معضل دلار در کشورهای بریکس؛ طرحی بزرگ بدون جزییات حیاتی برای تجارت

به گزارش اقتصادآنلاین، برزیل ۲۱ آذر ماه (۱۲ دسامبر ۲۰۲۵) ریاست بریکس را به هند واگذار کرد، هرچند هند به‌طور رسمی از ۱۱ دی این مسئولیت را بر عهده خواهد گرفت. برزیل یک چکش ریاست ساخته‌شده از چوب بازیافتی جنگل آمازون را به هند تحویل داد. در جریان این مراسم، مائوریسیو لیریو، شرپای بریکس برزیل، گفت:

«از طریق این اقدام نمادین، اعتماد به ریاست آینده هند بار دیگر تأیید می‌شود و همچنین تعهد برای حمایت از تلاش‌های این کشور در پیشبرد دستور کار بریکس مورد تأکید قرار می‌گیرد.»

بریکس در آستانه ریاست هند

در حالی که هند خود را برای به‌دست گرفتن سکان بریکس آماده می‌کند، نادیده گرفتن دو موضوع مهم دشوار است.

نخستین موضوع، بحث پیرامون آن چیزی است که از آن به‌عنوان «واحد پیشنهادی بریکس پلاس» یاد می‌شود. واحد بریکس پلاس یک ابزار پرداختی است که هدف آن تسهیل تجارت با ارز‌های محلی میان کشور‌های عضو بریکس پلاس است (این طرح در حال حاضر در مرحله آزمایشی قرار دارد). این واحد از سبدی متشکل از طلا (۴۰ درصد) و ارز‌ها (۶۰ درصد ارز‌های بریکس پلاس) تشکیل خواهد شد. هدف از ایجاد این واحد، کاهش وابستگی به سوئیفت و دلار آمریکا است. هرچند این ابزار می‌تواند به تضعیف دلار آمریکا منجر شود، اما نمی‌توان آن را به‌معنای دقیق کلمه یک ارز مستقل تلقی کرد.

دلار آمریکا و موضع رسمی بریکس پلاس

دومین نکته این است که مشاور امور بین‌الملل رئیس‌جمهور برزیل بار دیگر تأکید کرد که گروه بریکس پلاس به‌هیچ‌وجه قصد به چالش کشیدن دلار آمریکا را ندارد. سلسو آموریم، مشاور امور بین‌الملل رئیس‌جمهور برزیل، گفت:

«بسیاری می‌پرسند آیا دلار آمریکا کنار گذاشته خواهد شد یا نه. هیچ‌کس چنین برنامه‌ای ندارد. ایالات متحده کشور بزرگی است و اقتصاد آن برای کل جهان حیاتی است. با این حال، همچنان باید یک جایگزین وجود داشته باشد.»

این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، بار‌ها کشور‌های عضو بریکس را تهدید کرده است که در صورت تلاش برای به چالش کشیدن دلار آمریکا به هر شکل، تحریم‌هایی علیه آنها اعمال خواهد کرد. تازه‌ترین تهدید ترامپ علیه کشور‌های بریکس پس از برگزاری اجلاس بریکس در ژوئیه ۲۰۲۵ در ریودوژانیرو برزیل مطرح شد.

روسیه، ارز مشترک و واقع‌گرایی

اظهارات سلسو آموریم تنها چند روز پس از سخنان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در جریان سفرش به هند مطرح شد؛ جایی که پوتین تأکید کرده بود کشور‌های بریکس باید در مورد ایده ارز مشترک واقع‌بین باشند و با «شتاب‌زدگی» عمل نکنند.

تجارت با ارز‌های محلی؛ چالش‌ها

چندین کشور عضو و شریک بریکس در حال کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا هستند. با این حال، باید توجه داشت که تجارت با ارز‌های محلی تفاوت زیادی با ایجاد یک ارز مشترک بریکس دارد. هند، که ریاست بریکس را بر عهده خواهد گرفت، در عین حمایت از تجارت با ارز‌های محلی، در بیش از یک مورد خود را از ایده ارز مشترک بریکس فاصله داده است. انتظار می‌رود هند در دوران ریاست خود، سامانه «رابط پرداخت یکپارچه» یا UPI را ترویج کند. طرح «بریکس پی» در پی آن است که UPI را به سامانه‌های مشابه شامل SPFS روسیه، CIPS چین و Pix برزیل متصل کند تا تجارت با ارز‌های محلی تسهیل شود.

با این حال، توجه به برخی واقعیت‌ها درباره موانع احتمالی تجارت با ارز‌های محلی ضروری است. گزارشی از جی‌پی مورگان که در ژوئیه ۲۰۲۵ با عنوان «نظام پرداخت در حال تحول بریکس پلاس: یک راهنمای مقدماتی» منتشر شد، به نکته مهمی اشاره می‌کند:

«بی‌میلی کشور‌ها به نگهداری مقادیر زیاد ارز‌های خارجی غیر از دلار و یورو، به یک مسئله پیچیده‌تر منجر می‌شود؛ یعنی نبود یک دارایی تسویه و ذخیره که به‌طور جهانی پذیرفته شده باشد.»

چالش روپیه-روبل و دیدگاه پوتین

چالش‌های مربوط به پرداخت‌های روپیه–روبل نیز در جریان سفر پوتین به هند از سوی وی مطرح شد. پوتین در یک مصاحبه گفت:

«… مسئله روپیه نیست؛ مسئله این است که این روپیه‌ها عملاً چه چیزی می‌توانند برای شرکت‌های ما بخرند. ما نیز در حال فکر کردن به این موضوع هستیم، نه فقط دولت هند؛ و ما توافق داریم که این عدم توازن باید برطرف شود، اما نه از طریق ممنوعیت‌ها، بلکه با یافتن حوزه‌هایی که برای هر دو طرف سودمند باشد.»

چرایی احتیاط کشور‌ها در عضویت کامل بریکس پلاس

نکته قابل‌توجه دیگر، ورود برخی کشور‌ها به بریکس به‌عنوان کشور‌های شریک و نه اعضای کامل است. یکی از این نمونه‌ها مالزی است که به‌عنوان کشور شریک به بریکس پیوسته است. هرچند تجارت این کشور جنوب شرق آسیا با اعضای بریکس افزایش یافته، اما کوالالامپور رویکردی محتاطانه در قبال عضویت کامل در این سازمان اتخاذ کرده است. چندین کشور دیگر نیز ممکن است در قبال بریکس رویکردی محافظه‌کارانه در پیش بگیرند تا مبادا دولت ترامپ را خشمگین کنند.

جمع‌بندی

در مجموع، تحولات اخیر نشان می‌دهد که کشور‌های عضو بریکس در پی هم‌راستا کردن سیاست‌های خود با نظم در حال تغییر جهانی هستند، اما لزوماً به چشم‌انداز اقتصادی جهان از منظر یک بازی جمع صفر یا دوگانه‌های ساده‌انگارانه نگاه نمی‌کنند. سازمان بریکس در بسیاری از موضوعات دارای همگرایی است، اما در برخی حوزه‌ها دستیابی به اجماع می‌تواند دشوار باشد. در نهایت، چندین کشور ممکن است رویکردی مشابه آن را دنبال کنند.

منبع: مدرن دیپلماسی