در «میدان گروگان‌ها» در مرکز تل‌آویو، که به مرکز فعالیت‌ها برای کارزار بازگرداندن گروگان‌های اسرائیلی در غزه تبدیل شده بود، دیگر خبری از جنب‌وجوش دو سال گذشته نیست.

تابلوها و پوسترهای اطراف میدان پایین آورده شده و «انجمن خانواده‌های گروگان‌ها و مفقودان» دفاتری را که به عنوان مراکز فعالیت این کارزار عمل می‌کرد، تخلیه کرده است. از میان ۲۵۱ گروگانی که حماس و دیگر گروه‌های مسلح فلسطینی در حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ ربودند، ۱۶۸ نفر زنده از غزه بازگردانده شده‌اند و هشت نفر نجات یافته‌اند. در میان جان‌باختگان تنها جسد ران گویلی به اسرائیل بازنگشته است.

خانواده گویلی و جمعی کوچک از حامیان آن‌ها، هر جمعه پیش از آغاز سبت،‌ روز تعطیل و عبادت یهودیان، در میدان گروگان‌ها گرد هم می‌آیند و آوازها و دعاهای آن‌ها جایگزین تجمع‌های گسترده قبلی شده است. این هفته هم آن‌ها شمعی برای عید حنوکا روشن کردند.

آن‌ها مصمم‌اند جسد افسر پلیس جوانی را بازگردانند که پس از تلاش برای کمک به افرادی که در اکتبر ۲۰۲۳ در کیبوتص آلومیم در جنوب اسرائیل هدف حمله قرار گرفتند، به‌دست نیروهای حماس کشته شد.

ایتزیک گویلی، پدر ران، می‌گوید: «هنوز احساس می‌کنم هر روز همان ۷ اکتبر است. ما از ۷ اکتبر عبور نکرده‌ایم، اما قوی هستیم و منتظر او مانده‌ایم. هر کاری لازم باشد انجام می‌دهیم. آنچه به ما امید می‌دهد حمایت مردم است.»

از همان آغاز، حمایت و نیروی مردم ستون اصلی اتکای خانواده‌های گروگان‌ها بود. اکنون که فعالیت‌های این مجموعه رو به پایان است، اعضای انجمن خانواده‌های گروگان‌ها به سیر تحول چشمگیر این حرکت می‌اندیشند؛ تحولی که این گروه مردمی را به نیرویی قدرتمند برای لابی‌گری در سطح بین‌المللی تبدیل کرد.

بعد از حمله هولناک سال ۲۰۲۳ به جنوب اسرائیل، که به رهبری حماس انجام شد و حدود ۱۲۰۰ نفر در آن کشته شدند، گروه بزرگی از خانواده‌های آشفته و نگران، برای نخستین‌بار در تل‌آویو گرد هم آمدند و در نهایت استیصال به دنبال پاسخی درباره سرنوشت عزیزان ناپدیدشده‌شان بودند. به دلیل شلیک راکت‌ها از غزه، آن‌ها در یک پارکینگ زیرزمینی دیدار کردند.

گیل دیکمن، که کارمل گات، یکی از بستگانش، از کیبوتص بئری ربوده شده بود، به یاد می‌آورد: «همه با هم بودیم، در شوک کامل، و همان‌جا بود که من فهمیدم این ماجرا واقعی است و باید با چالشی باورنکردنی روبه‌رو شویم؛ این‌که پیدا کنیم همه این آدم‌ها کجا هستند و آنها را به خانه بازگردانیم.»

او ادامه می‌دهد: «و نکته دوم این که قرار بود این کار را با هم انجام دهیم. قرار نبود تنها بایستم.»

تشکیل انجمنی جدید با شعار «همین حالا آن‌ها را به خانه برگردانید»، احساسی را به خانواده‌های گروگان‌ها داد که سخت به آن نیاز داشتند داد: احساس باز پس‌ گرفتن کنترل اوضاع.

گیل دیکمن می‌گوید: «احساس بسیار قدرتمندی بود که وقتی دولت و به نوعی کشور اسرائیل در روزهای نخست پس از ۷ اکتبر فروپاشیده به نظر می‌رسید و انگار هیچ چیز کار نمی‌کرد، آنچه کار می‌کرد جامعه اسرائیل بود. افراد فوق‌العاده زیادی برای کمک آمدند. این برای من بسیار امیدبخش بود.»

