آیا این نمایش قدرت نظامی، همانگونه که واشنگتن میگوید، با هدف مقابله با قاچاق مواد مخدر انجام میشود؟ آیا به دنبال تغییر رژیم است، همانطور که کاراکاس میترسد؟ یا این اقدامات به نفت مربوط میشود؛ منبعی که ونزوئلا بیشترین ذخایر اثباتشده آن را در جهان در اختیار دارد؟
لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیسجمهوری چپگرای برزیل که برای میانجیگری در این تنشها اعلام آمادگی کرده، هفته گذشته گفت: «نمیدانم آیا این علاقه فقط به نفت ونزوئلا محدود میشود یا نه.»
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، پیشتر ونزوئلا را متهم کرده بود که «تمام نفت ما را گرفته» و گفته بود: «ما نفتمان را پس میخواهیم.»
آنچه میدانیم
شرکتهای آمریکایی از دهه ۱۹۲۰ و از نخستین اکتشافات نفتی، استخراج نفت خام ونزوئلا را آغاز کردند. بسیاری از پالایشگاههای ایالات متحده بهطور خاص برای فرآوری نفت سنگین طراحی شدهاند؛ نوعی نفت که ونزوئلا بهوفور در اختیار دارد.
تا سال ۲۰۰۵، ونزوئلا یکی از تأمینکنندگان اصلی نفت آمریکا بود و در برخی ماهها صادرات آن به حدود ۶۰ میلیون بشکه میرسید. اما این روند پس از آنکه هوگو چاوز، رئیسجمهور سوسیالیست وقت، در سال ۲۰۰۷ اقدام به ملیسازی گسترده صنعت نفت و مصادره دارایی شرکتهای آمریکایی کرد، بهطور چشمگیری تغییر یافت.
تولید نفت ونزوئلا که در اوایل دهه ۲۰۰۰ بیش از سه میلیون بشکه در روز بود، اکنون به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته است؛ رقمی معادل حدود دو درصد از تولید جهانی.
شرکت آمریکایی شورون، تحت مجوزی ویژه، حدود ۱۰ درصد از این تولید را استخراج میکند و تنها شرکتی است که اجازه دارد نفت ونزوئلا را به آمریکا صادر کند؛ رقمی که بنا به گفته یک منبع در بخش نفت ونزوئلا، حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز برآورد میشود.
صنعت نفت داخلی ونزوئلا در سالهای اخیر بهدلیل فساد، کمبود سرمایهگذاری و تحریمهای آمریکا که از سال ۲۰۱۹ اعمال شدهاند، بهشدت تضعیف شده است.
تحلیل کارشناسان
تحلیلگران میگویند سرمایهگذاری کلانی که برای بازسازی تأسیسات فرسوده نفتی ونزوئلا لازم است، با توجه به عرضه پایدار جهانی و قیمتهای پایین نفت، برای شرکتهای آمریکایی چندان جذاب نیست.
کارلوس مندوسا پوتیا، استاد اقتصاد نفت در ونزوئلا، معتقد است اقدامات واشنگتن «صرفاً به نفت مربوط نمیشود»، بلکه به گفته او، بخشی از تلاش ایالات متحده برای «اعلام مالکیت سیاسی بر قاره آمریکا» است. او افزود: «موضوع، تقسیم جهان میان ایالات متحده و رقبایش، یعنی روسیه و چین است.»
به گفته خوان سابو، معاون پیشین شرکت دولتی نفت ونزوئلا (PDVSA)، این کشور روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت را در بازار سیاه، عمدتاً به چین و دیگر کشورهای آسیایی صادر میکند.
تشدید اقدامات آمریکا
دونالد ترامپ در ۱۶ دسامبر از اعمال «محاصره» علیه نفتکشهای تحریمشدهای که به ونزوئلا میروند یا از آن خارج میشوند، خبر داد.
چند روز پیش از آن، نیروهای آمریکایی نفتکش M/T Skipper را که بیش از یک میلیون بشکه نفت ونزوئلا حمل میکرد و به گفته گزارشها مقصد آن کوبا بود، توقیف کردند. واشنگتن اعلام کرده قصد دارد این محموله را که ارزش آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار برآورد میشود، نگه دارد.
در آخر هفته، گارد ساحلی آمریکا نفتکش Centuries را نیز توقیف کرد؛ کشتیای با مالکیت چینی و پرچم پاناما. بررسی خبرگزاری فرانسه نشان میدهد نام این کشتی در فهرست تحریمهای وزارت خزانهداری آمریکا نبوده، اما کاخ سفید اعلام کرده که این نفتکش حامل حدود ۱.۸ میلیون بشکه نفت تحریمشده PDVSA بوده است.
روز یکشنبه، مقامهای آمریکایی اعلام کردند که گارد ساحلی در حال تعقیب سومین نفتکش است که رسانهها آن را «بلا ۱» معرفی کردهاند؛ کشتیای که بهدلیل ارتباط ادعایی با ایران تحت تحریم آمریکا قرار دارد.
شرکت ملی نفت ونزوئلا تاکید کرده است که صادرات نفت ونزوئلا تحت تأثیر این محاصره قرار نگرفته است. به گفته سابو، این موضوع حیاتی است، زیرا این شرکت تنها برای چند روز ظرفیت ذخیره نفت در صورت توقف صادرات را دارد.
پیامدهای احتمالی
صرفنظر از هدف نهایی ترامپ از این اقدامات، ادامه محاصره میتواند شرکتهای کشتیرانی را نگران کرده و هزینههای حملونقل را افزایش دهد. سابو پیشبینی میکند صادرات نفت ونزوئلا در ماههای آینده تقریبا به نصف کاهش یابد؛ امری که درآمد ارزی حیاتی این کشور از فروش نفت در بازار سیاه را بهشدت کاهش خواهد داد.
چنین وضعیتی میتواند اقتصاد از پیش آسیبدیده ونزوئلا را بیش از پیش تحت فشار قرار داده و فشارها بر نیکلاس مادورو، رئیسجمهوری این کشور، را افزایش دهد.
دولت ترامپ تاکنون بهطور صریح خواستار کنارهگیری مادورو نشده است. ترامپ گفته انتظار «جنگ» با ونزوئلا را ندارد، اما همزمان اظهار کرده که «روزهای مادورو شمرده شده است».
کریستی نوم، وزیر امنیت داخلی آمریکا، نیز روز دوشنبه به شبکه فاکسنیوز گفت توقیف نفتکشها «پیامی به جهان میفرستد مبنی بر اینکه فعالیتهای غیرقانونیای که مادورو در آن مشارکت دارد قابل تحمل نیست و او باید کنار برود.»
