انسانهایی که برای زندهماندن به نوک درختان چنگ میزنند، هزاران خانه فرو میریزد و جادهها به سرعت به رودخانههای گلولای تبدیل میشود.
این تصاویر هولناک پیشبینی دیستوپیاییِ آینده نیست؛ واقعیتِ آبوهوایِ شدید است که جهان را در چنگی مرگبار گرفته.
در اروپا، سیلهای ناگهانی، موجهای گرمای مرگبار، خشکسالیها و آتشسوزیهای جنگلیِ رکوردشکن به ویژگیِ شاخصِ سال ۲۰۲۵ بدل شدند؛ میراثی که قاره هنوز برای جبران پیامدهایش دستوپا میزند.
اما کارشناسان هشدار میدهند این رخدادها اگر برای کاهش انتشارِ گازهای حبسکننده گرما در جو اقداماتی قاطع انجام نشود، به «وضعیتِ عادیِ جدید» بدل خواهند شد.
آیا تغییرات اقلیمی مقصرِ آبوهوایِ شدید است؟
هرچند دانشمندان از نسبت دادنِ مستقیمِ تقصیر به رخدادهایِ مشخصِ آبوهواییِ شدید پرهیز میکنند، اما اتفاقنظر گستردهای وجود دارد که تغییرات اقلیمی باعثِ افزایشِ بسامد و شدتِ آنها شده است.
به ازای هر ۱ درجه سانتیگراد افزایشِ دمای هوا، جو حدودِ ۷ درصد رطوبتِ بیشتری نگه میدارد که میتواند به بارشهای شدیدتر و سنگینتر منجر شود.
مرکز ملی علوم جوی میگوید: «تغییرات اقلیمیِ ناشی از انسان یعنی هوای تابستان بر زمینهای گرمتر از اقلیم رخ میدهد.»
این مرکز میافزاید: «با هر درجه گرمتر شدنِ اقلیمِ زمین، بسامد و شدتِ موجهای گرما بدتر خواهد شد.»
آبوهوایِ شدیدِ اروپا در سال ۲۰۲۵
سال ۲۰۲۵ با آغازِ توفانی شروع شد و بادهای شدید بخشهایی از فرانسه را درنوردید. مناطقِ شمالی از جمله Charleville-Mézières، Châlons-en-Champagne و Bar-le-Duc بیشترین آسیب را دیدند و بارها با تندبادهایی تا سرعتِ ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت روبهرو شدند.
تا بهار، آبوهوایِ شدید به چند کشورِ اروپاییِ دیگر هم رسید. در اسپانیایِ مرکزی و شمالی به دلیلِ طوفانِ مارتینیو دهها نفر تخلیه شدند و بدترین سیلِ سه دهه اخیر معدنِ نمکِ تاریخیِ Praid در رومانی را از کار انداخت. صدها نفر آواره شدند و خانههایشان در پیِ روزها بارشِ سیلآسا و بادهایِ شدید آسیب دید.
اما در ماههایِ تابستان اوضاع واقعاً شدت گرفت. گرمای شدید رکوردهایِ دما را در سراسرِ قاره شکست؛ حتی در دورترینِ شمالِ مدارِ قطبیِ معمولاً سرد، جایی که گرمای «واقعاً بیسابقه» در ۱۳ روزِ ماهِ ژوئیه از ۳۰ درجه سانتیگراد گذشت.
فنلاند سه هفته پیاپی دمایِ ۳۰ درجه سانتیگراد را تاب آورد و برای مقابله با شرایطِ سوزان به زحمت افتاد.
یک پیستِ یخ در شمالِ کشور پذیرایِ کسانی شد که از گرما پناه میجستند و بیمارستانهایِ محلی هم زیرِ فشارِ مراجعهها رفتند. موجِ گرما نسبت به وضعیتِ گوزنهایِ شمالی که در خطرِ گرم شدنِ بیش از حد بودند هم نگرانی ایجاد کرد.
در جنوب، اروپاییها زیرِ دماهایِ بالایِ ۴۰ درجه سانتیگراد کلافه شدند و دهها کشور به خشکسالی کشیده شد. گرمایِ شدید خیلی زود به وضعیتِ اضطراریِ سراسری در قاره بدل شد و چندین کشور هشدارهایِ بهداشتی و آتشسوزیهایِ جنگلی صادر کردند.
