تغییر آرایش در خط مقدم بازار سوپرمارکت‌های آنلاین؛ بررسی یک جنگ چندصد هزار سفارشی

وقتی شفافیت در اکوسیستم استارتاپی قربانی رقابت می‌شود، تنها راه برای روشن شدن وضعیت بازار، کنار هم گذاشتن تکه‌های پازل است. بررسی‌های دیجیاتو با استناد به آمارهای اعلامی و تحلیل صورت‌های مالی نشان می‌دهد تنور رقابت سوپرمارکت‌های آنلاین در ایران داغ‌تر از قبل شده است. داده‌ها حاکی از آن است که اُکالا با ثبت رکورد 246 هزار سفارش در روز، از نظر حداکثر سفارش از اسنپ‌مارکت پیشی گرفته است. این در حالی است که سال گذشته، سوپرمارکت اسنپ از نظر فروش ناخالص، جایگاه بالاتری از اُکالا داشت.

اعدادی که در ادامه می‌خوانید، حاصل کنار هم گذاشتن تکه‌های پازل از رکوردهای فروش روزانه و عملکرد ماهانه شرکت‌هاست. از آنجا که این ارقام مربوط به بازه‌های زمانی خاص (کمپین‌ها) هستند، نباید آن‌ها را به کل سال تعمیم داد. با این حال، همین داده‌ها نیز در فضای غیرشفاف فعلی، بهترین شاخص برای درک شدت رقابت و جابه‌جایی احتمالی جایگاه بازیگران بزرگ سوپرمارکت آنلاین محسوب می‌شوند.

ثبت رکورد فروش بالاتر توسط اُکالا

اُکالا و اسنپ‌مارکت در کمپین‌های مختلف خود و در کمتر از یک هفته، رکوردهای جدیدی در زمینه پردازش سفارش‌ها ثبت کردند.

اُکالا اواخر آبان ماه امسال و در راستای کمپین «رایگان می‌رسونمش» اعلام کرد توانسته در یک روز 246 هزار سفارش را پردازش کند.

اسنپ‌مارکت هم اعلام کرد در آذر ماه و هم‌زمان با کمپین بلک‌فرایدی خود در 6 و 7 آذر ماه 450 هزار سفارش داشت. اگر این رقم را تقسیم بر 2 کنیم، یعنی در یک روز 225 هزار سفارش ثبت کرده است. آمار اعلامی از سوی مدیر تجارت الکترونیک (E-Commerce Management) دیلی‌مارکت نیز تقریبا نزدیک به این عدد است.

منصور نیازی در لینکدین خود نوشت که در کمپین بلک فرایدی به رکورد 60 هزار سفارش اینترنتی در یک روز رسیدند. به گفته وی، در جریان این رکورد، سهم دیلی‌مارکت از کل سفارش‌های پلتفرم (اسنپ مارکت) به 30 درصد رسید.

با توجه به اینکه دیلی‌مارکت یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعال روی سوپرمارکت اسنپ است، بنابراین با سهم 30 درصدی و تعداد سفارش 60 هزارتایی به ثبت 200 هزار سفارش در اسنپ‌مارکت در یک روز می‌رسیم. بنابراین باید بازه‌ای بین 200 هزار تا 225 هزار سفارش در یک روز را برای این پلتفرم در نظر بگیریم.

دیگر بازیگر این حوزه یعنی دیجی‌کالا جت به طور رسمی داده‌ای از کمپین بلک‌فرایدی خود منتشر نکرده، اما براساس اطلاعاتی که به دست دیجیاتو رسیده می‌توان تخمینی از وضعیت رقابت این سه بازیگر اصلی در حوزه فروش آنلاین سوپرمارکتی داشته باشیم.

