با افزایش نرخ سوانح سوختگی در ایران، آمارها از مرگ دستکم سه هزار نفر در سال بر اثر سوختگی حکایت دارد. سپهر صالحی تجریشی، رئیس هیئتمدیره موسسه مردمنهاد «زنو»، به مناسبت یکم دیماه، روز ملی پیشگیری از سوختگی، با ارائه آمارهای تازه از میزان مجروحان این حوادث اعلام کرد، در ایران سالانه حدود ۳۰۰ هزار نفر دچار سوختگی میشوند که از این تعداد ۱۰ درصد به مراکز درمانی و بیمارستانها مراجعه میکنند.
این آمار به معنای نرخ هشت برابری میزان سوانح سوختگی در ایران در مقایسه با آمارهای جهانی است. تجریشی همچنین بر اساس مطالعات و پژوهشهای موسسه زنو در سال ۱۴۰۳ گفت: «بیشتر سوختگیها در خانه اتفاق میافتد و با مطالعه بیش از چهار هزار مورد، نتایج حاکی از این است که کودکان زیر شش سال، بیشترین آمار سوختگی را در میان گروههای در معرض خطر سوختگی دارند که این آسیبها، اغلب به وسیله آبجوش، مایعات و اجسام داغ است.»
مسئله محدود به سال اخیر نیست. در فروردین ۱۴۰۳ حمیدرضا علیزاده، فوق تخصص جراح پلاستیک، جراحتهای ناشی از سوختگی را در رتبه دوم سوانح در کشور اعلام کرد. موضوعی که به گفته او به نیاز به افزایش تختهای مربوط به مجروحان سوانح سوختگی در مراکز درمانی کشور منجر شده است.
اقشار ضعیف در معرض سوانح بیشتر
یکی از مهمترین مشکلات این موضوع افزایش میزان حوادث در میان اقشار ضعیفتر جامعه است، به نحوی که برخی از بیماران حتی توان تامین نیازهای ابتدایی درمان مانند لباسهای مخصوص سوختگی را ندارند و این امر سبب میشود که شماری از این افراد بهدلیل عفونت پس از سوختگی به مشکلات درمانی بیشتری دچار شوند.
رئیس بیمارستان سوانح سوختگی مطهری پیش از این گفته بود، برخی مجروحان قدرت پرداخت فرانشیز بیمه را ندارند و نمیتوانند هزینه ۱۰ میلیون تومانی لباس سوختگی را پرداخت کنند. مصطفی دهمردهای همچنین با مقایسه آمارهای سوانح سوختگی در ایران با دیگر کشورها هشدار داده بود نرخ حوادث در ایران همانند کشورهای توسعهنیافته است.
کاهش استاندارد وسایل مصرفی مرتبط با آتش، نبود استاندارد ایمنی در خودروها و رعایت نکردن نکات ایمنی در منازل، هرکدام بخشی از عوامل رشد آمار این حوادث محسوب میشوند. قرار گرفتن سوختگی ناشی از مایعات داغ در صدر سوانح حاکی از آن است که همچنان بخشی از اقشار جامعه، بهویژه خانوادههایی که کودکان خردسال دارند، از الگوهای مصرفی قدیمی پیروی میکنند که در آن امکان وقوع حوادث افزایش مییابد.
فصول سرد سال زمان رشد آمارهای سوختگی
افزون بر موارد سوختگی در اثر مایعات، در فصل زمستان وسایل گرمایشی غیراستاندارد خود عامل وقوع حادثهاند. انفجارهای ناشی از تراکم گاز در منازل و استفاده از وسایل قدیمی و ناایمن برای گرمایش هرسال سبب وقوع حوادث متعددی در نقاط مختلف ایران میشود. تداوم استفاده از بخاریهای چوبی و نفتی، شومینههای غیراستاندارد و مجموعه وسایلی که مناسب محیطهای خانگی نیست، امکان حوادث را در ایران افزایش میدهد.
سخنگوی سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران سال گذشته با انتشار پیامی ویدیویی نگرانی خود از شیوع استفاده از وسایل گرمایشی غیراستاندارد، نامناسب و خطرآفرین را ابراز کرده بود. جلال ملکی در این پیام تصویری گفته بود که با شروع فصل زمستان، برخی شهروندان برای گرمکردن منازل و محیط کار از وسایل نامناسب ازجمله بخاریهای نفتی و برقی یا بخاری گازی غیراستاندارد استفاده میکنند که خطرناک است. به شهروندان توصیه میکنیم برای گرمایش محیط بسته از بخاریهای نفتی و برقی فقط چند ساعت و نه مداوم استفاده کنند تا خطری آنها را تهدید نکند.
