«دنیایاقتصاد» برای ارزیابی ارزش دلاری محصولات خودرویی، بهای ۱۶ محصول داخلی و ۱۰ محصول مونتاژی پرتقاضا را در بازه زمانی ۳۱شهریور تا چهارشنبه هفته گذشته رصدکرده و با نرخ دلار ۱۰۵هزارتومانی برای ۳۱ شهریور و ۱۳۴هزار و ۴۰۰تومان بهعنوان آخرین قیمت ثبتشده، بهای دلاری آنها را محاسبه کردهاست.
این بررسی نشان میدهد؛ بهای دلاری خودروهای داخلی در این بازه بهطور میانگین ۲۸۱.۲دلار (۴.۵درصد) افزایش پیداکرده و بهای خودروهای مونتاژی بهطور میانگین ۹۵۷.۵دلار (معادل ۴.۶درصد) رشد را به خود میبیند. بنابراین بهای خودروهای داخلی و مونتاژی طی سه ماه گذشته بیشتر از نرخ ارز حرکت کردهاست. در واقع میتوان بهای دلار در بازار آزاد را بهنوعی آینهای از تورم عمومی درنظر گرفت، بنابراین میتوان گفت؛ بهای خودرو بهنوعی دچار اضافه پرش قیمتی شدهاست، یا بهعبارتی فاکتورهایی در بهای خودرو موثر بوده و آن را افزایشیکرده که اضافه بر فضای کلی اقتصاد کشور بودهاست.
طی سالهای گذشته نیز بازار خودرو عموما نسبت به تورم عمومی با اضافه پرش قیمتی مواجه بودهاست. طبق گزارشی که سالگذشته در همین صفحه منتشرشد، قیمت انواع خودروهای داخلی، مونتاژی و وارداتی از سال۹۶ تا سال۱۴۰۳ بهطور میانگین رشد ۱۸۴۸درصدی داشته و این در شرایطی بود که نرخ دلار در این سالها ۱۴۵۲درصد رشد کردهبود، بنابراین طی هفتسالی که از آن یاد کردیم، تورم در بازار خودرو از تورم عمومی پیشیگرفته بود.
با اینحال از اواسط سالگذشته این موضوع تا حد قابلتوجهی تغییر کرد، بهطوریکه بازار خودرو نسبت به تغییرات بهای ارز حساسیت کمتری پیدا کرد و حتی در بازههای چندماهه رشد قیمت خودرو از افزایش بهای دلار عقب میماند. در مهرماه امسال تقریبا سرعت رشد این دو بههم رسید. «دنیایاقتصاد» در گزارشی تحتعنوان «همسویی دلار و خودرو» به این موضوع پرداخت اما بعد از آن دوباره بهای خودرو دچار اضافهپرش شد. از جمله عواملی که میتوان آن را در رشد اضافه قیمت خودرو موثر دانست، خطاهای سیاستی است.
در بازه زمانی مورد بررسی دلالان بار دیگر بازار خودرو را در دست گرفتند. شکاف قیمتی بین کارخانه و بازار که نتیجه مستقیم خطاهای سیاستگذاران و اصرار روی قیمتگذاری دستوری است، بار دیگر به اوج رسیده و همین موضوع جذابیت حضور دلالان را افزایش دادهاست؛ بهطوریکه در آخرین طرح فروش ایرانخودرو بیش از ۱۰میلیون نفر برای خرید ۳۱ هزار و ۶۱۰ خودرو (از هر ۵.۵دارنده گواهینامه یک نفر) اقدام به ثبتنام کردند. آنها با خرید از کارخانه و فروش در بازار سود زیادی کسب میکنند اما پیششرط آن سطح بالای قیمتها در بازار است، بنابراین فعالیت این واسطهگران در جهت رشد قیمت در بازار اوج گرفتهاست.
عامل دیگر موثر در این اضافه پرش را میتوان انتظارات تورمی دانست؛ در واقع در وضعیتی که بسیاری از افراد انتظار دارند تورم در آینده رو به افزایش رود، رو به خرید کالاهای سرمایهای و حتی مصرفی پردوام میآورند اما در این بین خودرو بهعنوان کالایی که ماهیت مصرفی-سرمایهای دارد از جذابیت زیادی برخوردار است و باعث میشود افراد زیادی سرمایه خود را به سمت بازار خودرو بیاورند. نکته قابلتوجه در بررسی تغییرات بهای دلاری خودرو این است که محصولات ارزانقیمتتر داخلی جهش بیشتری در بهای دلاری خود تجربه کردهاند که نشان میدهد بیشتر این خودروها هدف تقاضا در بازار قرارگرفتهاند، در مقابل خودروهای داخلی که بهای آنها نزدیک به محصولات مونتاژی است حتی کندتر از دلار دچار رشد قیمت شدهاند یا بهعبارتی بهای دلاری آنها رو به کاهش رفتهاست.
