وقتی استعدادها در جغرافیا گم میشوند
در مناطق محروم ایران، نوجوانان دبیرستانی با چالشهایی واقعی روبهرو هستند؛ از نبود رشتههای تحصیلی دلخواه تا اینترنت ضعیف و کتابهای گران، مسائلی که مسیر تحصیلی و کنکورشان را تحت تأثیر قرار میدهد.
خلاصه خبر
به گزارش خبرگزاری فارس، دوره متوسطه دوم و سالهای پایانی دبیرستان برای بسیاری از نوجوانان ایرانی، سالهای سرنوشتساز است؛ سالهایی که انتخاب رشته، امتحانات نهایی و کنکور آینده تحصیلی و شغلی آنان را رقم میزند. اما مسیر رسیدن به این فرصتها برای همه یکسان نیست و در مناطق محروم، دانشآموزان با موانع ملموس و واقعی روبهرو هستند.مدارس دولتی مدتهاست از مدارس غیردولتی عقب ماندهاند و عدالت آموزشی کمرنگ شده است. امکانات محدود، کلاسهای پرجمعیت و کمبود تجهیزات در مدارس دولتی، با این حال، همین مدارس دولتی نیز که از بسیاری مواهب آموزشی محروماند، همچنان قابل مقایسه با شرایط مدارس مناطق محروم و کمبرخوردار نیستند؛ جایی که کمبودها بسیار عمیقتر و گستردهتر است.وقتی علاقه زیر سایه نابرابری پنهان میشود برای بسیاری از دانشآموزان دبیرستانی، محدودیتها روزانه تجربه میشود. در برخی مدارس، رشتههای پرطرفدار ارائه نمیشوند و دانشآموزان مجبورند مسیر تحصیلیای انتخاب کنند که با علاقه و استعدادشان همخوانی ندارد، مانند دانشآموزی که میخواست تجربی بخواند اما تنها گزینه مدرسه، رشتهای غیرمرتبط بود.
علی دانشآموز کمبرخوردار از شهرستان ورامین میگوید: «من همیشه میخواستم علوم انسانی بخوانم، اما در مدرسه منطقه ما ظرفیت کامل بود و برای ثبت نام به مشکل برخوردم پس مجبور شدم در رشته کار و دانش ثبتنام کنم، با اینکه اصلاً به آن علاقه نداشتم.» یکی دیگر از دانشآموزان با استعداد شهر اسلامشهر میگوید:«میخواستم ریاضی بخوانم و برای کنکور آماده شوم، اما مدرسه کلاس تقویتی نداشت و خانوادهام نیز توان خرید کتابهای کمکآموزشی را نداشتند. گاهی مجبور میشدم با موبایل دوستان درس بخوانم که حتی تهیه اینترنت هم دشواریهای خودش را داشت.»اینها روایت تصویر واقعی چالشهای آموزشی در مناطق کم برخوردار را نشان میدهد و بخشی از شکاف آموزشی را آشکار میکند.
چالشهای ملموس در مسیر تحصیل کمبود معلمان متخصص یکی دیگر از چالشهاست؛ در برخی مناطق یک معلم چند کلاس و پایه را به تنهایی تدریس میکند و فرصت تمرین فردی برای دانشآموزان محدود است، که بهویژه در سالهای آمادگی امتحانات نهایی و کنکور، موفقیت آنها را تحت تأثیر قرار میدهد.نبود اینترنت و منابع دیجیتال، چالشی دیگر برای دانشآموزان محروم است. برخی کیلومترها راه میروند تا به نقاط دارای آنتن برسند و حتی بعضی گوشی هوشمند برای کلاس آنلاین ندارند. بخشدار زاوین کلات میگوید: «دانشآموزان روستاهای بالای ۲۰ خانوار این بخش برای دسترسی به اینترنت، مسیر خانه یا مدرسه تا ارتفاعات مشرف به روستا را طی میکنند.»