وزارتِ بهداشتِ مادرید از مردم خواست تا حدِ امکان از آفتاب دور بمانند و به سالمندان و زنانِ باردار توجهِ ویژه داشته باشند و مقامهایِ فرانسوی هم دستور دادند استخرهایِ عمومی رایگان شود تا ساکنان بتوانند خود را خنک کنند.
در ایتالیا ممنوعیتِ کارِ فضایِ باز در داغترین ساعاتِ روز اجرا شد و در یونان برخی جاذبههایِ مهمِ گردشگری به طورِ موقت بسته شد.
با این همه، مرگهایِ ناشی از گرمایِ شدید ادامه یافت و سرانجام تیترِ خبرها شد. مونتسه آگیلار، رفتگرِ ۵۱ سالهِ بارسلونا، در حالیکه شهر در وضعیتِ هشدارِ بالا بود پس از تحملِ دمایِ طاقتفرسایِ ۳۵ درجه سانتیگراد در خیابانها فرو افتاد.
مرگِ آگیلار موجِ اعتراضهایِ محلی را برانگیخت و صدها رفتگرِ همکار و شهروندِ نگران در مرکزِ بارسلونا به راهپیمایی پرداختند و پلاکاردهایی حمل کردند که رویشان نوشته بود: «گرمایِ شدید هم خشونتِ محیطِ کار است».
چند نفر بر اثرِ گرمایِ شدید جان باختند؟
پژوهشگرانِ امپریال کالجِ لندن و مدرسهِ بهداشت و پزشکیِ گرمسیریِ لندن ۸۵۴ شهرِ اروپایی را بررسی کردند و دریافتند تغییراتِ اقلیمی عاملِ ۶۸ درصد از ۲۴هزار و ۴۰۰ مرگِ برآوردشدهِ ناشی از گرما در تابستانِ امسال بوده است؛ چراکه دماها را تا ۳.۶ درجه سانتیگراد بالا برده.
کشورهایی که از یک موجِ گرما بیشترین آسیب را دیدند رومانی، بلغارستان، یونان و قبرس بودند؛ جایی که بینِ ۲۱ تا ۲۷ ژوئیه در دماهایی تا ۶ درجه بالاتر از میانگین، حدودِ ۹۵۰ مرگِ ناشی از گرما رخ داد. این یعنی حدودِ ۱۱ مرگِ روزانه به ازایِ هر یکمیلیون نفر.
پایتختهایِ اروپاییِ با بیشترین مرگِ سرانه رم، آتن و بخارست بودند. نویسندگانِ این مطالعه میگویند این امر بازتابِ مواجهه با بخشی از شدیدترینِ گرماها در اروپاست، اما تاکید میکنند عواملِ دیگری هم موثر است؛ از آمادگی گرفته تا ساختارِ جمعیتی و آلودگیِ هوا.
در مجموعِ ۸۵۴ شهر، تغییراتِ اقلیمی پشتِ ۴هزار و ۵۹۷ مرگِ برآوردشدهِ ناشی از گرما در ایتالیا بود که بالاترینِ رقمِ کلی است. همچنین باعثِ ۲هزار و ۸۴۱ مرگ در اسپانیا، ۱هزار و ۴۷۷ در آلمان، ۱هزار و ۴۴۴ در فرانسه، ۱هزار و ۱۴۷ در بریتانیا، ۱هزار و ۶۴ در رومانی، ۸۰۸ در یونان، ۵۵۲ در بلغارستان و ۲۶۸ در کرواسی شد.
تحلیلِ پروژهِ نسبتدهیِ جهانیِ رویدادهایِ آبوهوایی (WWA) نیز نشان داد تغییراتِ اقلیمی احتمالِ شرایطِ جویِ مولدِ آتشسوزیهایِ جنگلی در سراسرِ پرتغال و اسپانیا را حدودِ ۴۰ برابر بیشتر کرده است.
از آغازِ سالِ ۲۰۲۵ تاکنون بیش از ۳۸۰هزار هکتار زمین در اسپانیا سوخته است؛ تقریباً پنج برابرِ میانگینِ سالانه. در پرتغال بیش از ۲۶۰هزار هکتار از دست رفته که نزدیک به ۳ درصدِ مساحتِ کشور و سه برابرِ میانگینِ سالانهِ مساحتِ سوختهشده در آتشسوزیهایِ جنگلی است.