این موضوع نشان میدهد؛ در این بازه قیمتی افراد بیشتر ترجیح میدهند که خودروی مونتاژی خریداری کنند. اما رشد قابلتوجه بهای دلاری خودروهای داخلی و مونتاژی نتایجی دارد که از چند جهت قابلبررسی است. ابتدا اینکه این خودروها در حال از دستدادن مزیت قیمتی خود هستند. خودروهای داخلی و مونتاژی طی سالهای اخیر بهطور سنتی از مزیت قیمت دلاری پایین برخوردار بودهاند؛ مزیتی که عمدتا ناشی از سرکوب قیمت، ارز ارزانقیمتتر و کیفیت پایینتر بودهاست، اما رشد قیمت دلاری به این معنا است که بهای دلاری خودروهای داخلی درحال نزدیکشدن به بهای برخی خودروها در بازار جهانی است، بدون اینکه از نظر کیفیت به آنها نزدیک شده باشد.
از طرف دیگر این موضوع نشان میدهد؛ تنها کاهش ارزش پول نیست که موجب تورم در بازار خودرو میشود بلکه این بازار از تورم ساختاری رنج میبرد که حاصل هزینههای تولید، ناکارآمدی، سربار مالی و سیاستگذاری غلط است.
فراز و فرود بهای دلاری خودرو
همانطور که اشاره شد «دنیایاقتصاد» برای بررسی تغییرات قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی بهای ۲۶خودروی مختلف را ز ۳۱شهریور تا آخرین روز بازار در هفته گذشته زیر ذرهبین قراردادهاست. برای بررسی جزئیات ابتدا سری به خودروهای داخلی بزنیم. از بین ۱۶محصول داخلی که تغییرات آنها را بررسی کردیم، قیمت دلاری ۱۱محصول افزایشی بوده و بهای دلاری ۵محصول نیز کاهش پیدا کردهاست.
از این بین بیشترین رشد مربوط به ساینا دوگانهسوز است. این خودرو چهارشنبه هفته گذشته در بازار ۸۹۰میلیونتومان قیمت داشت که با درنظرگرفتن دلار ۱۳۴هزار و ۴۰۰تومانی بهای آن به ۶هزار و ۶۲۲ دلار میرسد، در آخرین روز از تابستان اما همین خودرو در بازار ۶۲۰میلیونتومان بود. بهای دلار در بازار آزاد در این روز نیز به ۱۰۵هزارتومان رسید. بر این اساس بهای دلاری این خودرو ۳۱شهریورماه ۵هزار و ۹۰۴دلار بود، بنابراین بهای این خودرو طی سه ماه گذشته ۷۱۸دلار معادل ۱۲.۲درصد رشد را تجربه کردهاست.
در رتبه بعدی رشد قیمت بین خودروهای داخلی پژوپارس ELX-XU۷P قرارگرفتهاست. این خودرو ۳۱ شهریور امسال یکمیلیاردتومان قیمت داشت که بهای آن را به ۹هزار و ۵۲۴ دلار میرساند اما حالا قیمت این خودرو به یکمیلیارد و ۴۰۰میلیونتومان رسیده تا بهای ثبتشده برای آن نیز ۱۰هزار و ۴۱۷ دلار باشد، بنابراین قیمت این خودرو رشد ۸۹۳ دلاری و ۹.۸درصدی را تجربه کردهاست.
اطلس نیز در رتبه سوم این ردهبندی قرار میگیرد، بهطوری که بهای آن از ۷۰۰میلیونتومان به ۹۷۰میلیونتومان در بازه مورد بررسی رسیدهاست. با درنظرگرفتن دلار ۱۰۵هزارتومانی برای انتهای شهریور و ۱۳۴هزار و ۴۰۰تومانی برای آخرین روز از معاملات هفته گذشته میتوان گفت؛ بهای این خودرو از ۶هزار و ۶۶۷ دلار به ۷هزار و ۲۱۷ دلار رسیده که نشانگر رشد ۵۵۰ دلاری و ۸.۲درصدی است.
اما بهای همه خودروهای داخلی رشد نداشته و برخی از آنها نیز با کاهش ارزش دلاری مواجه بودهاند که همه این خودروها در سقف قیمتی داخلیها قرار دارند. برای مثال میتوان به ریرا اشاره کرد. این محصول ایرانخودرو چهارشنبه هفته گذشته در بازار ۲میلیارد و ۱۸۰میلیونتومان قیمتگذاری شد که بهای آن را به ۱۶هزار و ۲۲۰ دلار میرساند اما ۳۱ شهریورماه که قیمت آن یکمیلیارد و ۷۵۰میلیاردتومان بود، قیمت این خودرو به ۱۶هزار و ۶۶۷دلار میرسید، بنابراین این رقم در مدت زمان یادشده ۴۴۷ دلار معادل ۲.۷درصد کمتر شدهاست.