این انجمن، با همکاری بیش از ۱۰ هزار داوطلب، تلاش‌هایش را میان حمایت از خانواده‌ها - که بسیاری از آن‌ها داغدار و پس از حملات از خانه‌هایشان آواره شده بودند - و فعالیت‌های کارزار در اسرائیل و سراسر جهان تقسیم می‌کرد. در میان آن‌ها دیپلمات‌های پیشین اسرائیلی، وکلا و مقام‌های امنیتی هم حضور داشتند.

این مجموعه که به صورت کامل با کمک‌های مردمی فعالیت می‌کرد، به تدریج شروع به پرداخت حقوق به برخی از کارکنانش کرد و یک شرکت فناوری پیشرفته نیز فضایی اداری در مرکز تل‌آویو در اختیارش گذاشت.

در نوامبر ۲۰۲۳ - بیش از شش هفته پس از آغاز جنگ شدید در غزه که تا آن زمان، بنا بر اعلام وزارت بهداشت تحت اداره حماس، بیش از ۱۴ هزار فلسطینی در آن کشته شده بودند - اسرائیل و حماس با میانجی‌گری قطر به آتش‌بسی موقت دست یافتند.

بر اساس این توافق، بیشتر گروگان‌های زن و کودک در ازای آزادی بیش از ۲۴۰ زندانی فلسطینی که همگی زن و کودک بودند، آزاد شدند. حماس تعدادی از اتباع خارجی را نیز آزاد کرد.

اما پس از یک هفته، جنگ با شدتی تمام از سر گرفته شد. حدود نیمی از گروگان‌ها در غزه باقی ماندند. در دسامبر همان سال، سه گروگان اسرائیلی در غزه با شلیک سربازان اسرائیلی کشته شدند، با وجود آن که پیراهن به تن نداشتند، پرچم سفید دست‌سازی را تکان می‌دادند و به زبان عبری فریاد می‌زدند.

آن روزها برای انجمن خانواده‌های گروگان‌ها روزهای بسیار دشواری بود. در اوایل سال ۲۰۲۴، بعد از آن‌که نظرسنجی‌ها نشان داد شمار بیشتری از اسرائیلی‌ها نابودی حماس را بر بازگرداندن گروگان‌های باقی‌مانده مقدم می‌دانند، این انجمن لیور خورِو، استراتژیست سیاسی، را به عنوان مدیر کارزار به کار گرفت.

آقای خورِو توضیح می‌دهد: «ما درگیر جنگی عمیق در غزه بودیم، جنگی شدید در لبنان جریان داشت، هم‌زمان تهدید ایران هم وجود داشت، و به نظر می‌رسید همه چیز قفل شده و افکار عمومی علیه ماست.»

او می‌گوید: «به عنوان یک سازمان برخاسته از جامعه مدنی، نمی‌توانستیم بر این که معامله‌ای انجام شود یا نه اثر بگذاریم، اما می‌توانستیم سخت روی افکار عمومی اسرائیل کار کنیم تا اگر معامله‌ای شکل گرفت، در داخل کشور اکثریت محکمی پشت آن باشد.»

علاوه بر تجمع‌های عصر شنبه در میدان مقابل موزه هنر تل‌آویو، که اکنون «میدان گروگان‌ها» نام گرفته، انجمن خانواده‌های گروگان‌ها تقریبا هر روز برنامه‌هایی داشت؛ از برگزاری کنسرت و نصب آثار هنری تا کنش‌های اعتراضی و اخلال مدنی. تیم‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک هم کمک می‌کردند تا موضوع گروگان‌ها در کانون توجه بماند.

تال اشنایدر، خبرنگار سیاسی تایمز اسرائیل، که مانند مقام‌های خارجیِ بازدیدکننده اغلب به مقر انجمن می‌رفت، می‌گوید: «آن‌ها دو سال، شبانه‌روز ادامه دادند. آنجا شبیه یک وزارت خارجه برای کشور شده بود؛ برای خانواده‌های ۲۵۰ نفر.»

مایکل لِوی با نگاه به گذشته می‌گوید کارزار فشرده‌اش به او کمک کرد با «فراز و نشیب‌های شدید عاطفی» کنار بیاید. اور، برادر کوچک‌تر او، گروگان گرفته شده بود و خواهرزنش ایناو در جشنواره نووا کشته شد.

