تفصیلی|چه احزابی در انتخابات تناسبی شانس بیشتری دارند؟
محسن اسلامی رئیس ستاد انتخابات وزارت کشور با حضور در خبرگزاری فارس نحوه برگزاری انتخابات شوراهای شهر و روستا را تشریح کرد.
خلاصه خبر
گروه سیاسی خبرگزاری فارس: انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا بهعنوان یکی از مهمترین جلوههای مشارکت مستقیم مردم در اداره امور محلی، نقش تعیینکنندهای در مسیر توسعه، آبادانی و ارتقای کیفیت مدیریت شهری و روستایی دارد. هفتمین دوره این انتخابات قرار است یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار شود؛ انتخاباتی که با توجه به اجرای قانون جدید شوراها، تغییر نظام انتخاباتی شورای شهر تهران به شیوه تناسبی و حرکت به سمت برگزاری کاملاً الکترونیکی، از حساسیت و اهمیت ویژهای برخوردار است. این تحولات، ضرورت تبیین دقیق ابعاد حقوقی، اجرایی و فنی انتخابات شوراها را برای افکار عمومی، داوطلبان و فعالان سیاسی دوچندان کرده است.در همین راستا، محسن اسلامی رئیس ستاد انتخابات وزارت کشور با حضور در برنامه «سپهر سیاست» خبرگزاری فارس، به تشریح آخرین اقدامات، برنامهریزیها و نوآوریهای پیشبینیشده برای برگزاری هفتمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا پرداخت. اسلامی در این گفتوگو، ضمن توضیح درباره زمانبندی قانونی انتخابات، اجرای سراسری انتخابات الکترونیکی، آموزش مجریان و فرمانداران، و سازوکار جدید انتخابات تناسبی شورای شهر تهران، به پرسشهای مطرحشده درباره سرعت اعلام نتایج، نقش احزاب، جایگاه نامزدهای مستقل و جزئیات اجرایی فرآیند انتخابات پاسخ داد.
یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ هفتمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا برگزار میشودفارس: آقای اسلامی در مورد اقدامات انجام شده در زمینه انتخابات شوراها لطفا توضیح بفرمائید.اسلامی: انتخابات هفتمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا به یاری خداوند متعال در یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار خواهد شد. بر اساس احکام و بندهای مندرج در قانون، ستاد انتخابات کشور فعالیت خود را آغاز کرده و تمامی اقدامات مطابق جدول زمانبندی قانونی در حال انجام است.
در اسفندماه سال ۱۴۰۳، قانون جدید شوراهای اسلامی کشور از سوی مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و وزارت کشور نیز در تاریخ هفتم فروردین ۱۴۰۴ این قانون را به صورت رسمی ابلاغ کرد. بر این اساس، فرآیندهای اجرایی انتخابات بر مبنای قانون جدید در حال پیگیری است. با توجه به تغییر برخی از مقررات، مجریان انتخابات موظف شدهاند اقدامات خود را با شرایط جدید منطبق کنند. تاکنون تمامی فرآیندها طبق جدشول زمانبندی پیش رفته و هیچگونه توقفی در روند اجرا وجود نداشته است. همچنین تعامل مؤثری با نهاد ناظر، یعنی مجلس شورای اسلامی، برقرار است.در این دوره، انتخابات شورای شهر تهران بهصورت تناسبی یا فهرستی برگزار میشود. اجرای این شیوه جدید نیازمند آموزش و تبیین گسترده برای رأیدهندگان، نامزدها، احزاب و گروههای سیاسی است. تحقق این هدف مستلزم حرکت جمعی و مشارکت نهادهای مختلف، بهویژه رسانهها، برای آشنایی جامعه با سازوکار انتخابات فهرستی است.
اجرای کامل انتخابات شوراها بهصورت الکترونیکیاسلامی: بر اساس قانون جدید، احراز هویت رأیدهندگان از طریق ارائه پنج مدرک و با استفاده از اثر انگشت انجام میشود. فرآیند تطبیق و احراز هویت بیومتریک و حرکت به سمت الکترونیکی شدن کامل اخذ رأی و شمارش آرا در دستور کار قرار دارد. انتخابات کشور دارای ۲۵ فرآیند اجرایی است که در سالهای گذشته، دو فرآیند پایانی یعنی اخذ رأی و شمارش آرا بهصورت محدود به شکل دستی انجام میشد.
۸۰ MB
در انتخابات مجلس دوازدهم و مرحله دوم آن در شهر تهران، اخذ رأی بهصورت الکترونیکی انجام شد. در انتخابات پیشروی شوراهای اسلامی شهر، مقرر شده است که تمام فرآیند انتخابات بهصورت الکترونیکی برگزار شود. پس از احراز هویت، رأیدهندگان کارت تعرفه الکترونیکی دریافت کرده و با مراجعه به صندوق الکترونیکی، رأی خود را ثبت میکنند. شمارش آرا نیز توسط همان صندوق الکترونیکی انجام خواهد شد. هدفگذاری صورت گرفته، اجرای این فرآیند در تمامی شعب اخذ رأی سراسر کشور است. ستاد انتخابات کشور با دستور مقام عالی وزارت کشور فعالیت خود را آغاز کرده است. کمیتههای تخصصی تشکیل شده و وظایف هر یک بهصورت دقیق مشخص شده است. آموزش مجریان انتخابات از همان مراحل ابتدایی در دستور کار قرار گرفت.
