راهبردی برای تعمیق همکاریها توصیف کردند.
در ادامه این تلاشهای دیپلماتیک، یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، نیز این هفته با همتای قبرسی خود در اسرائیل دیدار کرد؛ اقدامی که نشانهای دیگر از گسترش مذاکرات دفاعی میان سه کشور محسوب میشود.
بر اساس گزارشی از روزنامه یونانی تانئا، یکی از پیشنهادهای در دست بررسی تشکیل واحدی جنگی با حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر نیرو شامل حدود هزار نیروی نظامی از اسرائیل، هزار نفر از یونان و نزدیک به ۵۰۰ نفر از قبرس است. با این حال، دو منبع تاکید میکنند که گفتگوها هنوز نهایی نشدهاند و درباره ساختار، ماموریت یا سناریوهای استقرار این نیرو هم تاکنون تصمیمی اتخاذ نشده است.
مقامهای حاضر در این رایزنیها تاکید میکنند که ایده تشکیل نیروی واکنش سریع مشترک همچنان در دست بررسی است، اما نفس چنین گفتگوهایی هم بازتابدهنده علاقه مشترک اسرائیل، یونان و قبرس به هماهنگی امنیتی نزدیکتر در شرایطی است معادلات راهبردی (ژئوپلیتیکی) شرق مدیترانه بهسرعت در حال تغییر است.
در کنار بحثهای اولیه درباره تشکیل این نیروی واکنش سریع، برخی رسانهها نیز گزارش دادهاند که هدف از این همکاری جدید، تا حد زیادی محافظت از زیرساختهای حیاتی انرژی در شرق مدیترانه و تقویت بازدارندگی در برابر نقش نظامی و سیاسی ترکیه است.
طبق گزارشها، این نیروی پیشنهادی شامل واحدهای زمینی، هوایی و دریایی خواهد بود که در نقاط مختلف اسرائیل، قبرس و جزایر یونان مانند رودس و کارپاتوس مستقر میشوند تا در صورت بحران، سریع وارد عمل شوند. مشارکت هر کشور با تعداد مشخص نیرو و اسکادران هوایی نشاندهنده تلاش برای ترکیب توان نظامی سهجانبه است.
تحرکات دیپلماتیک برای ایجاد این نیروی مشترک در حالی صورت میگیرد که یونان در سالهای اخیر برای مدرنسازی و تقویت قابلیتهای دفاعی خود بودجه و برنامههای قابلتوجهی را تصویب کرده است، از جمله سرمایهگذاری چند میلیارد یورویی در سیستمهای هوایی، دریایی و پدافندی که با هدف پاسخ به چالشهای منطقهای و بهویژه تنشها با ترکیه انجام میشود. تحولات اخیر هم نشان میدهد که آتن به دنبال افزایش ظرفیت بازدارندگی و تقویت موقعیت راهبردی خود در شرق مدیترانه است.
با این حال، برخی تحلیلگران اشاره میکنند که تنشهای دیرینه بر سر منابع انرژی و حوزههای اقتصادی انحصاری در مدیترانه، موضوعی که در سالهای گذشته بارها اختلافها بین ترکیه، یونان و قبرس را تشدید کرده، کماکان یکی از عوامل اصلی فشار در روابط منطقهای است. اختلافها بر سر تعیین محدودههای دریایی و منابع گازی با حضور بازیگران خارجی و توافقهای دریایی گذشته، به زمینهای برای تشدید رقابتهای ژئوپلتیک در این آبها تبدیل شده است.
هفته گذشته تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه و فرستاده ویژه واشنگتن به سوریه، اعلام کرد اسرائیل با فروش جنگندههای رادارگریز «اف ۳۵» (F-35) به ترکیه «قاطعانه» مخالف است و این مخالفت از دید آمریکا «قابل درک» است. او در گفتگو با شبکه آی۲۴، تاکید کرد حضور ترکیه در نیروی چندملیتی پیشنهادی برای غزه میتواند «کمککننده» باشد، اما اسرائیل به این حضور «اعتماد ندارد».
