زندگی خرسهای قهوهای میان گلوله و گریز
جنگلهای هیرکانی مازندران، میراث کهن و سبز ایران، این روزها صحنه تقابل تلخ انسان و حیاتوحش شدهاند؛ جایی که خرسهای قهوهای در پی ناامنشدن زیستگاهها و کمبود منابع غذایی به حاشیه روستاها کشیده میشوند و میان گلوله، جاده و ریل قطار جان میبازند. در همین رابطه در گفتوگویی با یک کارشناس محیطزیست، ابعاد این تعارض را بررسی کردهایم.
خلاصه خبر
به گزارش خبرگزاری فارس از مازندران، جنگلهای هیرکانی مازندران میراث سبز و کهن ایران، این روزها شاهد صحنههایی تلخ از تلف شدن خرسهای قهوهای است؛ گونهای نادر و ارزشمند که میان گلوله و گریز گرفتار شده و بقای آن با تهدید جدی روبهرو است.افزایش حضور این حیوانات در روستاها و مناطق انسانی، زنگ خطری برای همزیستی انسان و طبیعت به صدا درآورده است. در همین زمینه، خبرگزاری فارس با بهادر آراسته، طبیعتگرد و علاقهمند به حیاتوحش، گفتوگویی تفصیلی انجام داده که در ادامه میخوانید. فارس: چه عواملی باعث میشود خرسها به مناطق انسانی نزدیک شوند؟ آیا کمبود غذا در زیستگاه طبیعی نقش دارد؟آراسته: کمبود مواد غذایی در زیستگاه طبیعی، بهویژه در تابستان و پاییز، مهمترین علت نزدیک شدن خرسها به مناطق انسانی است. علاوه بر این تولهها و مادران برای دوری از تهدید خرسهای نر بالغ، و همچنین جذب شدن به زبالههای انسانی، به روستاها نزدیک میشوند. چرای دام خارج از ظرفیت و زمان قانونی و برداشت میوههای جنگلی مانند آلوچه و ازگیل، منابع اصلی غذایی خرسها را کاهش داده و آنها را به باغات، مزارع، کندوهای عسل و زبالهها سوق میدهد.
فارس: با توجه به اینکه خرسها در برخی موارد به انسانها و دامها حمله میکنند، آیا راهکارهایی برای کاهش این برخوردها وجود دارد؟ آراسته: برای کاهش برخوردهای انسان و خرسها باید آگاهیبخشی به روستاییان درباره رفتار این حیوان و نحوه مواجهه صحیح با آنها جدی گرفته شود. مدیریت درست زبالهها و استفاده از سطلهای مقاوم میتواند از جذب خرسها به مناطق انسانی جلوگیری کند و نگهداری دامها در مکانهای امن و دور از زیستگاه خرسها همراه با حصارهای مناسب خطر حمله را کاهش میدهد. همچنین ایجاد مناطق حفاظتشده با منابع غذایی کافی، راهاندازی سیستم پاسخگویی سریع در صورت حمله یا آسیبدیدگی و انجام تحقیقات بیشتر درباره نیازهای خرسها از جمله اقداماتی است که میتواند هم به حفاظت این گونه ارزشمند کمک کند و هم خطر حضور آنها در نزدیکی روستاها را کاهش دهد. فارس: با توجه به توضیحات شما، به نظر میرسد که حفظ زیستگاههای طبیعی خرسها و مدیریت صحیح منابع طبیعی، کلید اصلی کاهش تعارضات بین انسان و خرسها است، آیا راهکارهای خاصی برای حفاظت از این زیستگاهها وجود دارد؟آراسته: برای کاهش تعارضات میان انسان و خرسها، حفظ زیستگاههای طبیعی و مدیریت صحیح منابع کلید اصلی است.
رفتار ایمن در مواجهه با خرسها
وی راهکارهایی چون تأسیس پارکها و مناطق حفاظتشده، استفاده از روشهای کشاورزی و دامداری پایدار، آموزش جوامع محلی درباره اهمیت زیستگاهها و نقش خرسها در اکوسیستم، طراحی جادهها و زیرساختها با کمترین تداخل در مسیرهای مهاجرت، انجام تحقیقات علمی و نظارت مستمر بر وضعیت زیستگاهها و همچنین همکاری میان نهادهای دولتی، سازمانهای غیردولتی و مردم را ضروری دانست.با اجرای این اقدامات میتوان هم جمعیت خرسهای قهوهای را حفظ کرد و هم خطر برخوردهای منفی با انسانها را کاهش داد.
فارس: چه اقداماتی میتوان برای کاهش برخورد مستقیم مردم با خرسها انجام داد؟ آیا تجربه موفقی در ایران یا کشورهای دیگر وجود دارد؟ آراسته: برای کاهش برخورد مستقیم مردم با خرسها باید رویکردی علمی و جامع در پیش گرفت. نخست باید شناخت دقیقی از نیازهای غذایی و رفتاری خرسها داشت و سپس مدیریت علمی زیستگاهها را آغاز کرد. تشکیل کارگروه تخصصی در سازمان حفاظت محیطزیست، حفاظت و احیای زیستگاهها، غنیسازی آنها با درختان میوه جنگلی، اقدامات پیشگیرانه در روستاها مانند نصب حصارهای الکتریکی، استفاده از سگهای نگهبان و مدیریت زبالهها از جمله راهکارهای مؤثر است.