افزایش قیمت کتابها فشار اقتصادی بر خانوادهها وارد میکند، والدین یکی از دانشآموزان گلستانی میگویند:«برای تأمین کتابهای کمکآموزشی مدتها پسانداز کردهاند و فرزندشان گاهی با یک کتاب محدود درس میخواند.»حتی دانشآموزان با استعداد محروم، به دلیل کمبود کلاسهای آمادگی و منابع، از ورود به مدارس سمپاد و رقابتهای علمی باز میمانند. محمدی، کارشناس آموزش و پرورش، میگوید: «دسترسی نابرابر به منابع آموزشی فرصت شرکت در رقابتهای علمی و آمادگی کنکور را از دانشآموزان محروم میگیرد.»
فهیمه قربانی، معلم با سابقه تبریزی، درباره وضعیت مدارس روستایی میگوید:«در بسیاری از مناطق و روستاهای دورافتاده، کلاسها یا صندلیهای خالی دارند یا معلمانی که بار تدریس چندپایه و چند درس تخصصی را به دوش میکشند. وقتی نمیتوانیم برای همه دانشآموزان وقت کافی بگذاریم، بخش زیادی از عدالت آموزشی رعایت نمیشود و حتی دانشآموزان با استعداد فرصت رشد کامل پیدا نمیکنند.»
راهکارهایی با الهام از تجربههای موفق و قابلیت پیادهسازی گسترش مسیرهای تحصیلی و مهارتی تجربه مالزی و امارات نشان میدهد مسیرهای آکادمیک، فنیوحرفهای و مهارتی برای همه فراهم است. ایران با رشتههای کار و دانش و فنیوحرفهای گامهایی برداشته، اما با ایجاد کلاسهای حضوری و آنلاین برای رشتههای پرطرفدار در مناطق محروم و افزودن مسیرهای مهارتی و علمی، میتوان فرصت برابر و انتخاب آزادانه فراهم کرد.تقویت معلمان متخصص و باسابقه مالزی و قطر معلمان متخصص را تربیت و به مناطق مختلف منتقل میکنند. ایران میتواند با آموزش ضمن خدمت، تقویت معلمان مناطق محروم و پشتیبانی آنلاین، کیفیت آموزش را بالا ببرد و شکاف آموزشی را کاهش دهد.
دسترسی برابر به منابع دیجیتال و آموزش آنلاین تجربه ترکیه، مالزی و قطر نشان میدهد که دسترسی به ابزار دیجیتال و منابع آنلاین شکاف آموزشی را کاهش میدهد. ایران نیز میتواند با اینترنت رایگان یا کمهزینه و تبلت، یادگیری برابر را فراهم کند.حمایت اقتصادی از خانوادهها در مالزی و اردن، ارائه کتابهای یارانهای و حمایت مالی از خانوادهها بخشی از سیاست عدالت آموزشی است. در ایران، آموزش تا دیپلم رایگان است، اما کتابهای کمکآموزشی و کلاسهای کنکور هزینهبر هستند. حمایت مالی، ارائه منابع آموزشی رایگان و کمک هزینه میتواند فشار اقتصادی را کاهش دهد و مسیر یادگیری را هموار کند.
پشتیبانی ویژه از دانشآموزان نخبه و کمبرخوردار مالزی، قطر و ترکیه دانشآموزان نخبه را شناسایی و حمایت میکنند. ایران نیز میتواند با شناسایی استعدادهای مناطق محروم، کمک مالی و کلاسهای حضوری و آنلاین، مسیر ورود به مدارس برتر و کنکور را هموار کند.تقویت رقابت علمی و فرصتهای برابر امارات و مالزی کلاسها و مسابقات علمی رایگان برگزار میکنند تا استعدادها دیده شوند. ایران هم میتواند با برگزاری کلاسها و آزمونهای آمادگی رایگان در مناطق محروم، دانشآموزان نخبه و کمبرخوردار را از حذف شدن در رقابتهای علمی محافظت کند.