آموزش سراسری فرمانداران برای انتخاباتاسلامی: آموزش فرمانداران سراسر کشور در قالب هفت منطقه اجرایی برنامهریزی و اجرا شده و تا پایان هفته جاری به اتمام میرسد. این آموزشها بهصورت جزئی، دقیق و عمیق بوده و شامل قانون جدید شوراها، آییننامهها، سامانه جامع انتخابات و شیوه برگزاری الکترونیک انتخابات است. همچنین مدیران کل سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری استانها، مدیران آموزش و مدیران فنی استانداریها نیز در این دورهها حضور داشتهاند. تا پایان این هفته، تمامی افراد دارای مسئولیت در انتخابات، آموزش اولیه را دریافت میکنند.
پس از پایان مرحله آموزش ملی، استانها وارد مرحله اجرایی میشوند و معاونان فرماندار و مسئولان آموزش که آموزشها را فراگرفتهاند، آن را به بخشداران منتقل خواهند کرد. در خصوص شهر تهران نیز طی ماههای گذشته، برنامهریزی مفصلی با همکاری فرمانداری تهران و استانداری تهران انجام شده تا انتخابات تناسبی بهصورت دقیق آموزش داده شود.برای تبیین هرچه بهتر انتخابات تناسبی، همراهی رسانهها ضروری است. تولید و انتشار ویدئوها و کلیپهای آموزشی در این زمینه اهمیت ویژهای دارد. مجموعهای دقیق از اسلایدهای آموزشی در حوزه انتخابات تناسبی تهیه شده و آمادگی برای برگزاری نشستها و تعاملات آموزشی با رسانهها، سردبیران و خبرنگاران وجود دارد. انتخابات تناسبی برای نخستینبار در کشور در حال اجراست و در صورت اجرای موفق و استقبال رأیدهندگان، نامزدها، احزاب و گروههای سیاسی، میتواند بهعنوان الگویی برای انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
آغاز رسمی فرآیند انتخابات شوراها از ۲۷ آذراسلامی: بر اساس جدول زمانبندی، دستور آغاز انتخابات شورای اسلامی شهرها در تاریخ ۲۷ آذر ۱۴۰۴ توسط وزیر کشور صادر خواهد شد. یک روز بعد، هیئتهای اجرایی شهرستانها در استانها تشکیل میشوند و فرآیند انتخابات شوراهای اسلامی شهر بهصورت رسمی آغاز خواهد شد. همچنین ثبتنام داوطلبان انتخابات شورای شهر از تاریخ ۲۱ دیماه ۱۴۰۴ انجام میشود.
بر اساس قانون، ثبتنام داوطلبان انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا بهصورت الکترونیکی و غیرحضوری انجام خواهد شد و نیازی به مراجعه حضوری به فرمانداریها وجود ندارد. داوطلبان در این دوره باید از طریق سامانهای که متعاقباً اطلاعرسانی خواهد شد، وارد درگاه معرفیشده از سوی وزارت کشور شوند و با تکمیل فرم مربوطه، فرآیند ثبتنام خود را انجام دهند. پس از تکمیل اطلاعات، ثبتنام بهصورت رسمی انجام شده و کد رهگیری برای داوطلب صادر میشود که مبنای پیگیری مراحل بعدی خواهد بود.پس از ثبتنام، فرآیندهای بعدی از جمله بررسی صلاحیتها آغاز میشود. استعلامهای قانونی از سوی پنج دستگاه ذیربط انجام شده و پاسخ استعلامها به هیئت اجرایی شهرستان ارسال میشود. تمامی این مراحل از طریق سامانهای که برای فرمانداران طراحی شده، انجام میگیرد. هیئت اجرایی شهرستان با تشکیل جلسه، صلاحیت داوطلبان ثبتنامشده در هر حوزه انتخابیه را بررسی میکند. در صورتی که صلاحیت داوطلبی تأیید نشود، امکان ثبت اعتراض برای وی فراهم است و این اعتراض در هیئتهای نظارت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
داوطلبان باید از هماکنون آمادگی لازم برای ارائه گواهی عدم سوءپیشینه را داشته باشند. این گواهی باید دارای اعتبار بوده و حداکثر سه ماه از تاریخ صدور آن گذشته باشد. با هماهنگیهای انجامشده با قوه قضاییه و دادستانی کل کشور، تلاش شده است امکان دریافت کد رهگیری یا شناسه الکترونیکی گواهی عدم سوءپیشینه فراهم شود تا نیازی به بارگذاری نسخه فیزیکی یا اسکنشده مدارک کاغذی نباشد. در صورت تحقق این فرآیند، صرفاً شناسه مندرج در گواهی برای ثبتنام کفایت خواهد کرد. همچنین فرم ثبتنام بهگونهای طراحی شده است که کمترین زمان را از داوطلبان بگیرد و فرآیند ثبت اطلاعات به سادهترین شکل ممکن انجام شود.پس از اتمام مراحل ثبتنام و بررسی صلاحیتها، فرآیند انتخابات وارد مراحل بعدی از جمله فعالیت هیئتهای نظارت، تبلیغات انتخاباتی و سایر مراحل اجرایی خواهد شد که هر یک دارای جدول زمانبندی مشخص است. انتخابات شورای اسلامی روستا دارای جدول زمانبندی متفاوتی نسبت به شورای اسلامی شهر است. ثبتنام داوطلبان انتخابات شورای اسلامی شهر در تاریخ ۲۱ دیماه ۱۴۰۴ انجام میشود، در حالی که زمانبندی ثبتنام انتخابات شورای اسلامی روستا متفاوت بوده و از تاریخ ۲۴ دیماه پیشبینی شده است.
