خبرگزاری مهر، گروه سیاست، زهرا علیدادی: هر ساله با نزدیک شدن به زمان ارائه لایحه بودجه، یک نسخه تکراری بار دیگر روی میز سیاستگذاری کشور قرار میگیرد؛ نسخهای که راه جبران کسری بودجه را نه در اصلاح ساختارها، بلکه در حذف یا کاهش اعتبارات فرهنگی جستجو میکند، این در حالی است که سهم فرهنگ از بودجه عمومی کشور بهقدری محدود است که حتی حذف کامل آن نیز نمیتواند معضلات اساسی بودجهای را حل کند، اما در مقابل، تضعیف آن پیامدهای عمیق و بلندمدتی برای جامعه به همراه خواهد داشت.
در چنین شرایطی، قریب به اتفاق نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر این باورند که کاهش بودجه فرهنگی نهتنها راهحل مشکلات اقتصادی نیست، بلکه به تضعیف یکی از مهمترین ابزارهای کشور در مقابله با تهدیدات نرم و جنگ شناختی دشمن منجر میشود. به اعتقاد آنان، در شرایطی که دشمن با بهرهگیری از ابزارهای رسانهای، فرهنگی و روانی به دنبال تأثیرگذاری بر افکار عمومی است، نقش دستگاهها و نهادهای فرهنگی در حفظ انسجام اجتماعی، تقویت هویت ملی و افزایش تابآوری جامعه بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
نمایندگان تأکید میکنند هرچند معیشت و اقتصاد از اولویتهای جدی کشور است، اما غفلت از فرهنگ و کاستن مکرر از بودجه آن، به معنای نادیده گرفتن یک مؤلفه راهبردی در امنیت و پیشرفت کشور خواهد بود؛ مؤلفهای که نباید هر سال قربانی تنگناهای بودجهای شود.
فرهنگ؛ زیربنای توسعه اجتماعی
مسلم صالحی، نماینده مردم اقلید، در همین زمینه با تأکید بر اینکه فرهنگ زیربنای توسعه اجتماعی است، معتقد است نبود بودجه کافی برای فعالیتهای فرهنگی، بسیاری از پروژههای هنری و اجتماعی را با محدودیت مواجه کرده و این مسئله به صورت مستقیم بر هویت ملی و انسجام اجتماعی اثر میگذارد. وی سرمایهگذاری فرهنگی را نه هزینه، بلکه سرمایهگذاری بلندمدت میداند که میتواند همزمان موجب اشتغالزایی و رشد تولیدات داخلی شود.
از سوی دیگر، نمایندگان مجلس بر پیوند مستقیم فرهنگ با مسائل اقتصادی و معیشتی نیز تأکید دارند. برخلاف تصور رایج که فرهنگ را در تقابل با اقتصاد قرار میدهد، نگاه غالب در مجلس این است که تقویت فرهنگ میتواند به کاهش هزینههای اجتماعی، افزایش بهرهوری نیروی انسانی و حتی توسعه صنایع فرهنگی منجر شود. صنایعی که در بسیاری از کشورها سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص دادهاند.
عباس صوفی، نماینده مردم همدان، با اشاره به این موضوع تأکید دارد که توسعه فرهنگی نباید در حاشیه سایر اولویتها قرار گیرد. به گفته وی، حتی اگر رشد اقتصادی محقق شود، بدون تقویت فرهنگی جامعه، آسیبهای اجتماعی همچنان پابرجا خواهند ماند. وی یکی از چالشهای مهم در این حوزه را نبود شناخت دقیق از نیازهای فرهنگی و در نتیجه توزیع نادرست بودجهها عنوان میکند.
در این میان، مسئله عدالت فرهنگی نیز بهعنوان یکی از محورهای مهم بحث بودجه مطرح است. تمرکز اعتبارات فرهنگی در مراکز خاص و بیتوجهی به ظرفیتهای فرهنگی شهرستانها و مناطق کمتر برخوردار، موضوعی است که نمایندگان بارها نسبت به آن هشدار دادهاند. آنان معتقدند توزیع نامتوازن بودجه فرهنگی، نهتنها کارآمدی را کاهش میدهد، بلکه نابرابری فرهنگی را نیز تشدید میکند.
فرشاد ابراهیمپور، نماینده مردم ایذه و باغملک، با اشاره به ظرفیتهای مغفول فرهنگی در مناطق مختلف کشور، تأکید دارد که کمبود اعتبارات باعث شده بسیاری از این ظرفیتها یا بدون استفاده بماند یا بهصورت مقطعی مورد بهرهبرداری قرار گیرد. از نگاه او، تحقق عدالت فرهنگی، پیششرط عدالت اجتماعی است و بدون اصلاح شیوه تخصیص بودجه فرهنگی، این هدف محقق نخواهد شد.
معیشت فعالان فرهنگی زیر سایه کمبود بودجه
بعد دیگری که در بحث بودجه فرهنگی مورد توجه نمایندگان قرار گرفته، وضعیت معیشتی فعالان فرهنگی و هنری است. هنرمندان، نویسندگان و فعالان رسانهای بهعنوان پیشرانان تولید فرهنگی، در سالهای گذشته با مشکلات متعددی در حوزه بیمه، امنیت شغلی و حمایتهای مالی مواجه بودهاند؛ موضوعی که از نگاه نمایندگان، به صورت مستقیم بر کیفیت تولیدات فرهنگی اثر میگذارد.
علی کشوری، نماینده مردم قائمشهر، با اشاره به این مسئله، امنیت شغلی و معیشتی هنرمندان را پیششرط پویایی فرهنگ کشور میداند و معتقد است بیتوجهی به این موضوع، باعث تضعیف تولید فرهنگی میشود. وی همچنین بر ظرفیت درآمدزایی حوزه فرهنگ تأکید دارد و معتقد است با سیاستگذاری درست، فرهنگ میتواند به یک منبع پایدار اقتصادی تبدیل شود.