اگر مجموع سفارش‌های پردازش شده در روزهای اوج رقابت (پیک کمپین‌ها) را به عنوان شاخصی از ظرفیت کل بازار در نظر بگیریم، تخمین زده می‌شود که حدود 500 تا 550 هزار سفارش آنلاین سوپرمارکتی در روز رکوردشکنی‌ها پردازش شده است. با این فرض، اُکالا با پردازش حدود 246 هزار سفارش، سهم بازاری نزدیک به 47 درصد را در روزهای کمپین از آن خود کرده و اسنپ‌مارکت با سهم تقریبی 44 درصدی در تعقیب آن است. دیجی‌کالا جت هم سهم باقی‌مانده (کمتر از 10 درصد) را در اختیار دارد.

مجددا یادآور می‌شود مقایسه حداکثر سفارش‌های پردازش شده در روزهای اوج رقابت، دید خوبی برای ارزیابی ظرفیت عملیاتی و شدت رقابت بازیگران اصلی می‌دهد. این ارقام در واقع به عنوان بهترین معیار موجود برای سنجش رقابت در بازار تلقی می‌شوند و نباید آن را با به عنوان سهم بازار در نظر گرفت.

سهم بازار براساس فروش ناخالص

در زمینه فروش ناخالص، داده‌های موجود به سال 1403 باز می‌گردد که آن هم براساس رکورد فروش است نه داده کل سال.

براساس گزارش سال 1403 اسنپ، بیشترین میزان فروش ماهانه اسنپ‌مارکت در بهمن ماه با ثبت رقم بیش از 1500 میلیارد تومان رقم خورد.

حال باید فروش ناخالص (GMV) اُکالا در ماهی که رکوردشکنی کرده را محاسبه کنیم. گزارش سال این شرکت نیز نشان می‌دهد اُکالا در یک ماه به رکورد بیش از 3 میلیون و 504 هزار سفارش دست پیدا کرده بود. اما اطلاعاتی درباره رقم فروش منتشر نشده است. برای محاسبه آن باید از اطلاعات جدید این شرکت استفاده کنیم.

در جریان رکوردشکنی امسال اکالا، ارزش هر سبد خرید به طور میانگین حدود 570 هزار تومان بود. با توجه به نرخ تورم 46 درصدی سالانه مواد غذایی که توسط مرکز آمار ایران اعلام شده، میانگین هر سبد خرید برای سال گذشته را 390 هزار تومان تخمین زدیم.

حال با ضرب میانگین ارزش هر سبد خرید در کل سفارش‌های ماه، به فروش ناخالص حدود 1365 میلیارد تومانی می‌رسیم که 10 درصد کمتر از GMV اعلامی اسنپ‌مارکت در ماه رکوردزنی‌شان است.

برای اینکه ببینیم این تخمین فروش ناخالص 1365 میلیارد تومانی چقدر درست است، آن را با GMV کل سال اکالا مقایسه می‌کنیم. آنطور که در صورت‌های مالی حسابرسی شده اکالا آمده، سهم این شرکت از هر فروش آنلاین (کارمزد) 7 درصد است. این شرکت در سال گذشته بیش از 621 میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشت، بنابراین فروش ناخالص آن (621 ضربدر 100 تقسیم بر 7) در سال 1403 حدود 8871 میلیارد تومان بود. بنابراین تخمین ما چندان دور از ذهن نیست.

تنور رقابت داغ شد

محاسبات نشان می‌دهد اسنپ‌مارکت در سال گذشته از نظر ارزش ریالی فروش (GMV) دست بالا را دارد، اما اُکالا با استراتژی خود توانسته امسال در بحث حداکثر سفارش روزانه از رقیب قدیمی خود عبور کند و به سهم بازار بیشتری دست یابد.

احتمالا در آینده شاهد رقابت جذاب‌تری در این حوزه باشیم. رقابتی که در نهایت به سود مصرف کننده خواهد بود، چراکه با گسترش این حوزه، فعالیت فروشگاه‌ها برای فروش آنلاین منظم‌تر و دقیق‌تر شده و این خرید اینترنتی سوپرمارکتی را برای مردم راحت‌تر می‌کند.