شتاب در استخراج و اعلام نتایج با شمارش الکترونیکی آرافارس: در انتخابات الکترونیک زمان اعلام نتایج به چه میزان خواهد بود؟اسلامی: تجربه برگزاری انتخابات الکترونیکی پیش از این در کشور وجود داشته است. در مرحله دوم انتخابات مجلس دوازدهم در شهر تهران در سال ۱۴۰۳ و همچنین در مرحله نخست همان انتخابات در اسفندماه ۱۴۰۲ در حوزههای انتخابیه رشت، قم، ملایر و آبادان، تمامی ۲۵ فرآیند انتخاباتی بهصورت الکترونیکی اجرا شد. این روند با تأیید نهاد ناظر، شورای نگهبان، همراه بود و بازخورد منفی از سوی مردم دریافت نشد. در این انتخابات، با پیشبینی دو یا سه صندوق الکترونیکی در هر شعبه، صفهای طولانی شکل نگرفت و رضایت عمومی حاصل شد. در انتخابات پیشرو، برای نخستینبار قرار است انتخابات بهصورت الکترونیکی در کل کشور برگزار شود. این موضوع بهویژه در کلانشهرهایی مانند تهران که با تراکم جمعیت و ترافیک بالا در برخی شعب مواجه هستند، اهمیت بیشتری دارد. تفاوتهایی میان شرایط شعب در کلانشهرها و شهرها یا روستاها وجود دارد، اما زیرساختهای لازم برای اجرای این فرآیند در سطح ملی در نظر گرفته شده است.
بر اساس تجربه انتخابات مجلس دوازدهم در تهران، پس از تمدید زمان رأیگیری و پایان فرآیند اخذ رأی در ساعات پایانی شب، نتایج در حدود ساعت یک و نیم تا دو بامداد قابل استخراج بود. پس از بسته شدن شعبه و پایان رأیگیری افرادی که در صف حضور دارند، فرآیند شمارش بهصورت خودکار توسط سامانه اخذ رأی الکترونیکی انجام میشود. در این مرحله، تعداد آرای هر نامزد که از پیش در دستگاه تعریف شده است، بهصورت سیستمی استخراج میشود. این اطلاعات در سامانه ثبت شده و به فرمانداری، مرکز شهرستان و در نهایت به وزارت کشور منتقل میشود. در حوزههایی مانند تهران که دارای هزاران شعبه اخذ رأی هستند، اطلاعات بهصورت همزمان و سیستمی وارد فرآیند تجمیع میشود.
در انتخابات الکترونیکی، مراحل سنتی و زمانبر شمارش دستی آرا حذف میشود. در روشهای گذشته، شمارش دستی به دلیل ضرورت دقت ناظران و مجریان، بازشماری و تطبیق صورتجلسات، زمانبر بود و گاه موجب تأخیر در اعلام نتایج میشد. در حالی که در فرآیند الکترونیکی، شمارش توسط سیستم انجام میشود و از اعتماد فنی لازم برخوردار است. صورتجلسات نیز بهصورت الکترونیکی از طریق سامانه به فرمانداریها و وزارت کشور ارسال میشود. کل این فرآیند، از پایان اخذ رأی تا انتقال و تجمیع اطلاعات، حدود یک تا یکونیم ساعت زمان میبرد. البته اعلام نهایی نتایج منوط به دریافت اطلاعات از تمامی شعب است و در صورت بروز تأخیر یا مسئله در یک یا چند شعبه، فرآیند تجمیع نهایی تا تکمیل اطلاعات ادامه خواهد داشت.
در شهرهای کوچک و روستاها، به دلیل جمعیت کمتر رأیدهندگان و شرایط محلی، فرآیند اخذ رأی و شمارش بسیار سریعتر به پایان میرسد. در این مناطق، زمانبندی بر اساس شرایط محلی و طبق قانون تنظیم میشود و نتایج در مدت کوتاهتری قابل اعلام است. در مقابل، کلانشهرها به دلیل احتمال تمدید زمان رأیگیری تا ساعات پایانی شب، نیازمند زمان بیشتری برای تکمیل فرآیند هستند که با استفاده از سامانههای الکترونیکی، این زمان به شکل محسوسی کاهش مییابد. قانونگذار بر سهولت در رأیدهی، افزایش دقت و تسریع در اعلام نتایج تأکید دارد. اجرای کامل انتخابات الکترونیکی در این دوره با هدف تحقق این موارد در دستور کار قرار گرفته است. تجربه موفق انتخابات مجلس دوازدهم در تهران و چند حوزه انتخابیه دیگر، پشتوانهای مهم برای اجرای این فرآیند در انتخابات پیشرو محسوب میشود و تلاش بر این است که این تجربه بهصورت کامل و فراگیر اجرا شود.
تبیین سازوکار انتخابات تناسبی شورای شهر تهرانفارس: این دوره قرار است که انتخابات برای اولین بار به صورت تناسبی برگزار شود لطفا در مورد این نوع از انتخابات توضیح بفرمائیداسلامی: بر اساس مواد ۲۱ تا ۲۵ قانون انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، قانونگذار امکان حضور داوطلبان در انتخابات شورای شهر تهران را هم بهصورت منفرد (مستقل) و هم بهصورت حزبی و فهرستی پیشبینی کرده است. بر این اساس، افرادی که قصد دارند بهصورت شخصی و مستقل در انتخابات شرکت کنند، میتوانند بدون هیچگونه محدودیتی و همانند ادوار گذشته، در موعد مقرر از طریق سامانه ثبتنام الکترونیکی اقدام کنند. ثبتنام داوطلبان مستقل شورای شهر تهران در تاریخ ۲۱ دیماه ۱۴۰۴ انجام میشود و جای هیچگونه نگرانی برای این گروه وجود ندارد.
