به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، آیات ۵۹ تا ۶۱ سوره نور ادامه منطقی و تکمیلکننده مجموعه احکامی است که این سوره درباره حریم خصوصی، عفت اجتماعی و نظم روابط انسانی بیان کرده است.
بنابر روایت فارس، اگر در آیات پیشین سخن از اجازه گرفتن کودکان نابالغ و خادمان در ساعات خاص بود، اینجا قرآن گامی جلوتر میگذارد و به مرحله بلوغ، مسئولیتپذیری اجتماعی و حتی تعاملات روزمره مؤمنان میپردازد. محور اصلی این آیات، تنظیم دقیق مرزهای اخلاقی در جامعهای است که میخواهد هم پاک بماند و هم انسانی و آسانگیر باشد.
وقتی کودک، بزرگسال حساب میشود
آیه ۵۹ به صراحت از لحظهای سخن میگوید که کودک از نظر جسمی و روانی به مرحله بلوغ میرسد. قرآن میفرماید وقتی فرزندان به بلوغ رسیدند، دیگر مانند گذشته نیستند و باید همانند بزرگترها اجازه بگیرند. این حکم، تنها یک دستور ظاهری نیست، بلکه اعلام یک تغییر هویتی است، یعنی کودک دیروز، امروز صاحب مسئولیت، شعور و حریم مستقل شده است.
در این نگاه، بلوغ فقط یک پدیده زیستی نیست، بلکه ورود به دنیای تکلیف، رعایت حدود و احترام متقابل است. قرآن با این بیان، به خانوادهها یاد میدهد که فرزندان بالغ را نه کودکوار، بلکه با شأن جدیدشان ببینند. بیتوجهی به این مرحله، هم به شخصیت جوان آسیب میزند و هم مرزهای اخلاقی خانواده را مخدوش میکند.
تربیت، فقط نصیحت نیست؛ عادتسازی است
نکته ظریف این آیه آن است که اجازه گرفتن، یک رفتار تربیتی است که باید از کودکی تمرین شود تا در بزرگسالی به یک هنجار درونی تبدیل شود. قرآن نمیگوید وقتی بزرگ شدند تازه همهچیز را یاد بگیرند؛ بلکه میگوید آنچه از کودکی آموختهاند، در بلوغ شکل کاملتری پیدا میکند.
اینجا تربیت دینی، بهجای تکیه صرف بر سخنرانی و نصیحت، بر شکلدهی رفتار روزمره تأکید دارد. جامعهای که میخواهد سالم بماند، باید آداب احترام به حریم دیگران را از خانه آغاز کند؛ جایی که اولین تجربههای اجتماعی انسان رقم میخورد.
سالخوردگان و نگاه انسانیِ قرآن
آیه ۶۰ سوره نور، فضایی متفاوت اما مکمل را ترسیم میکند. این آیه درباره زنان سالخوردهای است که امیدی به ازدواج ندارند. قرآن با نگاهی واقعبینانه و به دور از افراط، برای این گروه تخفیفی قائل میشود و میفرماید اگر پوشش رویین خود را کنار بگذارند، گناهی بر آنان نیست؛ البته به شرط آنکه قصد خودنمایی و تبرج نداشته باشند.
این آیه نشان میدهد که احکام الهی، خشک و بیتوجه به شرایط انسانی نیست. قرآن تفاوت موقعیتها را میشناسد و متناسب با آن، حکم میدهد. در عین حال، حتی در این تخفیف نیز معیار اخلاقی را رها نمیکند و یادآور میشود که حفظ وقار و دوری از جلوهگری، همچنان ارزشمند است.
عفاف، ارزش همیشگی نه مقطعی
در پایان آیه ۶۰، قرآن تصریح میکند که اگر این زنان سالخورده همچنان عفاف را رعایت کنند، برایشان بهتر است. این جمله کوتاه، یک اصل مهم را تثبیت میکند: عفاف، محدود به سن، جنس یا موقعیت خاصی نیست؛ بلکه یک فضیلت انسانی است که در همه مراحل زندگی معنا دارد.
این بیان، پاسخی روشن به نگاههای سطحی است که حجاب و عفاف را صرفاً به دورهای از زندگی محدود میکنند. قرآن، حتی جایی که تخفیف میدهد، افق اخلاقی بالاتری را نشان میدهد و انتخاب را به انسان واگذار میکند.
خانههای مجاز و جامعه بیتکلف
آیه ۶۱، فضای اجتماعی را از درون خانه به سطح جامعه میکشاند. قرآن در این آیه، از خوردن غذا در خانههای مشخصی مانند خانه پدر، مادر، خواهر، برادر، دوستان نزدیک و خانههایی که کلیدشان در اختیار انسان است سخن میگوید و تأکید میکند که در این موارد، خوردن بهصورت جمعی یا فردی اشکالی ندارد.
این آیه، پاسخی به وسواسها و سختگیریهای بیمورد است. اسلام، دینی نیست که روابط سالم اجتماعی را با تشریفات دستوپاگیر مختل کند. در عین حفظ حریمها، قرآن راه را برای صمیمیت، رفتوآمد و همدلی باز میگذارد.
سلام؛ امضای اخلاق اسلامی
در پایان آیه ۶۱، دستور به سلام کردن هنگام ورود به خانهها داده میشود؛ سلامی که از سوی خداوند مبارک و پاکیزه توصیف شده است. سلام، تنها یک کلمه نیست؛ اعلام صلح، احترام و امنیت است. جامعهای که با سلام آغاز میشود، جامعهای است که خشونت، سوءظن و بیاعتمادی در آن کمتر مجال رشد پیدا میکند.
این آیات در کنار هم، تصویری کامل از جامعه مطلوب قرآنی میسازند: جامعهای با مرزهای روشن، تربیت تدریجی، انعطاف انسانی و اخلاقی که از خانه شروع میشود و به تمام روابط اجتماعی گسترش مییابد.
تلاوت این آیات را که در صفحه ۳۵۸ قرآن واقع است، ببینید و بشنوید.
