یمن یک قدم از صلح دورتر شد
با افزایش شکاف میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یمن، تمامیت ارضی این کشور کوچک، جنگزده و فقیر، بیش از هر زمان دیگری در خطر قرار گرفته است. میتوان گفت یمن فاصله اندکی با وضعیتی دارد که پیش از دهه 90 میلادی به آن دچار بود. نقشه جنگ در یمن روزبهروز پیچیدهتر میشود و کشورهای ذینفع و سازمانهای بینالمللی، راهکاری برای برقراری آرامش در آن ندارند.
به گزارش گروه رسانهای شرق،
با افزایش شکاف میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یمن، تمامیت ارضی این کشور کوچک، جنگزده و فقیر، بیش از هر زمان دیگری در خطر قرار گرفته است. میتوان گفت یمن فاصله اندکی با وضعیتی دارد که پیش از دهه 90 میلادی به آن دچار بود. نقشه جنگ در یمن روزبهروز پیچیدهتر میشود و کشورهای ذینفع و سازمانهای بینالمللی، راهکاری برای برقراری آرامش در آن ندارند. در تازهترین تحولات نیروهای شورای انتقالی یمن که به امارات متکیاند، به استانهای شرقی این کشور ازجمله حضرموت و المهره پیشروی کردهاند. انتظار میرود که بیثباتی امنیتی در شرق یمن بلافاصله بر توزیع حقوقها، سوخت و خدمات عمومی که همین حالا هم بسیار اسفناکاند، تأثیر بگذارد و اعتماد اهداکنندگان بینالمللی را که نیاز به حضور آنها بهشدت در یمن احساس میشود، تضعیف کند.
واقعیتهای میدانی بهسرعت عوض میشود
شورای انتقالی یمن که از سوی امارات متحده عربی حمایت میشود، قصد دارد با شدت هرچه تمامتر واقعیتهای میدانی جدیدی را در این کشور ایجاد کند. این شورا پیشازاین در جنوب یمن، دست بالا را داشت، اما حالا با پیشروی در المهره و حضرموت، در شرق هم حضور فعال و اثرگذاری دارد. شورای انتقالی جنوبِ مورد حمایت امارات روز دوم دسامبر ۲۰۲۵ یک عملیات نظامی سریع را در سراسر جنوب یمن آغاز کرد و با تصرف مناطق کلیدی در حضرموت که ثروتمندترین استان یمن از نظر منابع است، کنترل خود را بر عدن، مقر دولت به رسمیت شناختهشده بینالمللی، و بخشهای وسیعی از خط ساحلی جنوب تثبیت کرد. گاردین نوشته است که حدود ۲۰ هزار نیروی مورد حمایت عربستان سعودی در مرز یمن در حال تجمع هستند و همزمان شورای انتقالی جنوب تحت فشار قرار گرفته تا از دستاوردهای گسترده سرزمینی خود در یک ماه گذشته در استان پهناور و نفتخیز حضرموت در شرق یمن عقبنشینی کند. امارات متحده عربی به دلیل منابع طبیعی جنوب یمن و نزدیکی آن به تنگه بابالمندب و مسیرهای اصلی کشتیرانی جهانی، این منطقه را حوزهای کلیدی برای نفوذ خود میداند؛ امری که این کشور را در موقعیتی قوی برای گسترش نقش خود بهعنوان یک بازیگر امنیت دریایی قرار میدهد.
خطر بزرگی که یمن را تهدید میکند
این عملیات مهمترین جابهجایی سرزمینی از زمان آتشبس با میانجیگری سازمان ملل در سال ۲۰۲۲ به شمار میرود و نهتنها موازنه قدرت داخلی یمن، بلکه معماری امنیتی گستردهتر دریای سرخ و خلیج عدن را هم دگرگون میکند. امارات متحده عربی به دلیل منابع طبیعی جنوب یمن و نزدیکی آن به تنگه بابالمندب و مسیرهای اصلی کشتیرانی جهانی، این منطقه را حوزهای کلیدی برای نفوذ خود میداند؛ امری که امارات را در موقعیتی قوی برای گسترش نقش خود بهعنوان یک بازیگر امنیت دریایی قرار میدهد. با این حال، گسترش سریع قلمرو، خطر به حاشیه راندن بیشتر دولت به رسمیت شناختهشده بینالمللی را به همراه دارد. تصرف بخشهای وسیعی از جنوب، اصطکاک با نیروهای دولتی مورد حمایت عربستان را افزایش داده و آتشبس شکننده مورد حمایت سازمان ملل با حوثیها و تلاشهای گستردهتر صلح در یمن را پیچیدهتر کرده است. اگر این روند تثبیت شود و با اقداماتی ازجمله بستن حریم هوایی یمن توسط عربستان سعودی میتواند به تحکیم یک شکاف بالفعل شمال-جنوب بینجامد و وحدت یمن را که در سال ۱۹۹۰ ایجاد شده بود، عملا بیاثر کرده و این کشور را تجزیه کند. شورای انتقالی جنوب که خواهان بازگرداندن یمن جنوبی بهعنوان کشوری مستقل است -همانگونه که پیش از ۱۹۹۰ بود- سالهاست بر عدن و بخش بزرگی از سواحل جنوبی حکومت میکند. با این حال حضرموت همواره خط قرمز درگیریها به شمار میرفت: استانی که بیش از حد بزرگ (یکسوم مساحت کشور)، بیش از حد غنی از نظر منابع و بیش از حد حساس از منظر ژئوپلیتیک به حساب میآید. تصرف آن، مهمترین تغییر سرزمینی در یمن از زمان آغاز آتشبس میان ائتلاف به رهبری عربستان و حوثیها با میانجیگری سازمان ملل است.