۲۴ MB
ثبتنام داوطلبان وابسته به احزاب نیز در مرحله نخست بهصورت فردی انجام میشود و تفاوتی با ثبتنام داوطلبان مستقل ندارد. پس از پایان فرآیند بررسی و تأیید صلاحیتها و نهایی شدن فهرست نامزدهای واجد شرایط، مرحله تشکیل فهرستهای انتخاباتی آغاز میشود. در این مرحله، احزاب و جبهههای سیاسی میتوانند از میان نامزدهای تأییدصلاحیتشده، فهرستهای انتخاباتی خود را تشکیل و به فرمانداری تهران معرفی کنند. هر حزبی مجاز به ارائه فهرست انتخاباتی است، مشروط بر آنکه دارای پروانه فعالیت معتبر بوده، مجمع عمومی خود را برگزار کرده و در چارچوب قانون با وزارت کشور و کمیسیون ماده ۱۰ احزاب در تعامل باشد. جبهه سیاسی نیز بهمعنای ائتلاف چند حزب است. در صورتی که چند حزب ذیل یک جبهه سیاسی فعالیت کنند، آن جبهه فقط مجاز به ارائه یک فهرست واحد خواهد بود و احزاب عضو آن جبهه اجازه ارائه فهرست مستقل و موازی نخواهند داشت. این موضوع هم در قانون پیشبینی شده و هم در سامانههای وزارت کشور بهصورت سیستمی کنترل میشود.
فرآیند تشکیل فهرستهای حزبی و جبههای دارای زمانبندی مشخص است. احزاب و جبههها موظفاند فرمهای مربوطه را تکمیل کرده و رضایت کتبی و امضای تمامی افراد درجشده در فهرست را ارائه دهند. این موضوع برای جلوگیری از درج نام داوطلبان بدون رضایت آنان پیشبینی شده است. دستورالعملهای مربوط به این فرآیند تهیه شده و آموزشهای لازم به فرمانداری تهران نیز ارائه میشود. همچنین امکان انصراف داوطلبان از فهرستها در بازههای زمانی مشخصشده در قانون وجود دارد. بر اساس قانون، فهرستهای انتخاباتی شورای شهر تهران باید حداقل دو سوم ظرفیت کرسیها را پوشش دهند. با توجه به ۲۱ کرسی شورای شهر تهران، حداقل تعداد اعضای هر فهرست ۱۴ نفر تعیین شده است. ارائه فهرستهای کمتر از این حدنصاب امکانپذیر نیست، اما احزاب و جبههها میتوانند فهرستهای ۱۴، ۱۵، ۱۶ نفره تا فهرست کامل ۲۱ نفره ارائه دهند.
۷۱ MB
برای تمامی نامزدهای انتخابات، شناسه یا کد انتخاباتی مجزا صادر میشود. همچنین هر فهرست حزبی یا جبههای نیز یک شناسه انتخاباتی مستقل دریافت میکند. به این ترتیب، ممکن است هزاران نامزد با هزاران شناسه انتخاباتی و همزمان چندین فهرست حزبی با شناسههای مشخص در رقابت انتخاباتی حضور داشته باشند. این شناسهها نقش مهمی در فرآیند رأیگیری و بهویژه در شمارش و تجمیع آرا ایفا میکنند. در فرآیند رأیگیری، رأیدهنده پس از ورود به شعبه، با تعرفه الکترونیکی مواجه میشود که در بخش بالایی آن، نام و کد فهرستهای انتخاباتی درج شده است. رأیدهنده میتواند یکی از فهرستهای کامل را انتخاب کند. در صورت انتخاب یک فهرست کامل ۲۱ نفره، امکان انتخاب افراد منفرد بهصورت جداگانه وجود نخواهد داشت. چنانچه رأیدهنده تمایلی به انتخاب فهرست نداشته باشد، میتواند به بخش پایین تعرفه مراجعه کرده و از میان نامزدهای مختلف، از یک نفر تا حداکثر ۲۱ نفر را بهصورت انتخاب فردی و ترکیبی از فهرستهای مختلف برگزیند. این انتخابها از طریق صفحه نمایش صندوق الکترونیکی، لمس گزینهها یا استفاده از بارکدهای تعریفشده انجام میشود.
فهرستهای حزبی و جبههای در شعب اخذ رأی اطلاعرسانی میشوند تا رأیدهندگان با آگاهی کامل اقدام به انتخاب کنند. برخلاف برخی دورههای گذشته، سازوکار اطلاعرسانی فهرستها بهصورت شفاف و منظم در داخل شعب پیشبینی شده است. در نهایت، رأیدهنده این اختیار را دارد که یا یک فهرست کامل را انتخاب کند یا بهصورت کاملاً فردی، نامزدهای مورد نظر خود را ثبت کند. در انتخابات الکترونیکی، امکان ثبت رأی سفید پیشبینی شده است. همانگونه که در انتخابات دستی و فیزیکی امکان انداختن تعرفه سفید وجود داشت، در سامانه اخذ رأی الکترونیکی نیز این قابلیت طراحی شده است. رأیدهنده میتواند بدون انتخاب هیچ نامزد یا فهرستی، رأی خود را ثبت کند که در این صورت، رأی بهعنوان رأی سفید در سامانه ثبت خواهد شد. این امکان در انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز وجود داشت، هرچند میزان آرای سفید در آن دوره بسیار محدود و ناچیز بود. وجود آرای سفید و باطله در قانون پیشبینی شده و در فرآیند انتخابات الکترونیکی نیز لحاظ میشود.