مایکل لوی می‌گوید: «تنها چیزی که کمکم کرد فعال شدن بود. مدام مصاحبه می‌کردم. با ۱۵ هیئت مختلف به بیش از ۱۲ کشور رفتم. با هر کسی که حاضر بود گوش بدهد حرف زدم و نمی‌خواستم بایستم و فکر کنم.»

او می‌افزاید: «باید همیشه خوش‌بین بمانی. هر روز صبح باید به خودت بگویی امروز همان روزی است که او آزاد می‌شود، حتی وقتی می‌دانی داری به خودت دروغ می‌گویی.»

اگرچه طرح مبادله گروگان‌ها و زندانیان برای پایان دادن به جنگ، که در میانه سال ۲۰۲۴ مطرح شد، از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، به‌عنوان ابتکاری از طرف اسرائیل معرفی شد، اما در داخل و خارج اسرائیل این برداشت وجود داشت که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، برای حفظ موقعیت سیاسی خود عمدا درگیری‌ها را ادامه می‌دهد، هرچند خود او چنین برداشتی را رد می‌کرد.

تنش‌ها میان انجمن خانواده‌های گروگان‌ها و دولت اسرائیل بالا گرفت و برخی از حامیان دولت برخوردی خصمانه داشتند.

اوضاع پس از آن بدتر شد که یکی از دستیاران آقای نتانیاهو متهم شد عامدانه سندی فوق محرمانه را به طور غیرقانونی به یک روزنامه آلمانی رسانده تا افکار عمومی اسرائیل را در موضوع مذاکرات آتش‌بس و معامله گروگان‌ها تحت تاثیر قرار دهد.

این سند به شکل گمراه‌کننده‌ای ارائه شد که گویی فشار بر نخست‌وزیر به سود حماس تمام می‌شود.

برای گیل دیکمن و مایکل لوی، یکی از تلخ‌ترین مقاطع کارزار، زمانی بود که در ژوئیه ۲۰۲۴، همراه با دیگر اعضای انجمن، برای حضور در سخنرانی بنیامین نتانیاهو در نشست مشترک کنگره آمریکا راهی واشنگتن شدند.

آن‌ها هنگام تشویق ایستاده رهبر اسرائیل، تی‌شرت‌هایی با شعار «توافق را نهایی کنید» به نمایش گذاشتند و به دلیل تجمع غیرقانونی بازداشت شدند. گیل دیکمن می‌گوید: «یکی از لحظاتی بود که بیش از هر زمان دیگری احساس تنهایی کردم. یکی از ترسناک‌ترین تجربه‌ها بود و در زمانی اتفاق افتاد که کارمل هنوز زنده و در اسارت بود.»

بدترین خبر یک ماه بعد رسید، زمانی که کارمل و پنج گروگان دیگر، درست وقتی که ارتش اسرائیل به محل نگهداری آن‌ها نزدیک می‌شد، به دست اعضای حماس کشته شدند.

آقای دیکمن می‌گوید تنها چیزی که کمکش کرد از این تجربه طاقت‌فرسا عبور کند، «حمایتی فوق‌العاده» از اعضای جوان‌تر انجمن بود.

پس از تایید مرگ گروگان‌ها، معترضان خشمگین خیابان‌های شهرهای اسرائیل را پر کردند. انجمن شمار آن‌ها را ۶۰۰ هزار نفر اعلام کرد.

در تل‌آویو، جمعی از خانواده‌های گروگان‌ها و حامیانشان با شش تابوت نمادین راهپیمایی کردند. جمعیتی مقابل ستاد ارتش اسرائیل گرد آمد و در یکی از خیابان‌های اصلی با پلیس درگیر شد.

تا آغاز سال ۲۰۲۵، مخالفت بین‌المللی با جنگ ویرانگر غزه به اوج خود رسید. در آن زمان بنا بر اعلام وزارت بهداشت غزه، شمار فلسطینیان کشته‌شده به ۴۸ هزار نفر نزدیک می‌شد.

در اسرائیل، نظرسنجی‌ها از چرخشی روشن در افکار عمومی حکایت داشت و اکثریتی رو به گسترش از مبادله گروگان‌ها برای پایان دادن به جنگ حمایت می‌کردند. با انتخاب رئیس‌جمهور جدید آمریکا، انجمن خانواده‌های گروگان‌ها به تدریج و به صورت هدفمند تلاش‌های خود را به صحنه سیاسی آمریکا معطوف کرد.