نگاهی هم به لیست خودروهای مونتاژی داشته باشیم. از بین ۱۰ محصول مونتاژی مورد بررسی ما بیشترین رشد بهای دلاری مربوط به KMC T۸ است. بهای این خودرو در بازه زمانی مذکور از ۲۰هزار و ۹۵۲ دلار به ۲۴هزار و ۵۵۴ دلار رسیده تا رشد سههزار و ۶۰۲ دلاری و ۱۷.۲درصدی داشتهباشد. فونیکس آریزو۶ نیز با اختلاف زیاد در رده دوم قرارگرفته و رشد قیمت دوهزار و ۱۰۱دلاری و ۱۰.۸درصدی داشته و بهای آن از ۱۹هزار و ۴۷۶ دلار به ۲۱هزار و ۵۷۷ دلار رسیدهاست، در مقابل اما بهای دلاری دو محصول نیز کاهشی بودهاست. MVM X۲۲ پرو ۳.۷درصد و فیدلیتی پرایم ۷نفره نیز ۵.۱درصد افت را در ارزش دلاری خود ثبت کردهاند.
خودروهای همقیمت در بازار بینالمللی
میانگین بهای دلاری خودروهای داخلی مورد بررسی ما به حدود ۱۱هزار و ۷۰۰ دلار میرسد. نگاهی به بازار جهانی نشان میدهد این رقم در بسیاری از کشورها امکان خرید خودروی صفرکیلومتر را فراهم میکند. در این بازه قیمتی، محصولاتی مانند هیوندای گرند i۱۰، کیا پیکانتو، سوزوکی سلریو، تویوتا آگیا، تاتا تیاگو و رنو کوئید در نسخههای بالاتر عرضه میشوند که همگی در کلاس خودروهای شهری و اقتصادی قرار دارند. این خودروها اگرچه از نظر ابعاد و قدرت موتور ساده و کمهزینه طراحی شدهاند، اما بر پایه پلتفرمهای جدید ساختهشده و استانداردهای ایمنی روز را پاس میکنند.
در مقابل، خودروهای داخلی که میانگین قیمت دلاری آنها به حدود ۱۱هزار و ۷۰۰ دلار رسیده، عمدتا متکی بر پلتفرمهای قدیمی و فناوریهای ساده هستند و از نظر ایمنی و کیفیت ساخت فاصله محسوسی با این محصولات جهانی دارند. به بیان دیگر، درحالیکه با پرداخت چنین رقمی در بازار جهانی میتوان صاحب خودرویی مانند گرند i۱۰ یا پیکانتو صفرکیلومتر شد که حداقلهای ایمنی و کیفیت مهندسی را ارائه میدهد، در بازار داخلی همین بهای دلاری صرف خودروهایی میشود که مزیت قیمتی سنتی خود را از دست دادهاند، بیآنکه ارتقای متناظری در سطح کیفیت محصول رخداده باشد. در سطح قیمتی حدود ۱۹هزار و ۷۰۰ دلار که معادل میانگین بهای دلاری خودروهای مونتاژی مورد بررسی است، فاصله میان بازار ایران و بازار جهانی پررنگتر از بخش خودروهای داخلی میشود.
این رقم در بازارهای بینالمللی به خرید خودروهای صفرکیلومتر در کلاس کامپکت و کراساوورهای کوچک منجر میشود؛ خودروهایی مانند تویوتا کرولا، هوندا سیتی، هیوندای النترا، کیا سراتو(فورته)، مزدا ۳ در نسخههای پایه، فولکسواگن پولو سدان یا کراساوورهایی نظیر کیا سونت، هیوندای ونیو و نیسان کیکس که از نظر ابعاد، ایمنی و کیفیت مهندسی یک پله بالاتر از خودروهای شهری اقتصادی قرار دارند. این خودروها معمولا پلتفرمهای بهروز، پیشرانههای کارآمدتر، گیربکسهای مدرن و مجموعه کاملتری از تجهیزات ایمنی را دارند. در مقابل، خودروهای مونتاژی بازار ایران اگرچه از نظر طراحی ظاهری و سطح تجهیزات نسبت به خودروهای داخلی وضعیت بهتری دارند، اما همچنان در بسیاری از موارد از نظر کیفیت ساخت، ایمنی فعال و اعتبار پلتفرم با خودروهای همقیمت جهانی فاصله دارند.