ایجاد مراکز آموزشی مجهز و مسیرهای حمایتی محلی و ملیمالزی و قطر مراکز آموزشی مجهز با کتابخانه، آزمایشگاه و کلاسهای مهارتی ایجاد کردهاند. ایران میتواند مراکز آموزشی مجهز در شهرستانها و مناطق محروم راهاندازی کرده و برنامههای مهارتی و تقویتی ارائه کند تا فرصت برابر برای همه دانشآموزان فراهم شود.راهکارهای بومی ویژه مناطق محروم ایراندر کنار الگوهای بینالمللی، بخش مهمی از عدالت آموزشی نیازمند راهحلهای بومی، متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی است: کلاسهای سیار و پشتیبانی محلی اهمیت دارد، معلمان متخصص میتوانند چند روز در هفته به مدارس روستایی سفر کرده و آموزش استاندارد ارائه دهند.استفاده از ظرفیت مدارس و مراکز فرهنگی محلی که کتابخانهها، خانههای فرهنگ و سالنهای اجتماعات میتوانند به مراکز آموزش تقویتی و مهارتی تبدیل شوند.
بستههای دیجیتال آفلاین برای مناطقی که اینترنت ندارند، ارائه فلشمموری و هارد حاوی فیلمهای آموزشی و جزوات میتواند آموزش را از اینترنت بینیاز کند.پشتیبانی مالی و ارایه کتاب های یارانهای و آموزشی در کنار کمکهزینه آموزشی برای خانوادههای کمبرخوردار ضروری است.
شناسایی و حمایت از دانشآموزان نخبه، بورسیه، کلاسهای ویژه حضوری و آنلاین و هدایت تحصیلی و مالی اختصاصی برای دانشآموزان مستعد مناطق محروم انجام شود.مسیرهای مهارتی بومی، تقویت رشتههای مرتبط با نیاز منطقه مانند کشاورزی مدرن، صنایع دستی، برق و مکانیک همراه با آموزش علمی و عملی برنامه ریزی و انجام شود.شبکه معلمان داوطلب با مشوقهای واقعی شامل اعزام معلمان باسابقه و بازنشسته به مناطق محروم، پرداخت مزایای بالاتر، ارتقای رتبه و امتیاز استخدامی، پوشش هزینه رفتوآمد و اسکان و صدور گواهی رسمی، انگیزه مشارکت حرفهای را افزایش میدهد.
برنامههای عملی وزارت آموزشوپرورشیکی از مدیرکلهای دفتر آموزش دوره دوم متوسطه نظری وزارت آموزشوپرورش گفته است که «مهمترین کار در حوزه متوسطه، اجرای الگوی مدرسه تراز است که طی سه سال تمام مدارس عادی دولتی تحت پوشش این طرح قرار میگیرند؛ همچنین پویش جهاد علمی برای مناطق محروم، حمایت از مدارس شبانهروزی و توانمندسازی دبیران در دستور کار قرار دارد تا میانگین نمرات دانشآموزان ارتقا یابد.»
چشمانداز امیدبخشتجربه کشورهایی مانند مالزی، امارات و ترکیه نشان میدهد که عدالت آموزشی زمانی محقق میشود که مسیرهای متنوع تحصیلی ایجاد شود، معلمان متخصص حمایت شوند، دسترسی دیجیتال فراهم شود، خانوادهها تحت حمایت باشند و دانشآموزان نخبه محروم ویژه حمایت شوند.اگر این مسیر همراه با راهکارهای بومی ایرانی اجرا شود، میتوان عدالت آموزشی را در سالهای سرنوشتساز دبیرستانی، به واقعیت نزدیکتر کرد.#عدالت_آموزشی#دبیرستان#آموزش_پرورش
19:12 - 3 دی 1404
نظرات کاربران