خانم اشنایدر می‌گوید: «آن‌ها نیاز داشتند دولت خودشان [اسرائیل] را دور بزنند. مهم‌ترین فرد برای این کار به وضوح دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بود. مردم پلاکاردهایی به انگلیسی حمل می‌کردند و همه پیام‌هایشان را در ویدیویی یک‌دقیقه‌ای جمع می‌کردند و برای او می‌فرستادند.»

با همکاری میانجی‌های منطقه‌ای، دولت آمریکا در ژانویه ۲۰۲۵، درست هم‌زمان با آغاز به کار دونالد ترامپ، توافق تازه‌ای برای آتش‌بس میان اسرائیل و حماس به دست آورد. در مرحله نخست، ۳۳ گروگان - که هشت نفرشان جان‌باخته بودند - در ازای حدود دوهزار زندانی و بازداشتی فلسطینی آزاد می‌شدند. پنج گروگان تایلندی نیز آزاد شدند.

اما در اواسط ماه مارس، اسرائیل آتش‌بس را پایان داد و بمباران سنگین غزه را از سر گرفت، بی‌آن‌که گفت‌وگوها درباره مرحله دوم توافق را آغاز کند؛ مرحله‌ای که شامل پایان کامل درگیری‌ها و بازگشت باقی‌مانده گروگان‌ها بود.

اور لوی که پس از آزادی در فوریه، در چارچوب توافق آتش‌بس، به شدت نحیف و لاغر شده بود، در فضایی بسیار احساسی، با پسر سه‌ساله‌اش، والدینش و برادرش مایکل دیدار کرد. با این حال، شادی مایکل دیری نپایید و او خیلی زود همراه با دیگر اعضای انجمن خانواده‌های گروگان‌ها فعالیت‌های خود را از سر گرفت.

او می‌گوید: «به آنچه می‌خواستم رسیدم، برادرم را برگرداندم، اما نمی‌توانستم فقط بایستم و نگاه کنم. نمی‌توانستم خوشحال باشم، چون در آن ۴۹۱ روز، آن‌ها خانواده من شده بودند. احساس می‌کردم همه گروگان‌های دیگر را می‌شناسم. هر گروگانی که هنوز آن‌جا بود، بخشی از خانواده من بود.»

برخی از گروگان‌های آزادشده در مصاحبه‌های تلویزیونی گفتند در دوره اسارت گرسنه نگه داشته شده‌اند و کتک خورده‌اند و در مواردی این برخوردها در واکنش به بدرفتاری با زندانیان فلسطینی در اسرائیل بوده است.

چند نفر از گروگان‌های پیشین، با وجود آسیب‌های روانی و وضعیت سلامت شکننده، به کاخ سفید رفتند و از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، خواستند از نفوذ خود برای بازگرداندن همه اسرائیلی‌هایی که در غزه مانده‌ بودند، استفاده کند.

لحظات دراماتیک‌تری هم در پیش بود.

در ماه سپتامبر، اسرائیل در یک حمله هوایی ناموفق رهبران تبعیدی حماس را در دوحه هدف قرار داد. آن‌ها در آن زمان در قطر، میانجی منطقه‌ای، گرد آمده بودند تا پیشنهاد تازه آتش‌بس را که از سوی آمریکا ارائه شده بود، بررسی کنند.

اما نتیجه نهایی این حمله فشار آوردن به دولت آقای ترامپ - با پشتیبانی متحدان عربش - برای حرکت به سوی طرحی تازه با هدف پایان دادن به جنگ بود؛ جنگی که بنا به اعلام وزارت بهداشت غزه، تا آن زمان بیش از ۶۷ هزار نفر را در آن منطقه کشته بود.

اسرائیل و حماس به توافق آتش‌بسی رسیدند که بر اساس آن همه ۲۰ گروگان زنده و ۲۸ گروگان جان‌باخته باقی‌مانده در غزه تحویل داده می‌شدند و در مقابل، نزدیک به دوهزار بازداشتی و زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل آزاد می‌شدند، کمک‌های بشردوستانه به‌طور چشمگیری افزایش می‌یافت و اسرائیل نیز به صورت محدود عقب‌نشینی می‌کرد.

وقتی استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ در خاورمیانه، و جرد کوشنر، داماد رئیس‌جمهور، اندکی پس از آغاز تازه‌ترین دور آتش‌بس در روز ۱۰ اکتبر وارد اسرائیل شدند، روی صحنه میدان گروگان‌ها با تشویق‌های پرشوری روبه‌رو شدند.

