برداشت بیرویه و غیرمجاز از جنگلها که تا پیش از این به چوب، زغال و گیاهان دارویی محدود بود، حالا به خزههای جنگلی نیز رسیده است، به طوریکه همین پوشش سبز و بهظاهر کماهمیت نیز از شبیخون سوداگران در امان نمانده و به کالایی جدید در بازارهای آنلاین تبدیل شده است.
برداشت غیرمجاز و فروش گسترده آن در حالی ادامه دارد که نقش این گونه سبز در حفظ رطوبت، سلامت و ایمنی جنگلها انکارناپذیر است، اما در سایه غفلت و شاید چراغ سبز مسئولان، بدون دردسر از دل جنگلهای شمال جدا میشود و مستقیم به سبد خرید گلفروشیها میرود.
به گزارش روزنامه هفت صبح، در برخی بسترهای مجازی، هر نیم کیلو خزه جنگلی ۹۵ هزار تومان به فروش میرسد. در جایی دیگر، خزه جنگلی زنده با نرخهایی تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آگهی شده است. حتی در فروشگاههای بزرگ اینترنتی نیز ردپای فروش خزه دیده میشود.
این وضعیت پرسش مهمی را پیش میکشد: چگونه محصولی که برداشت آن از جنگل ممنوع است، چنین آشکار و بیدردسر در فضای مجازی معامله میشود؟
فعالان محیط زیست میگویند آنچه امروز درمورد خزه رخ میدهد، ادامه همان روندی است که پیشتر گونههای رونده و گیاهان جنگلی را هدف قرار داده بود. اجزای زیستبوم جنگلی، پس از جدا شدن از زیستگاه طبیعیشان، به مراکز عرضه گل و گیاه منتقل میشوند و برای پایه گلدان، قیم گیاهان رونده و بستر قلمهزنی مصرف میشوند، یا نقش موقت نمایشگاهی و دکوری دارند و پس از مدتی دور ریخته میشوند.
این در حالی است که جداسازی چنین گونههایی از جنگل، تنها حذف یک عنصر سبز نیست، بلکه اخلال در چرخهای پیچیده از حیات است که در تداوم نسل درختان، حفظ رطوبت خاک و کاهش خطر حریق نقش مهمی دارد.
دو سال پیش، درمورد برداشت بیقاعده گونه رونده «همیشک» هشدار داده شد، اما امروز فعالان محیط زیست میگویند متخلفان خزه را بهمنزله هدفی کمدردسرتر انتخاب کردهاند، چراکه برداشت آن ساده است، ردپای کمتری به جا میگذارد و بازار مصرف مشخصی دارد.
اگرچه فعالان محیط زیست روند قاچاق خزه از جنگل را نگرانکننده توصیف میکنند، کامیار مرزبانی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، معتقد است قاچاق خزه گسترده و سازمانیافته نیست و موردی رخ میدهد. او میگوید یگان حفاظت منابع طبیعی اجازه خروج هیچ محصولی از عرصه جنگلی را نمیدهد و اگر تخلفی مشاهده شود قطعا برخورد خواهد شد.
با این حال، این مقام مسئول تاکید میکند که نمیتوان ادعا کرد که تخلف به صفر رسیده است. تناقض ماجرا آنجا است که چند ماه قبل، اداره منابع طبیعی شهرستان نور در اطلاعیهای رسمی از مردم خواست برداشت غیرمجاز محصولاتی مانند خزه، چلم و سرخس را به شمارههای امداد جنگل گزارش دهند؛ اقدامی که نشان میدهد حجم این برداشتها آنقدر قابل توجه بوده که هشدار عمومی داده شده است.
جستوجو در بسترهای فروش اینترنتی، تصویر روشنی از واقعیت موجود ارائه میدهد. خزه جنگلی بهراحتی خرید و فروش میشود، کاربردهای آن با جزئیات توضیح داده میشود و هیچ نشانهای هم از غیرقانونی بودن کالا در آگهیها دیده نمیشود.
خزهها مستقیما تحت تاثیر میزان رطوبت هوا و بارندگی هستند و تکثیر آنها کار دشواری نیست، اما عدهای ترجیح میدهند که به جای صرف وقت و پرورش خزه به منابع جنگلی دستبرد بزنند. سوال این است که چرا حذف خزهها از جنگل برای این زیستبوم خطرناک است؟ حبیب زارع رئیس باغ گیاهشناسی نوشهر در گفتگو با روزنامه «قدس» وجود خزه در جنگل را نشاندهنده سلامت جنگل میداند و گستردگی و تنوع خزهها را نشانه سالمتر بودن این زیستبوم معرفی میکند. به گفته او، خزهها به رطوبت محیط متکیاند و در مواقعی که حریق در جنگل رخ میدهد از آنجا که این گونه جاذب آب است مانند عایقی روی تنه درخت عمل میکند و سبب میشود گرما و آتش بهراحتی از لایه خزه عبور نکند.
به این ترتیب اگر آتشسوزی سطحی در جنگل رخ دهد، خزه که در واقع نخستین قربانی است، خود را فدای درخت میکند. خزه میسوزد و فرسوده میشود ولی از تنه محافظت میکند. بنابراین هرچه تعداد و تراکم خزهها در جنگل بیشتر باشد، احتمال گسترش آتش و شدت آن کمتر میشود.