دستِکم ۸ نفر در این آتشسوزیها جان باختند و دهها هزار نفر ناچار به تخلیه شدند.
تاثیرِ آبوهوایِ شدید بر اقتصادِ اروپا
کارشناسان هشدار میدهند آبوهوایِ شدیدِ امسال دستِکم ۴۳ میلیارد یورو خسارتِ اقتصادیِ کوتاهمدت بهبار آورده و مجموعِ هزینهها تا سالِ ۲۰۲۹ به رقمِ سرسامآورِ ۱۲۶ میلیارد یورو خواهد رسید.
مطالعهای که سپتامبر منتشر شد و به سرپرستیِ دکتر سحرش عثمان در دانشگاهِ مانهایم و با همکاریِ اقتصاددانهایِ بانکِ مرکزیِ اروپا (ECB) انجام گرفت نشان داد موجهایِ گرما، خشکسالیها و سیلها در تابستانِ ۲۰۲۵ یکچهارمِ همهِ مناطقِ اتحادیهِ اروپا را تحتِ تاثیر قرار داد.
خسارتهایِ فوری معادلِ ۰.۲۶ درصدِ تولیدِ اقتصادیِ اتحادیهِ اروپا در سالِ ۲۰۲۴ است، اما نویسندگانِ مطالعه تاکید میکنند این برآوردها احتمالاً محافظهکارانه است چون اثراتِ ترکیبیِ رخدادهایِ همزمان مثل موجِ گرما و خشکسالی را در نظر نمیگیرد.
این ارقام همچنین هزینهِ مخاطراتی چون آتشسوزیهایِ جنگلیِ رکوردشکنِ امسال در اروپا یا آسیبِ تگرگ و بادِ ناشی از توفانها را در بر نمیگیرد.
کدام کشورها بیشترین ضربهِ اقتصادی را خوردند؟
ایتالیا یکی از بدترینِ افتهایِ اقتصادی را تجربه کرد؛ زیانِ پیشبینیشدهِ ۱۱.۹ میلیارد یورو در سالِ ۲۰۲۵ که تا ۳۴.۲ میلیارد یورو در ۲۰۲۹ بالا میرود. فرانسه با بیش از ۱۰ میلیارد یورو خسارتِ فوری و ۳۳.۹ میلیارد یورو تا پایانِ دهه در رتبهِ بعدی بود.
اسپانیا از جمله کشورهایی بود که بیشترین تاثیر را پذیرفت؛ پژوهشگران هر سه نوعِ رخدادِ آبوهواییِ شدید را در آن شناسایی کردند. مجموعِ زیانِ برآوردیِ اسپانیا ۱۲.۲ میلیارد یورو در ۲۰۲۵ و ۳۴.۸ میلیارد یورو تا ۲۰۲۹ بود.
آیا آبوهوایِ شدید در سالِ ۲۰۶۲ بدتر خواهد شد؟
در حالی که اروپا برای جبرانِ پیامدهایِ این رخدادها دستبهگریبان است، دانشمندان پیشبینی میکنند ۲۰۲۶ یکی از گرمترینِ سالها از ۱۸۵۰ به این سو باشد.
سازمانِ هواشناسیِ بریتانیا تازهترین چشماندازِ دمایِ میانگینِ جهانی را منتشر کرده و هشدار داده ۲۰۲۶ احتمالاً چهارمین سالی خواهد بود که میانگینِ دمایِ جهانی به ۱.۴ درجه سانتیگراد بالاتر از میانگینِ پیشاصنعتی میرسد.
پروفسور آدام اسکیف، که تیمِ پشتِ این پیشبینیِ جهانی را رهبری کرده، میگوید: «احتمالاً هر سه سالِ اخیر از ۱.۴ درجه سانتیگراد فراتر رفتهاند و انتظار داریم ۲۰۲۶ چهارمین سالِ پیاپی باشد که چنین میشود.»
او میافزاید: «پیش از این جهش، دمایِ جهانیِ قبلی از ۱.۳ درجه سانتیگراد فراتر نرفته بود.»
