الهه جعفرزاده: آلودگی هوای تهران سالهاست بهعنوان یکی از جدیترین تهدیدها برای سلامت انسانها مطرح میشود؛ اما کمتر به پیامدهای آن بر حیاتوحش شهری توجه شده است. پرندگان، بهعنوان شاخصهای مهم تنوع زیستی و سلامت اکوسیستم، در برابر این بحران آسیبپذیری ویژهای دارند.
محمدعلی یکتانیک، کارشناس محیطزیست و تیمارگر حیاتوحش، در گفتوگو با خبرآنلاین از تأثیرات گسترده آلودگی هوا بر جمعیت و رفتار پرندگان سخن گفته و هشدار میدهد که ادامه این روند میتواند به کاهش جدی تنوع زیستی در پایتخت منجر شود.
تهران؛ گذرگاه مهاجرتی از دسترفته
به گفته یکتانیک، «تهران یکی از کریدورهای اصلی مهاجرت پرندگان است، اما آلودگی شدید باعث شده بسیاری از گونهها دیگر از روی تهران عبور نکنند. در شرایط معمول، بیش از دویست گونه پرنده در مسیر مهاجرت از تهران رد میشوند، اما اکنون بسیاری از آنها مسیرهای جایگزین را برگزیدهاند.»
این تغییر مسیر نشان میدهد که آلودگی هوا نهتنها بر زندگی روزمره انسانها، بلکه بر چرخههای طبیعی و مهاجرتی پرندگان نیز اثر گذاشته است.
متن کامل گفتوگو را در این لینک بخوانید.
آلودگی هوا با پرندگان چه میکند؟
یکتانیک توضیح میدهد: «پرندگان نسبت به انسانها ریههای حساستری دارند و به گازهایی مانند ازن و ترکیبات نیتروژن بسیار حساساند. این مسئله موجب کاهش میزان اکسیژن دریافتی و درنهایت افت کیفیت تنفس آنها میشود و از توان پروازشان میکاهد.»
او اضافه میکند که ورود فلزات سنگین مانند سرب به بدن پرندگان میتواند پوسته تخم آنها را در فصل زادآوری نازک و شکننده کند و در نهایت توان تولیدمثلشان را کاهش دهد. این پیامدها بهطور مستقیم جمعیت گونههای پرنده را تهدید میکند.
کاهش محسوس جمعیت گنجشکها
یکی از نکات مهمی که یکتانیک بر آن تأکید دارد، کاهش محسوس جمعیت پرندگان کوچک در تهران است: «خوشبختانه هنوز جمعیتهای قابلقبولی از کبوتر یا قمری خانگی وجود دارد، ولی به چشم میبینیم که تعداد گنجشکها در شهرها خیلی کمتر شده است.»
در مقابل، گونههایی مانند کلاغ ابلغ توانستهاند در محیطهای تخریبشده شهری رشد کنند. یکتانیک این گونه را «شاخص تخریب طبیعت» میداند و حضور گسترده آنها را نشانهای از بحران زیستمحیطی معرفی میکند. کاهش جمعیت گنجشکها، که جزو گونههای وحشی هستند، زنگ خطری جدی برای سلامت اکوسیستم شهری است.
راهکارهای مدیریت شهری/ نقش شهروندان در حفاظت از پرندگان شهری چیست؟
یکتانیک بر ضرورت حفظ پیوستگی مناطق سبز شهری تأکید میکند: «پرندگان در حین مهاجرت نیاز دارند در نقاطی توقف کنند، استراحت و تغذیه داشته باشند. این نقاط میتواند پارکها، دریاچهها یا تالابها باشد.»
راهکار اصلی اما کاهش آلودگی هواست. او میگوید: «استفاده از سوختهای استاندارد و پرهیز از شبهبنزین و مازوت کلید حل بحران است.»
همچنین این کارشناس هشدار میدهد که ریختن نان برای پرندگان اقدامی اشتباه است: «نان غذای کاملی برای پرندگان نیست، صرفاً سیرکننده است و آنها را از جستوجوی غذای مغذی بازمیدارد.» به باور او، کمک به پرندگان تنها در شرایط سخت مانند خشکسالی یا زمستانهای شدید باید با دانههای باکیفیت و در مکانهای امن انجام شود.
۴۷۲۳۲