در کنار مسائل اجتماعی و اقتصادی، نمایندگان مجلس به پیوند عمیق فرهنگ با آموزش نیز اشاره دارند. از نگاه آنان، نظام آموزشی بدون پشتوانه فرهنگی قوی، قادر به تربیت نسل خلاق، مسئولیتپذیر و دارای هویت نخواهد بود. همین مسئله باعث شده اغلب نمایندگان مجلس بر ضرورت افزایش بودجه فرهنگی تأکید ویژهای داشته باشند.
تکلیف دولت در برنامه هفتم
حجتالاسلام حسنعلی اخلاقیامیری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، با اشاره به پایین بودن سهم فرهنگ از بودجه کل کشور، این وضعیت را مغایر با اهداف انقلاب اسلامی و برنامههای توسعهای میداند.
وی تأکید دارد که در برنامه هفتم توسعه، دولت موظف به افزایش سهم فرهنگ شده و مجلس نیز پیگیر اجرای این تکلیف قانونی است.
در همین راستا، جبار کوچکینژاد، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، معتقد است بسیاری از آسیبهای اجتماعی با هزینهای بهمراتب کمتر و از مسیر کار فرهنگی قابل پیشگیری است. به گفته وی، افزایش بودجه فرهنگی باید همراه با اصلاح شیوه مدیریت، برنامهریزی بلندمدت و حمایت از تولیدات داخلی باشد.
عبدالوحید فیاضی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، نیز با تأکید بر اینکه مسائل فرهنگی قابل رها شدن نیست، تصریح میکند کار فرهنگی بدون منابع مالی امکانپذیر نیست و هرگونه کاهش در این حوزه، مستقیماً فعالیت نهادهای فرهنگی و آموزشی را مختل میکند.
بودجه فرهنگی کشور ناکافی است؛ سهم فرهنگ از بودجه باید تقویت شود
پیمان فلسفی نیز با تاکید بر لزوم تقویت بودجه فرهنگی کشور، اظهار کرد: هر بخشی از بخشهای مختلف کشور جایگاه ویژهای دارد و به اعتقاد بنده، فعالیتهای فرهنگی یکی از محورهای اصلی توسعه و تقویت جامعه است؛ بر همین اساس، لازم است که بودجههای مربوط به حوزههای فرهنگی کشور افزایش پیدا کند.
وی با تاکید بر توازن نامناسب میان بخش فرهنگ و سایر بخشهای کشور، افزود: در شرایط فعلی، توازن لازم بین بودجه بخش فرهنگ و دیگر حوزهها وجود ندارد و حتماً باید تقویت بودجه فرهنگی کشور مورد توجه جدی قرار گیرد.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ما در مجلس آمادهایم که اگر دولت پیشنهاد مناسبی برای توسعه بودجه بخش فرهنگی کشور ارائه کند، از آن حمایت کنیم و حتماً مورد استقبال مجلس قرار خواهد گرفت.
فلسفی تصریح کرد: با توجه به گسترش جنگ ترکیبی، تهاجم فرهنگی شکلهای جدیدی به خود گرفته و مقابله با آن نیازمند برنامهریزی دقیق و جامع است.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت تجهیز کشور به روشهای نوین مقابله با تهاجم فرهنگی، خاطرنشان کرد: روشهای مقابله با تهدیدات فرهنگی باید متناسب با شیوههای نوین دشمن طراحی و اجرا شود. مردم ما نیز همواره از برنامههای فرهنگی متنوع و مؤثر استقبال میکنند و این ظرفیت میتواند نقش مهمی در تقویت وحدت و انسجام ملی داشته باشد.
وی در ادامه تاکید کرد: افزایش بودجه فرهنگی در بودجه سال آینده نه تنها ضروری است، بلکه میتواند تضمینی برای پیشبرد برنامههای مقابلهای با تهاجم فرهنگی باشد. حمایت دولت و مجلس از توسعه فعالیتهای فرهنگی به معنای تقویت بنیانهای اجتماعی و هویتی کشور است.
فلسفی با بیان اینکه افزایش بودجه فرهنگی نباید به عنوان یک گزینه بلکه به عنوان یک ضرورت ملی دیده شود، اظهار کرد: ما در مجلس آمادهایم با همکاری دولت، مسیر مناسبی برای توسعه بودجه بخش فرهنگی کشور فراهم کنیم.
وی در پایان گفت: امیدواریم با همراهی دولت و مجلس، شاهد رشد و ارتقای بودجه فرهنگی در سال آینده باشیم تا بتوانیم با برنامهریزی منسجم و اثرگذار، نقش فرهنگ را در پیشبرد اهداف کشور و مقابله با تهدیدات دشمن پررنگتر کنیم.
تقویت بودجه فرهنگی؛ یک ضرورت راهبردی
مجموع دیدگاههای نمایندگان مجلس نشان میدهد که تقویت بودجه فرهنگی، دیگر یک مطالبه محدود یا مقطعی نیست، بلکه به یک ضرورت راهبردی در مسیر توسعه کشور تبدیل شده است. نمایندگان بر این باورند که فرهنگ، زیربنای امنیت اجتماعی، انسجام ملی و پیشرفت پایدار است و هرگونه بیتوجهی به آن، هزینههای سنگینی برای جامعه به همراه خواهد داشت. اکنون و در آستانه بررسی بودجه سال آینده، نگاهها به تصمیم دولت و مجلس معطوف شده تا مشخص شود آیا فرهنگ، متناسب با جایگاه واقعی خود، به یکی از اولویتهای اصلی بودجهای کشور تبدیل خواهد شد یا خیر.