اختلافات عربستان و امارات بالا میگیرد
برای سعودیها از دست دادن حضرموت، بهعنوان یکی از مهمترین نقاط یمن، اتفاقی تحقیرآمیز است. هرچند برخی از ناظران میگویند وقایع اخیر چراغ سبز ریاض را در پی داشته، اما بعید به نظر میرسد که عربستان بخواهد پس از جنگی 10ساله که منابع زیادی را هم هدر داده است، تن به چنین تحقیری بدهد. نفوذ نیروهای نزدیک به امارات نهتنها نفوذ ریاض را در شرق یمن به کمترین حد ممکن میرساند؛ بلکه تلاشها برای یافتن راهحلی سیاسی با حوثیها را زمینگیر میکند. آنچه در جنوب و شرق یمن اتفاق افتاده است، تنها ناشی از لجبازی امارات با ریاض نیست. هرچند این دو طی ماههای اخیر در سودان با یکدیگر تنش داشتهاند، اما اوضاع محلی در نقاطی که پیشازاین تحت کنترل نیروهای نزدیک به عربستان بود، هم نقش پررنگی را بازی میکرد. میتوان گفت تشتت در نیروهای دولتی، رقابت میان بازیگران قبیلهای و نظامی و نارضایتی دیرینه از سازوکارهای امنیتی ناکارآمد مورد حمایت عربستان از مواردی بود که اوضاع امروز را در یمن رقم زده است.
نیروهای سپر ملت میتوانند بحران را کاهش دهند؟
عربستان سعودی مایل است تا تمام مشکلاتش با امارات را بیسروصدا حلوفصل کند. ریاض این بار هم سراغ راهحلی رفته است که بدون اینکه آشوب زیادی به پا کند، امارات را در یمن محدود خواهد کرد و درعینحال به این کشور هم امتیازاتی خواهد داد. گفته میشود پیشنهاد سعودیها این است که کنترل مناطق کلیدی در شرق یمن در دست گروه سپر ملت قرار بگیرد؛ گروهی که به عربستان نزدیک بوده و گرایشهای سلفی دارد و درعینحال حساسیتهای کمتری را ایجاد میکند. عربستان نیاز دارد تا هر طور شده، از صرف منابع کلان مالی در یمن انصراف دهد. جنگ 10ساله در یمن چنان فرسایشی شده که ریاض دیگر طاقت ادامه آن را نداشته و از اساس درگیری با یک همسایه را در شرایطی که مایل است تا در سال 2030، یک شکوفایی را جشن بگیرد، خوش نمیدارد. هنوز مشخص نیست که آیا امارات حاضر است در مقابل درخواست ریاض سر خم کند یا ترجیح میدهد هر طور شده، با نیروهای اصلی تحت حمایت خود جنوب و شرق یمن را اداره کند. اما هریک از این دو تصمیم میتواند مانند یک شمشیر دولبه برای حوثیها عمل کند. درحالحاضر حوثیها تنها گروهی هستند که به تمامیت ارضی یمن، اعتقاد قوی دارند. در حقیقت آنها آخرین صدای حامی یکپارچگی در یمن به حساب میآیند و همین موضوع میتواند محبوبیت حوثیها را در داخل یمن افزایش دهد. با همه اینها اشغال جنوب و شرق کشور یمن، مشکلات خود را برای حوثیها داشته و بحرانهای تازهای میآفریند.
وضعیت انسانی اسفبار در یمن
این جنگ بیش از چهار میلیون نفر را آواره کرده و موجب شیوع وبا، کمبود دارو و تهدید قحطی شده است. حدود سهچهارم جمعیت نیازمند کمکهای بشردوستانهاند و صدها هزار نفر در جنگ جان باختهاند. بخش بزرگی از این افراد نه بر اثر بمبارانها، بلکه بر اثر گرسنگی، وبا و اثرات سوء یک جنگ طولانیمدت جان خود را از دست دادهاند. طرفهای درگیر در سال ۲۰۲۲ به یک آتشبس چندماهه پایبند بودند که امیدهایی برای راهحل سیاسی ایجاد کرد، اما در اکتبر همان سال نتوانستند این آتشبس را تمدید کنند.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
