خبرگزاری مهر، گروه بینالملل - آذر مهدوان: ادعاهای رسانهها و سیاستمداران آمریکایی درباره احتمال بازگرداندن سامانههای اس -۴۰۰ از سوی ترکیه به روسیه تأیید نشده است، آنکارا بهوضوح تمایل ندارد بهخاطر این سامانه روابط خود با مسکو را خدشهدار کند.
خرید سیستمهای اس -۴۰۰ روسیه توسط ترکیه از سال ۲۰۱۷ تا کنون، به چالشی بزرگ در روابط واشنگتن و آنکارا تبدیل شده است. در سال ۲۰۱۹ نیز با انتقال قطعات این سیستم به خاک ترکیه، واکنش شدید ترامپ و تحریمهای اقتصادی علیه ترکیه به دنبال داشت، تاجایی که شاهد اعمال تحریمهای کاتسا (تحریم مقابله با دشمنان آمریکا) و اخراج ترکیه از پروژه تولید مشترک اف ۳۵ از سوی آمریکا بودهایم. آمریکا میدانست که خرید اس -۴۰۰ تنها یک معامله نظامی نیست، بلکه نمادی از نزدیکی ترکیه به روسیه است.
بهتازگی رسانهها و مقامات آمریکایی از احتمال بازگرداندن سیستمهای اس -۴۰۰ به روسیه و تحویل جنگندههای اف -۳۵ خبر دادهاند. «تام باراک» سفیر آمریکا در ترکیه در این خصوص اعلام کرده است که این مشکل ظرف چهار تا شش ماه حل خواهد شد.
در مقابل «دریاسالار زکی آکتورک» مشاور مطبوعاتی و روابط عمومی نیروهای مسلح ترکیه، موضع کشورش را در قبال اس -۴۰۰ ثابت و بدون تغییر اعلام کرده است.
از طرفی بلومبرگ گزارش کرده که ترکیه در حال بررسی بازگرداندن این سامانههاست و این اقدام میتواند به عادیسازی روابط با ایالات متحده کمک کند. همچنین، مقامات اروپایی پیشنهاد ارسال این سیستمها به اوکراین را مطرح کردهاند.
با توجه به ادعاهای مقامات و رسانههای آمریکایی در خصوص مسأله استرداد اس -۴۰۰، این سوال مطرح میشود که آیا ترکیه از خرید پدافندهای روسی منصرف شده است؟
برای پاسخ به این سوال نیاز است کمی به عقب برگردیم. رجب طیب اردوغان در روزهای نخست خرید این سیستم در گفتوگویی تلویزیونی دلیل این تصمیم را سرباز زدن ناتو از استقرار سیستم پاتریوت در ترکیه و نیاز آنکارا برای تأمین پدافند هوایی عنوان کرده بود.
ترکیه در سال ۲۰۱۷ قراردادی برای خرید سیستم تسلیحاتی از چین امضا کرده بود اما به دلیل فشار آمریکا مجبور به فسخ آن شد، در همان سال، ترکیه اقدام به خرید سامانههای اس -۴۰۰ کرد.
انتخاب چین و روسیه به عنوان کشور فروشنده نشاندهنده سیاست متعادل حزب عدالت و توسعه است؛ زیرا نزدیکی به چین و به ویژه روسیه به معنای داشتن برگ برنده در مقابل آمریکا است. اسم دیگر این سیاست تعادلی را «نوعبدالحمیدگری» مینامند؛ چرا که این سیاست از سوی عبدالحمید دوم دنبال میشد و حزب حاکم ترکیه نیز همین سیاست را دارد، به عبارتی استفاده از رابطه با روسیه در مقابل آمریکا و برعکس.
ترکیه به خوبی میدانست که داشتن روابط نزدیک با روسیه فرایندی نیست که به مذاق آمریکا خوش بیاید و نزدیکی زیاد ترکیه با آمریکا نیز برای روسیه خوشایند نیست. به همین دلیل، ترکیه ترجیح داد با مسکو قرارداد خرید اس -۴۰۰ را امضا کند که هزینه آن برای ترکیه ۲ و نیم میلیارد دلار بود. گرچه آمریکا با ارسال نامههای تهدیدآمیز که خارج از اسلوب دیپلماتیک بود تلاش کرد تا مانع این توافق شود، اما آنکارا میدانست که اگر این توافق را فسخ کند اعتبار دولت به عنوان یک کشور مستقل در سیاست خارجی نزد افکار عمومی خدشهدار میشود.
به همین دلیل هنوز هم شاهد استقرار این سامانه در شهرهایی مانند آدانا و آنکارا هستیم. برای ترکیه پایداری روابط با روسیه بسیار حائز اهمیت است و آنکارا نمیخواهد تجربه تلخ روابط با روسیه در سال ۲۰۱۵، پس از ساقط کردن هواپیمای روسی سوخو ۲۴، دوباره تکرار شود. به همین دلیل سیستم اس -۴۰۰ که نماد همکاری پوتین و اردوغان است به راحتی به روسیه استرداد نخواهد شد.
اما در چه شرایطی احتمال پس دادن سامانه اس -۴۰۰ وجود دارد؟
در صورتی بازگرداندن سامانه اس -۴۰۰ محقق میشود که روسیه به این نتیجه برسد که استرداد آن میتواند سودمند باشد. این سیستم تسلیحاتی که ترکیه به عنوان بخشی از سیاست متعادل مقابل ایالات متحده خریده بود به خود ترکیه آسیبهای بسیار بیشتری زد با توجه به اصرار آمریکا در موضوع اس ۴۰۰ ممکن است این آسیبها بیشتر هم شود.
اما اگر ترکیه قصد بازگرداندن این سیستم را داشته باشد، این اقدام را در هماهنگی کامل با روسیه انجام خواهد داد. به طوری که استقلال سیاست خارجی کشور نزد افکار عمومی داخلی آن دچار چالش نشود!
همچنین، ایده مقامات اروپایی در خصوص فروش این سامانهها به کشورهای دیگر نیز غیرقابل اجرا است؛ زیرا طبق توافق انجام شده، ترکیه حق فروش و انتقال این سامانهها به کشورهای ثالث را ندارد.