موضوعی که تنها در بخش سوانح سوختگی تاثیرگذار نیست و مطابق آمارها تنها در پاییز سال ۱۴۰۳ تعداد مسمومشدگان با گاز مونوکسید کربن در منازل به دو هزار و ۶۱۰ نفر رسید. این آماد نشان از رشد ۱۸ درصدی در مقایسه با سال ۱۴۰۲ داشت و به نظر میرسد طی پاییز و زمستان سال جاری به دلیل افزایش سطح سرمای هوا این میزان بازهم افزایش یابد.
آنچه مسئله گازگرفتی در منازل را به موضوع سوانح سوختگی پیوند میزند، رخ دادن انفجار ناشی از تراکم گاز است که هرساله در اخبار حوادث ایران به شکل قابل توجهی تکرار میشود. طبق آمار آتشنشانی تهران، به طور میانگین در پایتخت روزانه ۳۵۰ حادثه و خدمات ایمنی به این سازمان گزارش میشود که حدود ۱۵۰ مورد آن مربوط به آتشسوزی است. قدرتالله محمدی، مدیرعامل سازمان آتشنشانی تهران، تیرماه سال جاری گفته بود سال ۱۴۰۳ تعداد حوادث مرتبط با انفجار گاز ۳۴ مورد بوده است که در مقایسه با ۲۴ مورد سال ۱۴۰۲ به معنای رشد حدود ۴۲ درصدی سوانح است. تنها طی چهار ماه نخست سال جاری نیز هفت مورد آتشسوزی به سازمان آتشنشانی گزارش شده است.
تصادفات عامل دیگر افزایش سوانح سوختگی
از دیگر دلایل رشد نرخ سوختگی در ایران حوادث رانندگی است که طی آن خودروهای آسیبدیده دچار حریق میشوند. نرخ بالای تصادفات جادهای با میزان آمار بالای مجروحان و جانباختگان در این حوادث، بهخوبی کاهش سطح ایمنی جادهها و خودروهای در حال تردد را نمایان میکند. این در حالی است که بسیاری از دارندگان خودرو بهرغم حجم حوادث ثبتشده بازهم خود را ملزم به قرار دادن وسایل اطفای حریق در خودرو نمیدانند و خودروسازان داخلی نیز برای الزامی شدن نصب کپسولهای آتش نشانی در خودروها هیچ اقدامی نمیکنند.
کاهش ایمنی تنها محدود به خودروها نیست و در منازل و محیطهای کار نیز چالش مهم نبود استانداردهای ایمنی در بخشهای اقلام گرمایشی و شبکه فرسوده سیمکشی برق است که به افزایش موارد حریق در منازل و محیطهای کاری منجر شده است. محمدجواد فاطمی، رئیس انجمن حمایت از بیماران سوختگی، یکی از مهمترین مشکلات مجروحان سوانح سوختگی را کمبود مراکز تخصصی درمان این نوع جراحت میداند و معتقد است بیشتر مراکز موجود از نظر تجهیزات و کادر درمان با مشکلات جدی مواجهاند و با توجه به اینکه درمان سوختگی فرایندی طولانی و هزینهبر است، بسیاری از بیماران از نظر مالی توانایی ادامه درمان را ندارند.
مسئله نیازهای حمایتی در بخش رواندرمانی یکی دیگر از حلقههای نادیده گرفتهشده در این حوزه است. فاطمی یادآور میشود: «سوختگی، علاوه بر آسیب جسمی، اثرات روحی شدیدی دارد. قربانیان اغلب دچار افسردگی، انزوا و کاهش کیفیت زندگی میشوند و متاسفانه، خدمات مشاوره روانی به اندازه کافی در دسترس نیست.»
به این فهرست باید افزوده شدن پدیده حوادث سوختگی الکتریکی را نیز افزود که طی سالهای اخیر به دلیل افزایش استفاده از وسایل مختلف الکترونیکی رشد قابل توجهی در ایران داشته است. برخی پزشکان طی سالهای اخیر هشدار دادهاند استفاده از وسایل غیراستاندارد و تقلبی و نحوه نادرست استفاده از اقلام الکترونیکی در ایران سبب شده است که آمار سوختگی با این اقلام در ایران بیش از دیگر کشورها باشد.
مواردی که سالانه به مرگ سه هزار نفر منجر میشود، آماری پنهان در خود دارد، نرخ بالای افرادی که حتی بهرغم سوختگی شدید بهدلیل ناتوانی از تامین هزینههای درمانی یا از حضور در مراکز درمانی منصرف میشوند یا در مراحل مختلف درمان توان ادامه آن را ندارند و تا پایان عمر با تبعات جسمی و روانی این جراحتها زندگی میکنند؛ اما بهرغم هشدار مکرر جامعه پزشکی برای افزایش سطح حمایت بیمهای و درمانی دولت از این افراد، تا امروز تغییر محسوسی در بخش بهداشت و درمان ایران ایجاد نشده است.
