ماشین‌آلات سنگین برای استخراج طلا در بدخشان

ماشین‌آلات سنگین در معدن طلای «چهلکان» در استان بدخشان، در شمال‌ شرق افغانستان، شبانه‌‌روزی و به دستور طالبان در حال کارند و روند استخراج طلا با استفاده از تجهیزات پیشرفته در جریان است. به گفته طالبان، معدن چهلکان در شهرستان «شهر بزرگ» بدخشان حدود ۷۵ کیلومتر مربع مساحت دارد. 

ویدیوهای متعددی که به‌‌تازگی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که صدها بولدوزر و دیگر وسایل مربوط به حفاری و انتقال بار در شهرستان «شهر بزرگ» بدخشان مشغول فعالیت‌اند. این نخستین بار است که چنین ویدیوهایی از استخراج گسترده و صنعتی طلا در شهرستان شهر بزرگ بدخشان منتشر می‌شود، تصاویری که از افزایش قابل‌توجه سطح و سرعت استخراج در این منطقه حکایت دارد. 

بررسی وب‌سایت وزارت معادن و پترولیم طالبان و همچنین صفحات رسمی این وزارتخانه در رسانه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که درباره امضای قرارداد برای استخراج معدن طلای بدخشان هیچ اعلامیه‌ای منتشر نشده است. حدود یک سال و نیم پیش، وزارت معادن و پترولیم طالبان صرفا زمان برگزاری مزایده معادن طلای بدخشان را اعلام کرده بود، اما تا اینک هیچ‌‌گونه اطلاعاتی درباره شرکت‌های طرف قرارداد، شرایط قرارداد و سهم طرف‌ها به اطلاع عموم نرسیده است. 

یکی از ساکنان بدخشان ویدیویی از استخراج شبانه معدن طلای شهر بزرگ منتشر کرده است. این معدن در مرز تاجیکستان و افغانستان قرار دارد. این فرد در ویدیو می‌گوید که نیروهای مرزی طالبان وابسته به وزارت دفاع طالبان نیز در معدن طلای شهر بزرگ مستقرند. او در توضیح این تصاویر می‌گوید: «اینجا ولایت بدخشان، ولسوالی (شهرستان) شهر بزرگ است و منطقه‌ای که شما مشاهده می‌کنید، مربوط به معدن طلای ولسوالی شهر بزرگ است. ببینید که کار با چه سرعتی جریان دارد.» 

این درحالی است که گزارش‌ها از حضور متخصصان چینی در استان‌های تخار و بدخشان حکایت دارد و بخشی از استخراج معادن طلا در این مناطق به آنان واگذار شده است. با توجه به حجم گسترده ماشین‌آلات و تجهیزات معدن‌‌کاری که در ویدیوهای منتشرشده دیده می‌شود، این احتمال تقویت می‌شود که قرارداد این معدن به شرکت‌های چینی واگذار شده باشد. این سطح بهره‌برداری از ماشین‌آلات و تجهیزات برای نخستین بار در معدن طلای «شهر بزرگ» مشاهده می‌شود. 

پیش از حضور چینی‌ها، استخراج معادن طلا در بدخشان اغلب به‌ شیوه سنتی و به‌دست معدن‌‌کاران محلی انجام می‌شد، اما اینک روند استخراج به‌‌شکل صنعتی و با استفاده از امکانات پیشرفته و ماشین‌آلات سنگین انجام می‌شود. 

بازرگانان و شرکت‌های چینی تمایل دارند بر معادن و منابع زیرزمینی سرمایه‌گذاری کنند که بازگشت سرمایه آن سریع باشد و از ورود به پروژه‌های میان‌‌مدت و بلندمدت پرهیز می‌کنند، زیرا درباره دوام و ثبات رژیم طالبان اطمینان ندارند. از این رو، سرمایه‌گذاری بر معادنی مانند طلا، که استخراج آن سریع و سودآور است، برای آنان به‌‌صرفه‌تر محسوب می‌شود. 

سال گذشته شماری از ساکنان شهرستان شهر بزرگ بدخشان در اعتراض به واگذاری معادن طلا به پیمانکاران وابسته به طالبان و جلوگیری از فعالیت استخراج‌‌کنندگان بومی، دست به اعتراض زدند. این معدن‌کاران از طالبان می‌خواستند که مانند گذشته سهمی از استخراج معادن طلا به آنان داده شود تا معیشتشان به‌‌طور کامل از بین نرود. 

با این همه، مرور چهار سال و نیم گذشته حکومت طالبان نشان می‌دهد که به‌رغم امضای قراردادهای مختلف برای استخراج و بهره‌‌برداری از معادن افغانستان با شرکت‌های داخلی و خارجی، میزان واقعی درآمد حاصل از این معادن همچنان مبهم است. طالبان تا اینک جزئیات دقیق درآمدهایشان از استخراج منابع طبیعی را در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار نداده‌اند. 

منتقدان می‌گویند که به‌رغم قراردادهای گسترده، فقر و گرسنگی در افغانستان افزایش یافته است. آنان تاکید می‌کنند که عواید حاصل از استخراج معادن، به‌‌جای هزینه‌شدن برای بهبود وضعیت زندگی شهروندان، برای تامین هزینه‌های حکومت‌داری طالبان و مصارف شخصی رهبران این گروه به‌ کار می‌رود. 

در عین حال، اختناق و سانسور شدید رسانه‌ها و محدودیت فعالیت نهادهای مدنی سبب شده است که بر جزئیات و شروط قراردادها، روند استخراج معادن و نحوه مصرف درآمدهای حاصل از آن به شکل مستقل نظارت نشود. این وضعیت پرسش‌های جدی و نگرانی‌های گسترده‌ای درباره سرنوشت سرمایه‌های طبیعی افغانستان و بهره‌برداری عادلانه از آنها ایجاد کرده است.