امکان ترکیب رأی فهرستی و رأی فردی در فهرستهای ناقصفارس: آیا آرا نامزد که به صورت لیست نبوده در سبد لیست حزب قرار میگیرد؟اسلامی: در انتخابات تناسبی شورای شهر تهران، در صورتی که یک فهرست حزبی یا جبههای حداقل نصاب دو سوم را رعایت کرده باشد، یعنی حداقل ۱۴ نفر را معرفی کرده باشد، رأیدهنده این اختیار را دارد که همزمان رأی فهرستی و رأی فردی ثبت کند. در این حالت، رأیدهنده میتواند فهرست ۱۴ نفره را انتخاب کرده و سپس برای کرسیهای باقیمانده، از میان نامزدهای منفرد، یک نفر یا چند نفر دیگر را انتخاب کند. این تنها حالتی است که قانونگذار اجازه ترکیب رأی فهرستی و فردی را داده است.
۸۳ MB
در فرآیند شمارش آرا، اگر نامزدی عضو یک فهرست باشد اما رأیدهندگان او را بهصورت منفرد انتخاب کنند، این آرا همچنان در سبد آرای همان فهرست محاسبه میشود. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا تخصیص کرسیها به فهرستها بر اساس مجموع آرای آنها انجام میشود و سپس تعیین افراد منتخب هر فهرست، بر مبنای بیشترین رأی فردی در داخل همان فهرست صورت میگیرد. به این ترتیب، اگر یک نامزد فهرستی علاوه بر رأی فهرست، آرای منفرد بیشتری نیز از رأیدهندگان دریافت کند، شانس او برای قرار گرفتن در صدر فهرست و کسب کرسی افزایش مییابد. این سازوکار نقش تعیینکنندهای در انتخاب نهایی اعضای شورا دارد.
ممنوعیت حضور یک نامزد در چند فهرست انتخاباتیفارس: آیا نامزدها میتوانند در چند لیست حضور داشته باشند؟اسلامی: بر اساس قانون جدید، هر نامزد انتخاباتی صرفاً میتواند در یک فهرست انتخاباتی قرار داشته باشد. برخلاف ادوار گذشته که امکان حضور یک فرد در چند فهرست وجود داشت، در این دوره چنین امکانی بهطور کامل حذف شده است. سامانههای وزارت کشور بهگونهای طراحی شدهاند که اجازه ثبت نامزد با یک شناسه در بیش از یک فهرست را نمیدهند. در موارد تشابه اسمی، تشخیص هویت نامزدها بر اساس شناسه انتخاباتی انجام میشود و وجود نامهای مشابه بهمعنای حضور یک فرد در چند فهرست نخواهد بود. این موضوع به احزاب و جبهههای سیاسی نیز بهصورت شفاف ابلاغ شده است.
دیگر انصراف و ائتلاف شب انتخاباتی نداریمفارس: آیا امکان ائتلاف برای احزاب در شب انتخابات وجود دارد؟اسلامی: ارائه فهرستهای انتخاباتی، تغییرات احتمالی، ائتلافها و همچنین انصراف از فهرستها همگی تابع زمانبندی مشخص و اعلامشده از سوی ستاد انتخابات کشور است. ائتلاف احزاب و جبهههای سیاسی در چارچوب قانون بلامانع است، اما باید در بازه زمانی تعیینشده انجام شود. پس از پایان مهلت قانونی پذیرش فهرستها، هیچگونه فهرست جدید، تغییر یا اصلاحی قابل پذیرش نخواهد بود. پس از پایان این مهلت، حتی انصراف از فهرست نیز امکانپذیر نیست و ستاد انتخابات کشور قادر به اعمال تغییرات نخواهد بود.این محدودیت به دلیل ضرورت پیشتنظیم سامانهها و صندوقهای الکترونیکی اخذ رأی است که نیازمند زمان و آمادگی فنی قبلی است. دیگر ما انصراف و ائتلاف شب انتخاباتی نداریم. تمامی فرآیندهای مربوط به فهرستها و احزاب باید پیش از آغاز دوره تبلیغات نهایی شود. جدول زمانبندی ویژه انتخابات تناسبی و فهرستی تهیه و در اختیار رسانهها قرار میگیرد تا احزاب، جبههها و نامزدها بتوانند برنامهریزی دقیق داشته باشند. ستاد انتخابات کشور جلسات متعددی با احزاب برگزار کرده و بر لزوم رعایت دقیق این زمانبندی تأکید شده است. اجرای صحیح انتخابات الکترونیکی و تناسبی مستلزم همکاری کامل نامزدها و احزاب با برنامهریزیهای اعلامشده است.
۸۹ MB
این محدودیت به دلیل ضرورت پیشتنظیم سامانهها و صندوقهای الکترونیکی اخذ رأی است که نیازمند زمان و آمادگی فنی قبلی است. دیگر ما انصراف و ائتلاف شب انتخاباتی نداریم. تمامی فرآیندهای مربوط به فهرستها و احزاب باید پیش از آغاز دوره تبلیغات نهایی شود. جدول زمانبندی ویژه انتخابات تناسبی و فهرستی تهیه و در اختیار رسانهها قرار میگیرد تا احزاب، جبههها و نامزدها بتوانند برنامهریزی دقیق داشته باشند. ستاد انتخابات کشور جلسات متعددی با احزاب برگزار کرده و بر لزوم رعایت دقیق این زمانبندی تأکید شده است. اجرای صحیح انتخابات الکترونیکی و تناسبی مستلزم همکاری کامل نامزدها و احزاب با برنامهریزیهای اعلامشده است.