خرس حیوانی منزوی است
خرس حیوانی منزوی است و اگر زیستگاههای بکر حفاظت شوند، جمعیتهای پراکنده به زیستگاههای اصلی بازمیگردند و هنوز فرصت برای رقم زدن آیندهای امیدوارکننده برای خرسهای قهوهای ایران وجود دارد.همچنین پرهیز از تغذیه دستی، حمایت از جوامع محلی و پرداخت خسارت به کشاورزان و دامداران، همراه با آموزش و آگاهیرسانی، میتواند نقش مهمی در کاهش تعارضات ایفا کند.
فارس: مردم محلی چگونه باید رفتار کنند تا از خطرات احتمالی در مواجهه با خرسها جلوگیری شود؟ آراسته: خرس حیوانی منزوی است و علاقهای به حضور انسان در محدوده خانگی خود ندارد. با این حال افزایش حضور انسان در طبیعت وحشی، احتمال برخورد با خرسها را بیشتر کرده است. کارشناسان بر اساس رفتارشناسی خرسها راهکارهایی برای کاهش خطرات احتمالی ارائه میدهند که ازجمله آن عدم فرار در فاصله نزدیک به حیوان، حفظ آرامش و فریاد زدن، حرکات سریع یا نگاه مستقیم به چشم خرس ممنوع است، عقبنشینی آرام بدون پشت کردن به حیوان و ایجاد صدا از دور صحبت یا آواز خواندن پیش از نزدیک شدن، خرسها را از حضور انسان آگاه کرده و آنها را دور میکند.
موارد ویژهای که باید رعایت شود مادههای دارای توله خطرناکترین موقعیت هستند و باید سریع و بیصدا فاصله گرفت و تولههای تنها را نباید لمس یا جابهجا کرد؛ مادر معمولاً همان حوالی است و باید موضوع به محیطبانان اطلاع داده شود. درمجموع آرامش، فاصله و پرهیز از تحریک حیوان، کلید ایمنی در مواجهه با خرسها است.
۸ MB
فارس: سازمان حفاظت محیط زیست چه برنامههایی برای پایش و مدیریت این تعارضات دارد؟ آراسته: تاکنون اقدام مؤثری از سوی سازمان حفاظت محیطزیست برای مدیریت تعارضات انسان و خرس دیده نشده و بیشتر در حد جلسات باقی مانده است. زیستگاههای شمال کشور بهدلیل تعدد روستاها، جادهکشی و حضور دام، تکهتکه و ناامن شدهاند و جمعیت خرسها رو به کاهش است.
نیاز شدید به پایش علمی و بانک اطلاعاتی جامع برای خرسها
ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق از جمعیت خرسها، تشکیل کارگروههای تخصصی حفاظت و پرداخت خسارت به کشاورزان و دامداران از مهمترین اقداماتی است که باید در دستور کار سازمان قرار گیرد. بدون پایش علمی و حمایت از جوامع محلی، آینده خرسهای قهوهای ایران در خطر است.
خبرنگار فارس: با توجه به اینکه خرس قهوهای گونهای ارزشمند و در معرض تهدید است، چگونه میتوان همزمان امنیت مردم و بقای این گونه را تضمین کرد؟ آراسته: جمعیت خرس قهوهای ایران به دلیل تلفات جادهای، شکار، زندهگیری تولهها و تخریب زیستگاهها به شدت تهدید میشود. راهکارها در این زمینه شامل حفاظت و احیای زیستگاهها و افزایش وسعت مناطق امن، ممنوعیت چرای دام در مناطق حساس و کاشت درختان میوه جنگلی، ایجاد گذرگاههای ایمن برای عبور حیاتوحش در جادهها، آموزش و فرهنگسازی جوامع محلی برای کاهش کشتار و تعارض و استفاده از جایگاه کاریزماتیک خرس برای جلب حمایت عمومی و مالی در حفاظت از طبیعت است. امنیت مردم و بقای خرس قهوهای تنها با حفظ زیستگاه و آموزش جامعه تضمین میشود.
فارس: تغییرات زیستمحیطی ازجمله کاهش منابع غذایی یا تخریب زیستگاه بیشترین نقش را در افزایش تعارضات دارند؟ آراسته: دقیقا همانطور که پیشتر گفتم حفظ و احیای زیستگاه های طبیعی خرسها اقدام مهمی در دور شدن آنها از منابع انسانی و به تبع آن کاهش تعارض است.فارس: آیا آمار دقیقی از مناطق پرخطر و نقاطی که بیشترین برخورد انسان و خرس رخ داده وجود دارد؟ آراسته: در حال حاضر آمار جامع و دقیقی در دست نیست، اما با بهرهگیری از نرمافزارها، روشهای آماری و سنجش از دور میتوان نقاط حساس را شناسایی و اقدامات حفاظتی را بر همان مناطق متمرکز کرد. ایجاد یک بانک اطلاعاتی جامع از گزارشهای مربوط به خرسها میتواند نقش مهمی در مدیریت تعارض ایفا کند.