روز ۱۳ اکتبر، آخرین گروگان‌های زنده به اسرائیل بازگشتند.

گیل دیکمن با یادآوری لحظاتی که بهترین دوستانش را در آغوش عزیزانشان دید، می‌گوید: «هرگز در زندگی‌ام روزی شادتر از آن نخواهم داشت.»

آقای خورِو، استراتژیست ارشد انجمن خانواده‌های گروگان‌ها، بر این باور است که سنت‌های دیرپای یهودی و اسرائیلی در نهایت پیروز شد.

او می‌گوید: «این ارزش بنیادین در روایت اسرائیلی که هیچ‌کس جا نمی‌ماند و شما در برابر تک‌تک اسرائیلی‌هایی که به‌دست دشمن افتاده‌اند مسئولید، برای برخی عناصر در دولت اسرائیل روشن نبود، اما برای افکار عمومی اسرائیل کاملا روشن بود.»

در دو ماه گذشته، به تدریج اجساد ۲۷ گروگان جان‌باخته به اسرائیل بازگردانده شده است.

در میان ویرانه‌های غزه، جایی که مقام‌های وزارت بهداشت می‌گویند شمار فلسطینیان کشته‌شده به بیش از ۷۰ هزار نفر رسیده، نیروهای حماس و صلیب سرخ به‌دنبال جسد ران گویلی در شرق شهر غزه هستند.

اکنون آخرین منابع مالی انجمن خانواده‌های گروگان‌ها صرف حمایت از خانواده گویلی می‌شود و چند ده داوطلب همچنان جمعه‌ها به میدان گروگان‌ها می‌آیند.

تالی، ساکن تل‌آویو، می‌گوید: «ما در باران و در گرمای نزدیک به ۵۰ درجه سانتی‌گراد، از زمستان تا تابستان، این‌جا بوده‌ایم. حالا که این ماجرا تقریبا به پایان رسیده، احساسات متناقضی دارم. هنوز یک گروگان هست که برنگشته. به خودم گفته بودم تا آخرین نفر می‌مانم.»

تونل نمادین، تابلوی بزرگ «امید» و پیانویی که به افتخار آلون اوهل ــ گروگان آزادشده و موسیقی‌دان ــ در میدان گذاشته شده، هنوز جمع نشده‌ و تابلو شمارش معکوس عظیمی که روزهای سپری‌شده از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد،‌ هنوز پابرجاست. قرار است با بازگردانده شدن پیکر ران گویلی برای خاکسپاری، آخرین تجمع گسترده نیز برگزار شود.

نخست‌وزیر اسرائیل هرگز در میدان گروگان‌ها حاضر نشده است، اما با گروگان‌های آزادشده و خانواده‌های گروگان‌ها دیدار کرده است، از جمله با اعضای گروهی کوچک‌تر و موازی با انجمن خانواده‌های گروگان‌ها به نام «انجمن تیکوا». خانواده گویلی عضو هر دو گروه‌اند.

اعضای این خانواده در مراسم روشن کردن شمع در نخستین شب حنوکا همراه با بنیامین نتانیاهو شرکت کردند.

نخست‌وزیر اسرائیل گفت: «ران را بازمی‌گردانیم، همان‌طور که ۲۵۴ نفر از ۲۵۵ گروگان را بازگرداندیم»؛ با احتساب دو گروگان زنده و دو گروگان جان‌باخته‌ای که پیش از ۲۰۲۳ در غزه نگه داشته می‌شدند. «برخی باور نداشتند. من باور داشتم. دوستانم در دولت باور داشتند. می‌گفتند: 'چنین کاری معجزه خواهد بود'. من گفتم: 'این ملت معجزه می‌آفریند.'»

اما در اسرائیل، پرسش‌های دردناکی درباره این‌که چرا جان گروگان‌های بیشتری نجات داده نشد، همچنان باقی است.

انجمن خانواده‌های گروگان‌ها اخیرا ویدیوهای هولناک حماس را که در غزه به دست آمده منتشر کرده است. این ویدیوها شش گروگان از جمله کارمل گات را نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ در تونلی حنوکا را جشن می‌گیرند. آن‌ها مدتی بعد کشته شوند.

بحران گروگان‌ها همچنان سایه‌ای بلند بر جامعه اسرائیل انداخته است؛ حتی با وجود آن‌که بسیاری از مردم از پیام پایداری و همبستگی خانواده‌ها نیرو و امید می‌گیرند.