سازوکار سهمبندی احزاب در انتخابات تناسبی شورای شهر تهرانفارس: سهم هر حزب به چه صورت خواهد بود؟اسلامی: در انتخابات تناسبی شورای شهر تهران، مبنای سهمبندی احزاب و فهرستها، مرحله تجمیع و شمارش آرا است. فلسفه برگزاری انتخابات فهرستی، ایجاد رقابت واقعی میان فهرستها و افزایش انگیزه مشارکت رأیدهندگان است. در شیوه اکثریتی ادوار گذشته، معمولاً یک فهرست اکثریت مطلق کرسیها را به دست میآورد و سایر فهرستها عملاً از گردونه رقابت حذف میشدند که این موضوع منجر به کاهش انگیزه مشارکت میشد. قانونگذار با تغییر نظام انتخاباتی، سازوکار جدیدی را پیشبینی کرده است که بر اساس آن، کرسیهای شورای شهر متناسب با آرای هر فهرست توزیع میشود.
بر اساس قانون، تعداد کرسیهای هر فهرست از طریق این فرمول محاسبه میشود؛ تعداد آرای فهرست تقسیم بر مجموع کل آرای صحیح مأخوذه ضربدر تعداد کرسیها. در شهر تهران، تعداد کرسیها ۲۱ کرسی است. سیستم اخذ رأی الکترونیکی ابتدا مجموع کل آرای صحیح مأخوذه را محاسبه میکند. منظور از آرای صحیح مأخوذه، مجموع تمامی آرای ثبتشده در تعرفههاست؛ بهطوریکه هر تعرفه ممکن است شامل یک رأی یا تا ۲۱ رأی باشد. مجموع این آرا، مبنای محاسبه قرار میگیرد. پس از اعمال فرمول، سهم هر فهرست از ۲۱ کرسی مشخص میشود. به این ترتیب، ممکن است یک فهرست ۴ کرسی، فهرست دیگر ۱۰ کرسی و فهرستهای دیگر نیز متناسب با میزان آرای خود کرسی دریافت کنند. در مرحله نخست، کرسیها بر اساس عدد صحیح حاصل از محاسبه تخصیص داده میشود. چنانچه پس از این مرحله، تمام ۲۱ کرسی توزیع نشده باشد، در مرحله دوم، اعشار باقیمانده ملاک قرار میگیرد و کرسیهای باقیمانده بر اساس بیشترین اعشار توزیع میشود. این فرآیند دقیقاً مطابق نص قانون انجام میشود و برای آن اسلایدها و محتوای آموزشی نیز تهیه شده است.
جایگاه نامزدهای منفرد در نظام تناسبیفارس: شانس مستقلین در انتخابات چقدر است و نحوه محاسبه آرا آنها به چه صورت است؟اسلامی: قانونگذار برای نامزدهای منفرد نیز سازوکاری پیشبینی کرده و آنان را بهمثابه یک فهرست مستقل در نظر گرفته است. به این معنا که مجموع آرای نامزدهای منفرد با یکدیگر جمع میشود تقسیم بر کل آرای ماخوذه میکنیم و ضربدر ۲۱ میکنیم. هر تعداد کرسی که اینجا شکل بگیرد تعداد آرا منفردین محسوب میشود. درواقع همان فرمول تناسبی درباره آنها اعمال میگردد. با این حال، یک شرط مهم در قانون برای منفردین وجود دارد؛ نامزد اول منفردین باید از نظر تعداد رأی، در بازه آرای نفر اول تا نفر بیستویکم فهرستها قرار گیرد. در صورتی که این شرط محقق نشود، هیچ کرسی به منفردین تعلق نخواهد گرفت. این محدودیت با هدف تقویت نظام فهرستی در انتخابات شوراهای شهرهای بزرگ و بهویژه شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت در نظر گرفته شده است. در نتیجه، در نظام جدید، فهرستها نقش پررنگتری دارند و شانس منفردین نسبت به ادوار گذشته محدودتر شده است؛ هرچند قانون در قالب اعضای علیالبدل برای آنان پیشبینیهایی داشته است.
۱۰ MB
پس از تعیین تعداد کرسیهای هر فهرست، افراد منتخب آن فهرست بر اساس بیشترین رأی فردی مشخص میشوند. به این معنا که از میان اعضای یک فهرست، افرادی که بیشترین رأی را کسب کردهاند، به تعداد کرسیهای اختصاصیافته، بهعنوان اعضای شورای شهر انتخاب میشوند. با توجه به حجم بالای شعب اخذ رأی در شهر تهران که حدود ۴ هزار شعبه یا بیشتر برآورد میشود، اجرای این فرآیند بدون استفاده از سامانههای الکترونیکی بسیار دشوار و زمانبر خواهد بود. سامانه اخذ رأی الکترونیکی نقش کلیدی در دقت، صحت و سرعت شمارش و تجمیع آرا ایفا میکند و بستر لازم برای اجرای دقیق نظام تناسبی را فراهم میسازد.
از انتخابات میاندورهای مجلس چه خبر؟فارس: انتخابات میاندورهای مجلس به چه صورت برگزار خواهد شد؟اسلامی: نظام تناسبی در حال حاضر صرفاً در انتخابات شوراهای شهر اجرا میشود و در انتخابات میاندورهای مجلس شورای اسلامی، همچنان شیوه اکثریتی ملاک است. در پنج حوزه انتخابیه میاندورهای موجود، انتخابات بهصورت اکثریتی برگزار خواهد شد و نظام فهرستی یا تناسبی در آنها اعمال نمیشود. در انتخابات مجلس دوازدهم، موضوع برگزاری انتخابات فهرستی در شهر تهران مطرح شد، اما در نهایت در هیئت عالی نظارت تأیید نشد و از قانون کنار گذاشته شد. اجرای نظام تناسبی در مجلس، مستلزم وجود حوزههای انتخابیه با بیش از یک کرسی و فراهم شدن شرایط قانونی جدید است.