تمامی گزارشهای حضور و فعالیت خرسها، چه در زیستگاههای طبیعی و چه در محدودههای انسانی، همچنین موارد تصادف جادهای باید با ذکر موقعیت، سن و جنس حیوان ثبت شوند. بهعنوان نمونه، اخیراً یک خرس در سوادکوه در نزدیکی خطیرکوه بر اثر برخورد با خودرو کشته شد و خرس دیگری در برخورد با قطار تلف شد، این موارد باید مستند شوند و کارگروههای حفاظت خرس کارشناسان خود را برای بررسی دقیق علت و برنامهریزی جهت جلوگیری از تکرار چنین حوادثی اعزام کنند. تنها زمانی میتوان به مدیریت مؤثر این تعارضات امیدوار بود که حفظ ذخایر ژنتیکی کشور جدی گرفته شود و پایش علمی و دقیق در دستور کار سازمانهای مسئول قرار گیرد.
فارس: نقش تغییرات اقلیمی مانند گرمایش و خشکسالی در جابهجایی و رفتار خرسها چقدر جدی است؟ و آیا بیمه یا حمایت مالی برای خسارتهای احتمالی ناشی از حضور خرسها در مزارع یا دامداریها پیشبینی شده است؟ آراسته: تغییرات اقلیمی مانند گرمایش و خشکسالی تهدید جدی برای خرسهای قهوهای است. این شرایط باعث کاهش زادآوری، کوچک شدن زیستگاهها و همپوشانی قلمروها میشود که در نتیجه به درگیری میان نرها، حذف تولهها و افزایش همخونی منجر شده و خطر انقراض نقطهای را بالا میبرد. تغییرات اقلیمی مستقیماً بقای خرسهای قهوهای را تهدید میکند.تفاهمنامهای میان سازمان حفاظت محیطزیست و صندوق بیمه محصولات کشاورزی وجود دارد که خسارت ناشی از حیوانات حمایتشده و در خطر انقراض را شامل میشود، اما جزئیات میزان و زمان پرداخت مشخص نیست. هرچند جبران خسارت میتواند دلگرمکننده باشد تجربه نشان داده بومیان پس از آسیب به کندوها، دام یا باغات، پنهانی اقدام به حذف خرس میکنند.
راهکار مؤثرتر اختصاص وام برای اقدامات پیشگیرانه است؛ از جمله ترمیم حصارها، فنسکشی، خرید تجهیزات نور و صدا در شب و ایمنسازی باغات، مزارع و دامداریها. این اقدامات میتواند به شکل جدی در کاهش تعارضات میان انسان و خرس نقش داشته باشد. بیمه خسارت لازم است، اما پیشگیری و ایمنسازی با حمایت مالی بهترین راه کاهش تعارض است.به گزارش فارس، تیرماه امسال بود که گزارش مردمی مبنی بر تلفشدن یک خرس قهوهای براثر اصابت گلوله در ارتفاعات منطقه «نشل» واقع در بخش لاریجان شهرستان آمل به محیطزیست رسید و نیروهای یگان حفاظت محیط زیست بلافاصله به محل اعزام شدند و حیوان را به مرکز تیمار سمسکنده منتقل کردند و بعد از اقدامات درمانی لازم حیوان به زیستگاه خود برگشت.
خرس قهوهای ماده حدود ۸ ساله شهریورماه امسال که در جنگلهای هفتخال روستای باباکلا هدف تیراندازی قرار گرفته بود باوجود تلاشهای دامپزشکی و مراقبتهای ویژه بر اثر عفونت شدید ناشی از جراحات تلف شد. ابان ماه امسال نیز یک خرس قهوهای یکونیم ساله در مسیر ریلی زیراب به علت برخورد با قطار تلف شد. طی دو سال اخیر بیشتر از هفت قلاده خرس قهوهای براثر اصابت گلوله تلف شدند که لازم است در این زمینه تدبیر شود.#حیاتوحش #محیطزیست #جنگلهای_هیرکانی #خرس_قهوهای
12:42 - 1 دی 1404
نظرات کاربران
تدوین مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی بر پایه نظر نخبگان و مردم
عذرخواهی احسان حاجصفی از هواداران سپاهان پس از باخت به خیبر در جام حذفی
تاکید فرمانده کل سپاه پاسداران بر اجرای درست طرح محله محور بسیج
قطعی شد؛ استقلال - گلگهر در مشهد برگزار میشود- فرمانده سپاه ایلام: رسانهها باید آرایش جنگ نرم دشمن را بشناسند و جریانساز باشند
منابع دیگر
