شهرداری کابل، زیر نظر طالبان، سینما آریانا، از قدیمیترین بناهای فرهنگی و سینمایی این شهر را تخریب کرد و میخواهد بهجای آن یک مرکز خرید بسازد.
تخریب این ساختمان روز پنجشنبه ۲۷ آذر و با خراب کردن دیوارهای آن آغاز شد و قرار است تا چند روز دیگر به طور کامل ویران شود.
ساختمان این سینما در جریان جنگ ویرانگر داخلی دهه ۱۹۹۰ هم تخریب شد، اما در سال ۲۰۰۴، با کمک یک میلیون دلاری سینماگران فرانسوی، بازسازی و دوباره فعال شد.
سینما آریانا سال ۱۹۶۳ و در زمان محمدظاهر شاه، پادشاه وقت افغانستان، ساخته شد و یکی از مراکز مهم برگزاری جشنوارههای سینمایی و فرهنگی و نمایش فیلم در کابل بود. محمدظاهر شاه ۴۰ سال (از ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳) بر افغانستان حکم راند، اما تنها ۱۰ سال آخر پادشاهی او مشهور به «دهه دموکراسی» است که مردم به آزادیهای نسبی در زمینههای فرهنگی، هنر، ادبیات و سیاست دست یافتند.
در ۱۰ سال اخر حاکمیت محمد ظاهرشاه، در دوران داوود خان و پس از آن، در جریان حاکمیت چهار رئيسجمهوری چپگرای افغانستان، بناهای هنری و سینمایی متعددی در شهرهای مختلف افغانستان از جمله در کابل ساخته شدند که سینما آریانا، واقع در چهارراه پشتونستان، در مرکز شهر کابل، از معروفترین این بناها بود.
یکی از ساکنان کابل در حال صحبت در مورد تخریب ساختمان سینما آریانا- Kabul Show/Youtube
بسیاری از فیلمهای ایرانی، هندی و غربی در این سینما اکران شدند. یک مرد سالمند ساکن کابل مقابل ساختمان سینما آریانا که در حال تخریب است، به کانال یوتیوبی «کابل شو» میگوید این بنا «زمانی که مردم غم نان نداشتند و دنبال تفریح و سرگرمی بودند، از مهمترین مکانهای فرهنگی و تفریحی کابل بود». او میافزاید: «آن زمان آرامش بود. من بارها اینجا آمدم و فیلم دیدم. حالا که فعالیت سینما ممنوع شده، همان بهتر که تخریب شود.»
ساکنان قدیمی کابل از سینما آریانا و دیگر بناهای سینمایی و فرهنگی این شهر خاطرات زیادی دارند، اما طالبان مانند دور نخست حاکمیتشان (از ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱)، فعالیت سینماها، نمایش فیلم در شبکههای تلویزیونی و پخش موسیقی را ممنوع کردند. بر اساس فرمان رهبر این گروه، صدا و صورت زنان هم «عورت» است و «باید پنهان بماند».
بر اساس مجموعه فرمانهای رهبر طالبان که اوت ۲۰۲۴ با عنوان «قانون امر به معروف و نهی از منکر» تصویب و منتشر شد، پخش تصویر موجودات زنده از جمله انسانها نیز «خلاف شریعت اسلامی» است. البته تعدادی از رسانههای خصوصی و رسانههای تصویری تحت کنترل طالبان در کابل و شماری از شهرها همچنان به فعالیت خود ادامه دادهاند، اما رسانهها در نزدیک به ۲۰ شهر از نشر و پخش تصاویر موجودات زنده منع شدهاند.
سینما آریانا که اکنون در حال ویران شدن است، در مارس ۲۰۲۲ جشنواره سینمایی «دید نو» را برگزار کرد، اما چندی بعد تعطیل شد و از فعالیت بازماند.
نمایش فیلم در سینما آریانا در کابل، مارس ۲۰۲۲-KblMunicipality/X
«افغان فیلم» هم که اصلیترین سازمان سینمایی دولتی در افغانستان بود و مسئولیت اداره سینماها را نیز برعهده داشت، از زمان بازگشت طالبان به قدرت، به «ریاست سمعی و بصری» تغییر نام یافت و فعالیت آن به تدوین و پخش ترانههای مذهبی و فیلمهای تبلیغاتی نهادهای امنیتی طالبان خلاصه شد.
قوانین طالبان که با توجیه «اجرای شریعت اسلامی» وضع شدهاند، نه تنها نهادهای سینمایی افغانستان را از پا درآوردهاند، بلکه صنعت سینما، هنر و رسانه را هم در این کشور زمینگیر کردهاند. بر اساس این قوانین، رسانهها نهتنها اجازه نشر و پخش موسیقی، فیلم، سریال و برنامههای تفریحی با حضور زنان را ندارند، بلکه تنها افرادی مجاز به مصاحبه با رسانهها هستند که نهادهای امنیتی این گروه آنها را بهعنوان «کارشناس» تایید کرده باشند.
در چنین وضعیتی، سینماهای افغانستان هم که تاکنون سالم ماندهاند، عملا بدون استفادهاند و به مکانهایی متروک و خالی تبدیل شدهاند و شهر کابل که زمانی با سینما آریانا و سینما بهزاد و سینما پارک و بناهای فرهنگی دیگر، بسیار پرجنبوجوش بود، اکنون به شهری بدون صدا و تصویر تبدیل شده است.