۴۹ MB
ستاد انتخابات وزارت کشور آمادگی فنی برای برگزاری الکترونیکی انتخابات میاندورهای مجلس در حوزههایی مانند تبریز، بستانآباد، انزلی و نقده را دارد. این آمادگی بر پایه تجربه موفق برگزاری انتخابات الکترونیکی در مرحله اول و دوم انتخابات مجلس دوازدهم در مجموع ۱۲ حوزه انتخابیه شکل گرفته است که با رضایت ناظران، فرمانداران و استقبال مردم همراه بود. با این حال، اجرای این موضوع منوط به ابلاغ نظر نهایی شورای نگهبان است. در مقابل، در انتخابات شوراهای شهر و روستا، با توجه به نظر ناظر، فرآیند برگزاری انتخابات بهصورت الکترونیکی در دستور کار قرار گرفته و در حال پیگیری است. ما برای اجرای انتخابات میاندورهای مجلس نیز آمادگی لازم را داریم.
۷۰ هزار شعبه اخذ رأی انتخابات شوراهای اسلامیفارس: تعداد صندوقها مشخص شده است؟ اسلامی: بر اساس اعلام ستاد انتخابات کشور، پیشبینی اولیه برای برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، حدود ۷۰ هزار شعبه اخذ رأی در سراسر کشور است. در بخش روستاها، با توجه به گستردگی جغرافیایی و شرایط خاص، شعب بهصورت سیار و زمانبندیشده و روستا به روستا فعالیت خواهند کرد.
در استانهایی که انتخابات بهصورت استانی برگزار میشود نیز برنامهریزی متناسب انجام خواهد شد. با این حال، تعداد نهایی شعب اخذ رأی منوط به تصمیم هیئتهای اجرایی است که طبق قانون مرجع نهایی تعیین تعداد شعب محسوب میشوند. پس از تشکیل این هیئتها، عدد نهایی ممکن است حدود ۶۰ هزار، ۷۰ هزار یا اندکی بیشتر از این میزان باشد. پیشبینی فعلی بر اساس تجربه انتخابات سال ۱۴۰۰ انجام شده است، با این تفاوت که در این دوره، انتخابات ریاستجمهوری برگزار نمیشود و همین موضوع تفاوتهایی در الگوی مشارکت و سازماندهی ایجاد میکند. در انتخابات پیشِ رو، بهجز پنج انتخابات میاندورهای مجلس شورای اسلامی و سه انتخابات میاندورهای مجلس خبرگان رهبری، تنها انتخابات سراسری، انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا است. این موضوع، ماهیت انتخابات را نسبت به دورههایی که چند انتخابات بهصورت همزمان برگزار میشد، متفاوت کرده و نیازمند برنامهریزی دقیقتر و متمایز است.
با توجه به اینکه زمان زیادی تا برگزاری انتخابات باقی نمانده و انتخابات شوراها در تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار میشود، تبیین قانون جدید انتخابات شوراها از اهمیت بالایی برخوردار است. تغییر نظام انتخاباتی، بهویژه در شهر تهران، نیازمند اطلاعرسانی گسترده و دقیق به رأیدهندگان و داوطلبان است. از آنجا که در این دوره، انتخابات شوراها بهصورت تکانتخابات برگزار میشود و انتخابات دیگری همزمان با آن نیست (جز میاندورهایها)، نقش رسانهها در آگاهیبخشی عمومی بسیار پررنگتر خواهد بود. طراحی بخشهای ویژه انتخاباتی در رسانهها میتواند هم به افزایش مشارکت مردمی و هم به ورود داوطلبان نخبه و واجد شرایط کمک کند. شوراهای اسلامی نقش مستقیم و مؤثری در توسعه، آبادانی و پیشرفت محلی دارند. افزایش آگاهی عمومی نسبت به وظایف، اختیارات و جایگاه شوراها میتواند موجب شود مردم با دقت و حساسیت بیشتری در انتخابات مشارکت کنند. این آگاهیبخشی، علاوه بر افزایش مشارکت، به ارتقای کیفیت داوطلبان و تقویت فرآیندهای اجرایی نیز کمک خواهد کرد.
در این دوره، پنج حوزه انتخابیه برای انتخابات میاندورهای مجلس شورای اسلامی وجود دارد که فرآیند آنها با تعامل و هماهنگی مستمر با ناظر، یعنی شورای نگهبان، در حال پیگیری است. همچنین سه حوزه انتخابیه برای انتخابات میاندورهای مجلس خبرگان رهبری پیشبینی شده که زمانبندی ثبتنام و شرایط آنها متفاوت از انتخابات شوراهای شهر و روستاست. داوطلبان این انتخاباتها باید به اطلاعیههای رسمی ستاد انتخابات کشور و سامانههای اطلاعرسانی توجه ویژه داشته باشند. در انتخابات مجلس، پیشثبتنام الزامی است و عدم شرکت در پیشثبتنام مانع از حضور در ثبتنام نهایی خواهد شد، در حالی که در انتخابات شوراها پیشثبتنام وجود ندارد.
ستاد انتخابات کشور برای تمامی روزها و هفتهها تا زمان برگزاری انتخابات، برنامهریزی دقیق آموزشی، اجرایی و سازماندهی انجام داده است. جلسات منظم هفتگی با ناظران، اعم از ناظر مجلس و شورای نگهبان، برگزار میشود و تعامل مستمر برای رفع مسائل و هماهنگیها در جریان است. همچنین با نهادهای قانونی دخیل در فرآیند بررسی و تأیید صلاحیتها جلسات هماهنگی برگزار شده و تمهیدات لازم پیشبینی شده است. در این دوره، بر اساس احکام قانونی مشابه ماده ۷۴ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، امکان استفاده عادلانه داوطلبان شوراها از امکانات دولتی فراهم شده است. این سازوکار با هدف ایجاد فرصت برابر برای داوطلبانی که توان مالی محدودتری دارند طراحی شده و جزئیات آن از سوی فرمانداریها و مراجع اجرایی اطلاعرسانی خواهد شد.
تعامل با رسانه ملی و رسانههای محلی و فضای مجازی برای تبیین اهداف شوراها و اهمیت این نهاد مردمی در دستور کار قرار گرفته است. همچنین در این دوره، هیئت اجرایی مرکزی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا با ترکیبی از وزرا، رؤسای نهادهای مرتبط و معتمدین و نخبگان جامعه تشکیل شده است که نقش راهبری و نظارتی مهمی در برگزاری انتخابات ایفا میکند و به افزایش اعتماد عمومی کمک خواهد کرد. با مجموعه تمهیدات اجرایی، نظارتی، رسانهای و آموزشی پیشبینیشده، شرایط لازم برای برگزاری انتخاباتی سالم، دقیق، شفاف و باشکوه فراهم شده است. انتظار میرود با مشارکت گسترده مردم و همکاری همه دستگاهها و رسانهها، انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در این دوره نیز همچون گذشته، بهعنوان یکی از جلوههای مردمسالاری در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.
کدام حزب پیروز انتخابات شوراهای امسال میشود؟فارس: کدام حزب میتواند پیروز انتخابات باشد؟ چه سازوکاری میتواند یک حزب را به پیروزی برساند؟ اسلامی: در نظام انتخاباتی تناسبی، فهرستها واحد اصلی رقابت محسوب میشوند و نه جناحها بهصورت کلی و انتزاعی. به این معنا که هرچه آرای یک جریان سیاسی در قالب فهرستهای کمتر، منسجمتر و هماهنگتر تجمیع شود، شانس آن جریان برای کسب کرسیهای بیشتر افزایش پیدا میکند. در ساختار فعلی فعالیت سیاسی و حزبی کشور، معمولاً سه جریان عمده قابل شناسایی است؛ جریان اصولگرا، جریان اصلاحطلب و جریان مستقل. هر یک از این جریانها میتوانند یک یا چند فهرست انتخاباتی ارائه دهند. قانون احزاب نیز این امکان را فراهم کرده است که احزاب ذیل هر جریان، چه بهصورت مستقل و چه در قالب جبهه یا ائتلاف، اقدام به ارائه فهرست کنند.
در این چارچوب، نحوه ارائه فهرستها نقش تعیینکنندهای در میزان سهم هر جریان از کرسیهای شورا دارد. اگر احزاب یک جریان سیاسی به اجماع برسند و یک فهرست واحد ارائه دهند، آرای آن جریان در یک سبد متمرکز میشود و در نتیجه، بر اساس فرمول نظام تناسبی، سهم بیشتری از ۲۱ کرسی شورای شهر به آن فهرست اختصاص پیدا میکند. در مقابل، اگر احزاب همجریان چند فهرست مختلف ارائه دهند، آرای آن جریان میان چند فهرست تقسیم میشود. این پراکندگی آرا میتواند موجب کاهش تعداد کرسیهای اختصاصیافته به مجموع آن جریان شود، حتی در شرایطی که پایگاه اجتماعی و میزان آرای کلی آن جریان بالا باشد. از اینرو، نظام تناسبی بهطور طبیعی جریانهای منسجم را تقویت کرده و پراکندگی و چنددستگی را با کاهش سهم کرسیها مواجه میسازد.
نکته مهم دیگر در این نظام آن است که عضویت حزبی شرط حضور در فهرستهای انتخاباتی نیست. قانون هیچ الزامی مقرر نکرده که نامزدهای یک فهرست حتماً عضو همان حزب باشند. احزاب میتوانند افراد مستقل، چهرههای اجتماعی یا نیروهای تخصصی را اگر عضو هیچ حزبی نباشند در فهرست خود قرار دهند. این ویژگی باعث میشود فهرستها لزوماً بسته و صرفاً حزبی نباشند و زمینه ورود چهرههای خارج از ساختار رسمی احزاب به شوراها فراهم شود.
بر اساس شبیهسازیهایی که با استفاده از دادههای انتخابات گذشته، از جمله انتخابات سال ۱۴۰۰، انجام شده است، اگر نظام تناسبی در آن دوره اجرا میشد، شورای ۲۱ نفره شهر تهران احتمالاً ترکیبی از چند حزب و چند جریان سیاسی مختلف بود و نه یک ترکیب کاملاً یکدست. به همین دلیل، قانون جدید عملاً این امکان را فراهم کرده است که شوراها بازتاب دقیقتری از تنوع آرای مردم باشند و احزاب و جریانهای مختلف، متناسب با وزن واقعی خود در جامعه، در ترکیب شورا حضور پیدا کنند. در جمعبندی میتوان گفت جریانی که بتواند فهرست واحد و منسجم ارائه دهد، شانس بیشتری برای کسب کرسی دارد؛ چندفهرستی شدن یک جریان میتواند سهم آن را کاهش دهد؛ افراد غیرحزبی امکان حضور در فهرستهای حزبی را دارند؛ و در نهایت، نظام تناسبی زمینه شکلگیری شورایی متکثر و چندصدایی را فراهم میکند، نه الزاماً شورایی یکدست.
17:10 - 2 دی 1404
نظرات کاربران
